سپرده گذاری در صندوق دل دیگران
آن سوی خط زندگی(3)
در مقالات قبل به موارد«حق شناسی و حق گزاری» ، «خوش بر خوردی» ، «مدارا» و «انصاف» در مبحث اخلاق نیکو پرداختیم. در این مقاله به سه مورد دیگر اشاره می کنیم :
5.مهرورزی
آنسان كه بخشندگی و كرم، آزادگان را اسیر كرامت و سخاوت میكند، مهرورزی و ابراز محبت و برخورد همراه با مودّت با دیگران نیز، جذبكننده ی دلها و بستر ساز زندگی پر از صفاست. در توصیههای رسولخدا(ص) چنین آمده است: «با مردم، محبّت و مهرورزی كن، تا دوستت بدارند».1
از اینگونه توصیهها در آموزشهای معصومان، بسیار است. تودّد با مردم، نیمی از خردمندی به شمار آمده و دوستی و مهرورزی با آنان، دام شكار دلها شمرده شده است و كیست كه مجذوب مهر و محبّت نشود؟ به قول سعدی در گلستان:
بنده حلقه به گوش ار ننوازی، برود
لطف كن لطف، كه بیگانه شود حلقه به گوش!
قدر دوست را باید شناخت و او را نگه داشت. راه آن هم بذل محبّت و مهرورزی است؛ یعنی جایی در خانه ی دل برای دوست نگه داشتن. آدمهای بیدوست و بیمونس، «احساس تنهایی» میكنند. فقیر، تنها كسی نیست كه پول نداشته باشد؛ فقیرتر از فقرا، انسانهای بیدوستاند و گرفتاران غرور و خودخواهی.
مهرورزی نسبت به دوستان، همنوعان، همكاران، همسایهها و بستگان و افراد دور و نزدیك فامیل را اگر بتوانیم با شیوه و شرایط «زندگی امروزی» تلفیق كنیم، از مزایای صنعت و مُدرنیسم و عصر جدید هم در كنار زیباییهای كهن برخوردار خواهیم شد، و اگر نه، با حسرت و آرزو نسبت به گذشته و آن صفاها و خونگرمیها و آمد و شدهای صمیمی و بیریا و زیستن زیر یك «سقف محبّت»، خواهیم گفت: «زندگی هم زندگیهای قدیم!» و ... آیا این رواست، وقتی كه میتوان با دیگران صمیمانه زیست؟!
6. زندگیبخشی به دیگران
بعضی زندگی را برای خود میخواهند، بعضی از زندگی خود به دیگران میبخشند، یعنی به دیگران زندگی میبخشند. به عبارت دیگر، بعضیها درختان بیسایهایاند كه ثمری برای دیگران ندارند، برخی هم عدّهای را زیر سایهسار محبت و احساس و كمك خویش به نوا میرسانند. حیات اینان، زندگی مضاعف است و چنان وسعت نظر، همت و اراده، بخشندگی و مردمدوستی دارند كه زندگیهایی چند، از قِبَل زیستن آنها میچرخد و به تعبیر روایات، معیشت دیگران در سایه معیشت و عیش اینان تأمین میشود.
این گونه «زندگیبخشی»، در نگاه دین بسیار ستوده و زیبا و خداپسند است و از بهترین زندگیها محسوب میشود و چنین انسانهایی از بهترین بندگان.
امام علی(ع) میفرماید: «بهترینِ مردم از نظر زندگی، كسی است كه زندگی مردم در زندگی او نیكو باشد».3
و این، یعنی دامنه ی برخورداریهای افراد در زندگیهاشان از محدوده ی «خود» فراتر رود و «دیگران» را هم زیر بال بگیرند و چشمهای از احسان، از حیات آنان بجوشد و در رگهای حیات دیگران جاری شود.
سپردهگذاری در صندوقِ دل دیگران، با سوددهی فراوان و مادامالعمر، كار انسانهای عاقلی است كه زندگی را خارج از «لاكِ خود» مَعنا میكنند، خوبیها را در دل مردم پسانداز میكنند و هنگام «نیاز» به كمك و مساعدت، از آنجا «برداشت» میكنند. این هم، نوعی زیستن با دیگران است، عاقلانه ، خداخواهانه و نوعدوستانه!
7. گسترش زندگی به پس از مرگ
منظور، این است كه گاهی رابطه ی افراد با دیگران، با «قیچی مرگ» بریده میشود و از آنجا كه نه دلی به دست آوردهاند، نه به زندگی ضعیفی رونقی دادهاند، نه احسان خداپسندانهای داشتهاند، نه سنّت حسنه و بنای خیر و فرزند صالحی از خود به یادگار گذاشتهاند و ... عمرشان محدود به همان «سالهای زندگی» است. اینان، با مرگشان از یادها فراموش میشوند.
امّا كسانی دیگر هم هستند كه «تداوم حیات» دارند و پرونده ی زندگیشان با مرگ، بسته نمیشود. مردم، پیوسته به یاد خوبیهای آناناند، از جوانمردیهایشان به نیكی یاد میكنند. اینان مشمول مرور زمان نمیشوند. تا هستند، محبوب مردماند و پس از رفتنشان، همچنان در یادها باقیاند. این، چگونه زیستنی است كه پس از مرگ هم تداوم دارد. باید كلید رمز آن را به دست آورد. امامان نیز به وضوح گفتهاند.
پایان سخن را از كلام حضرت علی(ع) بیاموزیم كه خود، برترین چهره ی ماندگار بشری پس از مرگ است و توصیه به چنین زیستنی میفرماید: «با مردم چنان همزیستی و معاشرت داشته باشید كه اگر مُردید، [در حسرت فقدان شما] بر شما بگریند و اگر زیستید، دلباخته و علاقهمند به شما باشند».4
زندگی با دیگران، تنها به كنار هم قرار گرفتن بدنها نیست.
«همدلی» و عطوفت و خیر رسانی، پیوند درونی میان انسانها ایجاد میكند و چه پیوندی عمیقتر و استوارتر از این؟
پا نوشت :
1- الكافی، ج2، ص642.
2- نهجالبلاغه، تصحیح و ترجمه: علینقی فیضالاسلام، حكمت 11.
3- غررالحكم، حدیث 3636.
4- نهجالبلاغه، حكمت 9.
نویسنده : جواد محدّثی
مقالات مرتبط :
