شب خاص شاعران

 عباسعلی براتی‌پور از شاعران پیشکسوت و دبیر سابق انجمن شعر حوزه هنری در آستانه برگزاری شب شعر نیمه ماه مبارک رمضان در محضر رهبر معظم انقلاب اسلامی در گفت وگویی با خبرگزاری مهر درباره تاریخچه برگزاری این شب شعر می گوید: «خاطرم هست که از سال 1368 و بعد از رحلت حضرت امام(ره) به پیشنهاد شخص حضرت آقا،  به آقای زم پیشنهاد می‌کنند که جلسه‌ای با شعرا داشته باشند. آقای زم این مساله را با من در میان گذاشتند و ما هم پس از بررسی با جمعی از شعرا که تعدادی معدود و انگشت شمار بودند به این دیدار رفتیم. اسامی حاضران تا جایی که یادم هست جز خودم، مرحوم اوستا و علی معلم و مرحوم سبزواری و خانم‌ها سپیده کاشانی و سیمیندخت وحیدی بودند. خاطرم هست در اتاقی نشستیم تا ایشان آمدند و  نوبت به شعر خوانی رسید. آقای اوستان به شوخی اعتراض کردند که آقا کیف‌های ما را در ابتدای ورودی گرفتند. کاغذهایمان آنجا مانده. چطور شعر بخوانیم؟ که ایشان فرمودند کیف و کتاب همراهان تحویل شود که شد و ما شعر خوانی کردیم. این جلسه اما در نیمه ماه رمضان نبود و فکر نمی‌کنم بازتاب رسانه‌ای هم داشت.

از سال بعد این جلسه در نیمه ماه مبارک رمضان برنامه‌ریزی شد. در سال بعد هم تعداد شاعران اندکی به خدمت ایشان رسیدیم و باز هم این جلسه بازتاب رسانه‌ای ویژه‌ای پیدا نکرد. از آن به بعد بود که هر سال از ما نظرخواهی می‌کردند تا چه افرادی در این جلسات حاضر باشند و ما هم ابتدا با 10 تا 20 نفر را معرفی می‌کردیم که در این نشست حاضر باشند. تا رسیدیم به این روزگاران که جمعیت شعرای حاضر بسیار زیاد شده است. با این همه من فکر می‌کنم این جلسات آن حال خوش ابتدایی را دیگر ندارد. فقط شعرا نیستند. وزیر و وکیل هم به آن می‌آیند. برنامه شب شعر نیمه ماه رمضان در این سالها انعکاسی جهانی پیدا کرده و الگویی برای شعرا شده است. حضور رهبر انقلاب و زمانی که برای شعرخوانی اختصاص می‌دهند و لطفی که به شعرا دارند و درباره آنها نظر می‌دهند نه تنها شعر و شاعر را تشویق می‌کند که به نوعی راهگشای جریان شعر در طول سالهای اخیر نیز بوده است.»

دیدار شاعران با رهبری، طنز را از پستو بیرون آورد

عباس احمدی، شاعر و طنزپرداز کشور با بیان اینکه یکی از دلایل رشد شعر طنز کشورمان دیدار سالانه شاعران با رهبر معظم انقلاب اسلامی بوده است، می‌گوید: «خوانش شعر طنز در حضور رهبری باعث شد طنز به جامعه شناسانده شود و بسیاری از نگاه های منفی نسبت به طنز پاک شود. به بیانی دیگر طنز از پستو بیرون آمد و شاعران طنزپرداز با قدرت و فراغ‌بال بیشتری کار کردند.

در شب شعر شاعران در حضور رهبر معظم انقلاب اسلامی، چکیده و عصاره‌ای از شعر انقلاب اسلامی مطرح می شود. در این محفل همه جریان های شعری حضور ندارند. اما جریان شعر انقلاب که طیف گسترده‌ای از شاعران کشور را شامل می شود به دیدار مقام معظم رهبری می روند و اشعاری که خوانده می شود هم طیف گسترده ای را به لحاظ قالب شعری و مضمون شامل می شود. خیلی از شاعران جوان در این جلسات فرصت ظهور و بروز پیدا می کنند.»

مروری بر چند نکته از سخنان رهبری که در طول چند سال گذشته در دیدار با شاعران بیان كرده‌اند:

كاركرد عمده شعر/ وظیفه شاعر

كاركرد عمده‌ شعر تأثیرى است كه شعر شما بر روى مخاطب می گذارد. شما با شعر خودتان خلوت مخاطب را اشغال می كنید. انسان ها خلوتى دارند این از ممیّزات انسان است، خلوتى دارند، درونى دارند، حیطه‌بندى اسرارى دارند، خودى دارند؛ شما با شعرتان در این خلوت حضور پیدا می كنید، بر روى این خلوت اثر می‌گذارید، آن را غنى می كنید. این، یكى از مهم‌ترین كاركردهاى شعر است. می توانید این خلوت را، این خصوصى‌ترین لحظات یك انسان را كه حالا مخاطب شما واقع شده است، این مرحله، سرمنزل، یا این جایگاه وجود انسانى را، با شعر خودتان تروتازه نگه دارید؛ منزّه، پاكیزه، لطیف، پر نشاط و پر امید نگه دارید؛ می توانید به او فكر تغذیه كنید، می توانید به او رهنمود بدهید؛ چون خلوت انسان‌ها درواقع اتاق فكر شخصى انسان است. هر انسانى در درون خودش یك اتاق فكرى دارد كه شما با شعرتان - اگر چنانچه این شعر قدرتِ نفوذ پیدا كرد و توانست در خلوت ذهن انسان ها و خلوت دل انسان ها و مخاطبین حضور پیدا كند - پاى ثابت اتاق فكر مخاطبتان هستید.


این یكى از مهم‌ترین كاركردهاى شعر شما است. و این چیز مهمّى است؛ چون این خلوت، در واقع تأثیرگذار و سازنده‌ شكل جَلوَت ها است. افكار انسان، تصمیم‌هاى مهمّ انسان، در این خلوت ها گرفته می شود. انسان ها از عزیمتگاه این خلوتگاه به راه‌هاى درست یا غلط، به راه‌هاى خوب یا بد، حركت می كنند. آنجا جاى فهمیدن است، جاى تصمیم‌گیرى است، جاى شكل‌گیرى هویّت اصلى انسان است. شما می توانید در آنجا حضور پیدا كنید و اثر بگذارید. و این یكى از مهم‌ترین كاركردهاى شعر است.» رهبر معظم انقلاب در دیدار روز 21 تیر سال 1393 بر ویژگی ها و كاركردهای عمده شعر و تاثیری كه می تواند بر روی مخاطب داشته باشد، تاكید كردند. ایشان در بخشی از بیانات خود فرمودند: «یك مسئله‌ دیگر در مورد شعر، كاركرد اجتماعى شعر است؛ شعر، حافظِ هویّت ملّى است، حافظ هویّت ملّى. هویّت ملّت ها عبارت است از مشخصّه‌هاى فرهنگى آن ها و مزیّت هاى فرهنگى آن ها؛ این هویّت فرهنگى یك ملّت را تشكیل می دهد. این هوّیت فرهنگى، اصل است؛ اگر چنانچه این از یك ملّتى گرفته بشود، این ملّت هضم خواهد شد، یعنى درواقع به معناى حقیقى كلمه نابود خواهد شد؛ حالا در یك مشخّصه‌ جغرافیایى قرار می گیرد امّا چیزى نیست؛ هست، امّا بودن او مثل نبودن است؛ هویّت فرهنگى، همه‌ حیات یك مجموعه و یك ملّت است. شعر می تواند این هویّت فرهنگى را هم تقویّت كند و غنى كند و تغذیه كند...»

رهبر معظم انقلاب در پایان این نشست وظیفه مهمی را برای شاعران تبیین كردند: «خب، انسانى كه شاعر است، یعنى داراى نیروى شعور و درك و فهم و قوّت بیان و قدرت بیان است، اینجا تكلیفش چیست؟ چه‌كار باید بكند؟ علاوه‌ بر اینكه شما می توانید حكمت را بیان كنید - كه: اِنَّ مِنَ الشِّعرِ لَحِكمَة - می توانید مصداقى باشید براى «وَ لَمَنِ انتَصَر بَعدَ ظُلمِه» یا «وَ انتَصَروا مِن بَعدِ ما ظُلِموا» كه در ذیل همین آیه‌ شریفه‌ مربوط به شعرا است: وَ انتَصَروا مِن بَعدِ ما ظُلِموا میتوانید مصداق این باشید. «انتصار» كنید، درصدد یارى جبهه‌ مظلوم بربیایید، حقیقت را بگویید، حرف را بگویید، حقیقت را نشان بدهید با شعرتان؛ می توانید خیلى نقش ایفا كنید در این زمینه‌ها. بالاخره داشتن این امتیاز یك نعمت الهى است؛ یك حجّت الهى است؛ و هر نعمتى سپاسى دارد و براى هر حجّتى پاسخى باید آماده بشود.»

شعر باید در خدمت ارزش‌ها باشد

14 مرداد 1391 شبی دیگر از ماه رمضان بود كه شاعران به دیدار مقام معظم رهبری شتافتند. جلسه‌ای پر شور كه در آن پس از شعرخوانی شاعران، رهبر معظم انقلاب در سخنان خود به وظیفه خطیر شاعران اشاره كردند: «شعر در كشور ما خوب پیش رفته؛ منتها یك نكته‌ اساسی وجود دارد؛ شعر باید در خدمت ارزش ها باشد. من انكار نمی كنم كه شعر آئینه‌ احساس شاعر است و شاعر حق دارد احساس خود را، احساس شاعرانه‌ خود را، درك شاعرانه‌ خود را در قالب اشعاری كه قریحه‌ سرودن آن را خدا به او داده، بریزد و ارائه كند - این را من كاملاً قبول دارم - منتها شعر به عنوان یك هنر والا، یك هنر برتر، به عنوان یك نعمت بزرگ الهی، یك مسئولیتی دارد؛ وظیفه‌ای هم دارد. غیر از بیان احساسات، شعر مسئولیتی هم دارد. به نظر من آن مسئولیت عبارت است از اینكه باید در خدمت دین و انقلاب و اخلاق و معرفت باشد. اگر چنانچه شعر این مسئولیت را انجام داد، حق تحقق پیدا كرده است؛ یعنی كاری بحق انجام گرفته، كاری عادلانه صورت گرفته. باید شعرای ما بروند در این جهت مضمون‌آفرینی كنند، تلاش كنند، جوشش های ذوق و درون خودشان را به این سمت بكشانند.»


در این دیدار رهبر معظم انقلاب به امر مهمی اشاره كردند: «به هر حال مراقب باشید خطوط، حدود و اندازه‌ها را حفظ كنید. شما یك جبهه‌ بزرگی هستید كه دارید از حق و معنویت دفاع می كنید؛ دارید برای حق و معنویت تلاش می كنید و مایه می گذارید؛ دارید سرمایه‌ هنری خودتان را خرج می‌كنید؛ بعضی هاتان هم كه می گویید ما حاضریم سرمایه‌ جانمان را هم در این راه صرف كنیم. مراقب باشید كه در این جبهه، پایداری و استقامت خیلی اهمیت دارد و ان‌شاءاللّه به نتائج می رسد.»

باید برای انقلاب حرف بزنید

 24 مرداد 1390 اولین دیدار شاعران با رهبر انقلاب در دهه 90 شمسی بود. رهبر معظم انقلاب در این دیدار با اشاره به جریان شعری امروز در ایران فرمودند: «من دو شباهت می یابم بین شعر امروز كشورمان و شعر فارسىِ یك دوره‌ دویست ساله‌ بسیار مهم و برجسته، یعنی دوره‌ رواج و شكوفایی سبك هندی؛ كه از اواسط قرن دهم تا اواسط قرن دوازدهم، شعر سبك هندی رواج داشته و گسترش پیدا كرده و اوج گرفته. من اول این را عرض بكنم كه آن دوره‌ دویست ساله از بعضی از جهات در همه‌ ادوار تاریخ شعری ما بی‌نظیر است. نه اینكه بخواهیم قدر شعرای قصیده‌سرای قرن های چهارم و پنجم و ششم یا غزل‌سراهای قرن هفتم و هشتم را ندیده بگیریم؛ نه، در جای خودش، قدر و ارزش و بزرگ‌تری آن ها محفوظ است؛ لیكن این دویست سال جزو قطعات بسیار درخشان تاریخ شعر فارسی است.» ایشان ضمن تبیین این شباهت ها خطاب به شاعران و جریان شعر انقلاب فرمودند: «شاعر زمان ما با این ویژگی هایی كه این زمان دارد، احتیاج دارد به معرفت دینىِ عمیق. امروز شما چه بخواهید، چه نخواهید، چه خودتان بدانید، چه ندانید، چه تصدیق بكنید یا نكنید، برای بسیاری از ملت ها الگو و اسوه شده‌اید. این بیداری اسلامی كه مشاهده می كنید، چه بگوییم، چه نگوییم، چه به رو بیاوریم، چه نیاوریم، چه دیگران به رو بیاورند، چه نیاورند، اثرگرفته‌ از حركت عظیم ملت ایران است. این انقلاب عظیم، این انقلاب بزرگ، این تحول بنیان‌برافكنِ سنت های طاغوتی و نظام طاغوتی و نظام سلطه، ملت ایران را به یك اسوه تبدیل كرد. شما اگر بخواهید به لوازم اسوه بودن و الگو بودن عمل كنید، بایستی معرفت دینی و معرفت اسلامی خودتان را عمق ببخشید؛ و این در گذشته‌ شعر ما وجود داشته.»

رهبر معظم انقلاب در این دیدار ویژگی های شعر انقلاب را نیز تشریح كردند: «شعر انقلاب یك هویتی دارد؛ در واقع متصدی و مباشر و میداندارِ ارائه‌ گفتمان انقلاب اسلامی است؛ این را باید حفظ كنید؛ نباید این تحت‌الشعاع برخی از هیجاناتی قرار بگیرد كه ناشی از تألمات شاعر است نسبت به یك مسئله‌ای، نسبت به یك قضیه‌ای، نسبت به یك چیزی. بالاخره همه جا ناهنجاری هایی وجود دارد، روح لطیف شاعر هم دچار تألماتی می شود، این تألمات طبعاً در شعر اثر می گذارد؛ منتها نبایستی آن گفتمان اصلی انقلاب، آن هویت اصلی انقلاب مغلوب این تألمات شود. باید برای انقلاب حرف بزنید، باید برای گفتمان انقلاب تلاش و كار كنید.»

---

منابع: مهر/ فارس/ ایسنا