چه کسانی تندترین نقدها بر یک طرز فکر را ارائه می‌دهند؟

 


اختلاف‌نظر همۀ ما را به افرادی ناخوشایند تبدیل کرده است. ابتذال در جامۀ بحث‌های متفکرانه شبکه‌های خبری را آلوده کرده. آدم‌ها که قانع شده‌اند میزان صحت استدلال‌هایشان به میزان بلندی صدایشان ربط دارد، بر شلوغی این نطق‌های آتشین می‌افزایند. رسانه‌های چاپی تیترهایی می‌زنند که عوض هدف‌گرفتن آرای مخالفانشان شخصیت آن‌ها را ترور می‌کند.

دنیای مجازی ما را به جدال‌های سطحی آنلاین کشیده است

دنیای مجازی ما را به جدال‌های سطحی آنلاینی کشیده است که به گفت‌وگوهای شخصی ما نیز سرایت کرده است. تحقیق مرکز پژوهشی پیو نشان می‌دهد ۹۱ درصد از جمهوری‌خواهان و ۸۶درصد از دمکرات‌ها نظر ناخوشایندی نسبت به گروه مقابل دارند. راحت ولی نامنصفانه است که تقصیر را گردن سیاستمداران و روشنفکران حوزۀ عمومی و روزنامه‌نگاران بیندازیم ولی خود ما مردم نیز در این سقوط شریک جرم هستیم.

وقتی در قبیله‌های اعتقادی خود دور آتش حلقه می‌زنیم، از تابش گرم عقاید زیرسؤال‌نرفتۀ خود لذت می‌بریم. استدلال‌هایی را که به طور کامل درون حلقۀ اعتقادی ما نمی‌گنجند کاریکاتوروار ترسیم می‌کنیم. با کنارگذاشتن تأمل عمیقاً دردناک به‌نفع لفاظی، به خلق و بقای محیطی کمک کرده‌ایم که مخالفت را فقط تا جایی تحمل می‌کند که آن نظر مخالفْ موردقبول ما باشد.

چون قبیله‌ای گاو مقدس را محترم می‌شمارد و قبیله‌ای دیگر آن را سلاخی می‌کند، هم آن ستایش و هم این سلاخی را وحشیانه می‌بینیم. سیستم ایمنی ما، در هراس از اینکه مبادا بدنمان به صرفِ رودرروشدن با نظرات مخالف دچار کم‌خونیِ اخلاقی شود، پاسخی دفاعی می‌دهد و ما را به عقایدی که خارج از پنجرۀ اُورتنِ شخصی‌شدۀ ما قرار دارند آلرژیک (و کَر) می‌سازد. این عصرِ به‌شدت شبکه‌ای‌شدهْ ما را از یکدیگر دور و نامتصل ساخته و شیوعِ سریعِ طرفداریِ متعصبانۀ همه‌گیر را تسهیل کرده است.


در یک حکایت مشهور هندی، عده‌ای نابینا که پیشتر شناختی از فیل نداشتند با یک فیل رودررو می‌شوند. بسته به اینکه چه قسمتی از فیل را لمس کرده‌اند، هریک از آن‌ها دربارۀ چیستی آن حیوان به نتایج متفاوتی می‌رسند و دیگران را به عدم‌صداقت متهم می‌کنند و اختلاف‌ها بالا می‌گیرد. این افسانه به فرهنگ‌های دیگر نیز راه پیدا کرده است و در جملۀ مشهور جان استوارت میل بازتاب یافته است:

«هرکسی که فقط روایت خودش از موضوع را می‌داند چیز زیادی نمی‌داند». تجارب ناکاملِ گمراه‌کننده و محدودیتِ نظرگاه‌های ذهنی بر اهمیت گفت‌وگوی صادقانه در جست‌وجوی حقیقت عینی صحه می‌گذارد.

دو دانشمند علوم شناختی، دن اسپربر و هوگو مرسیِ، در تحقیق مشهورشان با نام «چرا انسان‌ها فکر می‌کنند؟» متون روان‌شناسی شناختی و اجتماعی را بررسی کرده‌اند و نتیجه گرفته‌اند قوای فکری ما نه برای جست‌وجوی حقیقت که برای فراهم‌ساختن استدلال‌هایی فرگشت یافته‌اند که از عقاید موجود ما پشتیبانی می‌کنند. جهت‌گیری تأییدی، که رفتاری در پی کسب آرامش است، حاکی از این است که همۀ ما راویانی غیرقابل‌اعتماد در جهان کوروساوا هستیم. عقلْ آن دسته از واکنش‌های وکیل‌وار را تقویت می‌کند که برای دعواهای اعتقادی لازم هستند و علاقۀ خاصی به فهم کلیت فیل ندارد.

همسان‌دوستی، افرادِ هم‌فکر را در شبکه‌های اجتماعی دور هم جمع کرده

درعوض، اصل همسان‌دوستی، افرادِ هم‌فکر را در شبکه‌های اجتماعی دور هم جمع کرده است. پروفسور ویلیام بردی و همکارانش در دانشگاه نیویورک در پژوهشی در سال ۲۰۱۷ میلادی دریافتند استفاده از زبان عاطفی نکته‌ای محوری در افزایش گردش توییت‌هایی است که به آرای سیاسی می‌پردازند. علاوه‌براین، انتشار چنین توییت‌هایی در درون حلقه‌های لیبرال یا درون حلقه‌های محافظه‌کار بیشتر بود ولی میان این دو گروه کمتر بود. این بالکانیزه‌ شدن دیجیتال منجر شده است به پدیدآمدن تعدادی اتاق پژواک که از نظرات یکدیگر دور مانده‌اند. وقتی این توییت‌ها از زمین خودی خارج می‌شوند، در واکنش به آن توییت، به جای نقد دقیق معمولاً اتهام نمایشگری اخلاقی منتظر آن‌هاست. در اقتصاد توجه، محکوم‌کردن پرفورماتیو با پوششی از گزین‌گویی دست بالا را دارد.

چرا بحث سیاسی تبدیل به زخم‌ زبان و حملات شخصی شد؟

حال که محدود به جمع‌های اعتقادی شده‌ایم و قوۀ تفکر نیز به ما خیانت کرده است، آیا هیچ راهی برای جلوگیری از آن شب‌هایی وجود دارد که صبح بعدش دوستان دشمن شده‌اند؟ چرا بحث سیاسی تبدیل به زخم‌زبان و حملات شخصی شد؟ آناتول رپوپورت، روان‌شناس و نظریه‌پرداز بازی، پیشنهاد می‌کند پیش از مبارزه علیه یک استدلال رقیب، در راستای رسیدن به بحثی سازنده و صادقانه، دو گام برداریم که هم مهم و هم همواره شدنی است. در گام نخست، موضع رقیب خود را به‌شیوه‌ای منسجم و منصفانه تکرار کنید تا مطمئن شوید با قوی‌ترین شکل استدلال آن‌ها روبه‌رو خواهید شد. در گام بعدی، تمام موارد موردتوافق را جزءبه‌جزء مشخص کنید و توضیح دهید که از این موارد چه آموختید. فقط پس از اجرای این مراحل است که می‌توانید موضع طرف مقابل را نقد کنید.

حملۀ موفق به یک ایدۀ بی‌جان را نباید با نشان‌دادن قوّتِ موضع خویش اشتباه بگیریم

گام نخست را «پهلوان‌آهنی‌سازی» می‌نامند که متضاد و پادزهر «پهلوان‌پنبه‌سازی» است. حملۀ موفق به یک ایدۀ بی‌جان را نباید با نشان‌دادن قوتِ موضع خویش اشتباه بگیریم. پهلوان‌ آهنی‌ سازی نیاز مبرم صداقت فکری در هر تضارب آراست. صورت‌بندی گشاده‌دستانۀ تمامی نکات مورد توافق راه را برای رسیدن به زمینۀ مشترک، هرقدر هم که شکننده، هموار می‌سازد. فهرست‌کردن آموخته‌ها از بحث به آن جهت می‌دهد و شاید آن را در مسیری پُربار و در حال‌وهوایی سخاوتمندانه و مبادی‌آداب به پیش ببرد. اگر رقبای عقیدتی را چنین پیش‌داوری کنیم که از لحاظ اخلاقی ورشکسته هستند و هم‌زمان فضیلت معصوم انگیزه‌های خود را سبک‌سرانه فرض بگیریم، تمرین ریاکاری را به جست‌وجوی حقیقت ترجیح داده‌ایم. این ایده‌ها و جهت‌گیری‌های شناختی هستند که باید دادگاهی شوند نه ویژگی‌های اخلاقی.

چه کسانی تندترین نقدها بر یک طرز فکر را ارائه می‌دهند؟

خوانندگان نیویورک تایمز باید برای خواندن نشنال ریویو هم وقت بگذارند. خوانندگان تلگراف باید لطفشان را شامل حال گاردین هم بکنند. هریک از موافقان خروج بریتانیا از اتحادیۀ اروپا باید پیش از رد نظر مخالفان خروج از اتحادیۀ اروپا بتوانند قوی‌ترین حالت استدلال مخالفان را صورت‌بندی کنند (و برعکس). حتی ترامپ هم سزاوار آن است که سرسخت‌ترین مخالفانش دستاوردهایش (هرچند کم) را بپذیرند (هرچند سخت). سفت‌وسخت‌ترین و تندترین نقدها بر یک طرز فکر را معمولاً کسانی ارائه داده‌اند که زمانی دل در گروی آن داشته‌اند زیرا ازلحاظ روان‌شناختی با نقاط قوت و ضعف آن آشنا هستند.

پذیرش یک خطا می‌تواند شبیه تجربه‌ای عرفانی باشد

درک و پذیرش یک خطا می‌تواند شبیه تجربه‌ای عرفانی باشد که شدت آن بستگی دارد به میزان قداست گاو موردنظر. اگر قرار است گفت‌وگو سازنده باشد، پیش از تسلیم‌شدن به هیجانِ سلاخیْ باید به آن امر مقدسِ عمیق بیندیشیم.

پی‌نوشت:
این متن خلاصه‌ای است از مقاله «Our Tribes and Tribulations» که در وب‌سایت کویلیت منتشر و با عنوان «برام مهم نیست چی میگی» در وب سایت ترجمان علوم انسانی ترجمه و منتشر شده است.