تبیان، دستیار زندگی

صدرالمتألهین؛ صدر حکیمان الهی

صدرالدین محمد بن ابراهیم شیرازی فیلسوف، عارف و مفسر شیعی. وی به ملاصدرا، صدرالحکما و صدر المتألهین معروف است. او شاگرد میر داماد و شیخ‌بهایی است و فیض کاشانی نیز معروف‌ترین شاگرد اوست.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
صدر حکیمان الهی

ملاصدرا بنیانگذار مکتب فلسفی حکمت متعالیه به عنوان سومین مکتب مهم فلسفی در جهان اسلام است. او نظام فلسفی خود را در کتاب «الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة العقلیه» معروف به اسفار تبیین کرده است. اول خرداد به روز بزرگداشت این حکیم الهی نامگذاری شده است.
 

شناسنامه ملاصدرا

محمدبن ابراهیم قوامی شیرازی ملقب به صدر المتالهین یا ملاصدرا در ظهر روز نهم جمادی الاولی سال 980 قمری دیده به جهان گشود. پدر او خواجه ابراهیم قوامی مردی پرهیزگار، دیندار و دوستدار و حامی دانش و معرفت بود.

میرزا ابراهیم از كارگزاران ولایت فارس یا بازرگانی سرشناس و امین در بازار بود. وی با انتخاب معلمان و اساتید خوب و مجرب در تربیت یگانه فرزندش كوشید و در آموزش علوم متعارف زمان كوتاهی نكرد تا آنكه در 16 سالگی او را به كار تجارت به بصره فرستاد و محمد در مدت سه ماهی كه آنجا بود به زیارت عتبات نیز مشرف شد و با شنیدن خبر مرگ پدر به شیراز برگشت و مدتی مشغول رسیدگی به امور دارایی های پدر شد اما در همه این مدت دل در گرو تحصیل داشت تا سرانجام با سپردن مغازه و املاك پدر به دایی خود كه مردی درستكار بود برای ادامه تحصیل راهی اصفهان شد.

همان گونه كه روال عادی حوزه های علمیه آن زمان بوده است به احتمال قوی صدرا علاوه بر فقه و اصول و دیگر علوم اسلامی متعارف، علوم دیگری چون ریاضیات و نجوم و طب و هیئت و... بخصوص منطق و فلسفه را در شیراز آغاز نموده و به مرحله ای رسانده كه مجبور شده است برای تكمیل رشته های مورد علاقه خود به مسافرت و حضور در محضر اساتید مشهور نواحی دیگر اقدام نماید.

اساتید ملاصدرا

در عصر صدر المتالهین اصفهان - و پس از آن قزوین - پایتخت و مركز علمی ایران بود و اكثر اساتید بزرگ در این شهرها اقامت داشتند و جاذبه ویژه ای برای دانش دوستان داشت.

صدر المتالهین ابتدا در محضر درس شیخ الاسلام شهر بهاء الحق و الدین محمد بن عبد الصمد عاملی - معروف به شیخ بهایی - كه در علوم نقلی مورد اعتماد و دانشمند زمان و برنای عصر خویش بود حاضر شد و سنگ بنای شخصیت علمی و اخلاقی ملاصدرا توسط این دانشمند جهاندیده كم نظیر و علامه رهرو ذیفنون عصر بنا نهاده شد و تكمیل این بنای معنوی را استاد دیگرش دانشمند سترگ و استاد علوم دینی و الهی و معارف حقیقی و اصول یقینی سید بزرگوار و پاك نهاد حكیم الهی و فقیه ربانی امیر محمد باقر بن شمس الدین مشهور به - میرداماد - عهده دار گشت. این نوجوان خوش استعداد و پر شور حدیث و درایه و رجال و فقه و اصول را از شیخ بهایی و فلسفه و كلام و عرفان و دیگر علوم ذوقی را از محضر میرداماد آموخت و علوم طبیعی و ریاضی و نجوم و هیئت را نیز از محضر این دو استاد و احتمالا نزد حكیم ابوالقاسم میر فندرسكی عارف زاهد و ریاضی دان بنام عصر فرا گرفت.

قرآن و اهل بیت علیهم السلام در اندیشه ملاصدرا

با اینکه بیشترین تبح و شهرت علمی وی در فلسفه و حکمت بوده اما به علوم قرآن و تفسیر، توجه خاصی از خود نشان داده و آثار و تالیف نسبتا زیادی را در این زمینه از خود بجای گذاشته است. مرحوم آقا بزرگ تهرانی در کتاب خود موسوم به «الذریعه » بیش از پانزده اثر از وی که در خصوص تفسیر آیات و سور قرآن نگارش یافته را نام برده است.

گرچه مجموعه تفسیر وی مشتمل بر تمامی آیات و سور قرآن نیست و تنها بعضی از سور و آیات را شامل می شود، لکن در میان تفاسیر قرآن کریم از جایگاه ممتاز و اهمیتی خاص برخوردار است. بی تردید نگارش مفاتیح الغیب بعنوان مقدمه این تفسیر بر اهمیت و ارزش آن افزوده است. هدف مؤلف از مقدمة تفسیر خود - همانگونه که از نام آن بر می آید - دست یازی و آشنا شدن به کلیدهای ابواب غیب است تا پرده از چهره آیات برگیرد و اسرار آن را هویدا سازد.
ملاصدرا این تفسیر را با توجه به سبک اشراق و مرام عرفا - و به عقیده بعضی از محققان معاصر، بخشی از آن را در شهر قم - نگاشته است.مجموعه تفاسیر ملاصدرا، برای نخستین بار طی سالهای 1276 الی 1322 ه.ش به زیور طبع آراسته و مجددا در سال 1364 ه.ش توسط محمد خواجوی تصحیح و به چاپ رسیده است.

ملاصدرا، بانی حکمت متعالیه

این فلسفه که موسوم است به “حکمت متعالیه “ به وسیله صدرالمتألهین شیرازی مشهور به ملا صدرا را در قرن یازدهم هجری تأسیس شد و از آن به بعد محور تمام تعلیمات فلسفی در ایران تحقیقاتی بود که این دانشمند در مسائل مهم فلسفی به عمل آورده است . تحقیقات صدرالمتألهین بیشتر در فلسفه اولی و حکمت الهی است .
ملاصدرا آنچه در این زمینه از قدمای یونان و بالاخص افلاطون و ارسطو رسیده بود و آنچه حکمای بزرگ اسلامی از قبیل فارابی و بوعلی و شیخ اشراق و غیر هم توضیح داده بودند یا از خود افزوده بودند و آنچه عرفای بزرگ با هدایت ذوق و قوت عرفان یافته بودند به خوبی هضم کرد و از نو اساس جدیدی را پی ریزی کرد و آن را بر اصول و قواعدی محکم و خلل ناپذیر استوار کرد و از جنبه استدلال و برهان ، مسائل فلسفه را به صورت قواعد ریاضی درآورد که هر یک از دیگری استخراج و استنباط می شود و به این وسیله فلسفه را از پراکندگی طرق استدلال بیرون آورد .

ملاصدرا در نگاه دیگران

امام خمینی(ره) به مناسبت های گوناگون با بیان و بنان خود، بارها عظمت شخصیت و مقام صدرالمتألهین(ره) و حکمت متعالیه را با تعبیراتی چون: «ملاصدرا و ما ادراک ما ملاصدرا؟!»، «صدر حکمای متألهین»، «شیخ عرفاء کاملین»، «شیخ العرفاء السالکین»، «شیخ عرفاء شامخین»، «اعظم الفلاسفه علی الاطلاق، حضرت صدرالمتألهین»، «محقق فلاسفه و فیلسوف محققین صدرالمتألهین، قدس الله نفسه»، «جناب محقق فلاسفه صدرالحکماء و المتألهین قدّس الله سرّه و اجزل أجره»، «جناب محقق فلاسفه و فخر طائفة حقه، صدرالمتألهین، رضوان الله علیه»، «فیلسوف معظم، جناب صدرالمتألهین،. .. با بیاناتی بی نظیر که مختص به خود آن بزرگوار است»، «افضل الحکماء الاسلامیه»، «فیلسوف کبیر»و.... ستود.

منبع:
سایت حوزه
مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.