امروز در تاریخ (29خرداد )

امروزدرتاریخ(29خرداد 86 )

امروز بیست ونهم خرداد ماه 1386 هجری شمسی ، برابراست با 4 جمادی الثانی1428 قمری و 19ژوئن   2007 میلادی . رویدادهای مهمی که در طول تاریخ ، درچنین روزی ، بوقوع پیوسته از این قرارند:

***

نخستین اندازه گیری محیط زمین توسط اراتوستنس

2247 سال پیش در چنین روزی در سال 240 پیش از میلاد ، اراتوستنس ، دانشمند یونانی تبار عهد باستان ،  که رئیس کتابخانه اسکندریه بود ، اندازه گیری محیط زمین را بر پایه علم هندسه به پایان برد. وی در اسكندریه مصر و در لحظه ای كه خورشید در اوج بود (ظهر) فاصله آن را بر اساس احتساب زاویه بر آورد كرد.

عددی که او استخراج کرده بود 38616 کیلومتر بود که بسیار نزدیک به اندازه واقعی آن (40000 کیلومتر) می باشد .

اراتوستنس كه درسال 267 پیش از میلاد در سیرن واقع در شمال آفریقا (لیبی امروز) به دنیا آمده بود 72 سال عمر كرد. وی نخستین ریاضیدان و فضا شناسی است كه به اندازه گیری محیط زمین پرداخته بود.

او با محاسبات خود، زمان نسبتا دقیق وقوع رویدادهای مهم تاریخ قرون قدیم را به دست آورده  بود كه در قرون معاصر پس از تطبیق با تقویم میلادی تازه اعلام شده اند.

در این میان بیراه نیست که اعدادی را که ابوریحان بیرونی برای اندازه گیری شعاع زمین بدست آورده بود را با هم مرور نماییم . ابوریحان با استفاده از فرمول خاص خود ،شعاع زمین را 6340 کیلومتر بدست آورده . اعدادی که امروزه محاسبه شده بسیار نزدیک به ارقام ابوریحان است :

" شعاع زمین 6371 كیلومتر ، شعاع قطبی 6357 كیلومتر و شعاع استوایی آن 6378 كیلومتر"

***

دیدار برادران شرلی با شاه عباس صفوی

409 سال پیش در چنین روزی در سال 1598 میلادی ، رابرت و آنتونی شرلی در شهر قزوین ـ پایتخت وقت ایران ـ با شاه عباس اول دیدار كردند .

به نوشته مورخان، با این دیدار نفوذ و سپس مداخله انگستان در امور ایران آغاز شد كه ایرانیان خاطرات بسیار بدی از آن دارند. این دو برادرهمراه با چند انگلیسی دیگر سیزدهم ژوئن وارد قزوین شده و درخواست ملاقات با شاه عباس را كرده بودند كه پس از شش روز انتظار به آن موفق شدند.

میانجی گری در تنظیم قرارداد تركمنچای به سود روسیه، جدا كردن هرات از ایران، سلطه بر خلیج فارس، امضای قرارداد سال 1907 سن پترزبورگ با روسیه و تقسیم وطن ما میان خود ( طرفین قرارداد) و تاسیس واحد نظامی انگلیسی «اس.پی.آر.» در منطقه نفوذ انگلستان در ایران، تحمیل قراردادهای متعدد و گرفتن امتیازهای فراوان، آوردن و بردن دولتها و خریدن بسیاری از مقامات، رجال و ناشران روزنامه ها با دادن پول و وعده و حمایت؛ چند نمونه از مداخلات انگلستان در ایران از دهه سوم قرن نوزدهم بوده است.

انگلستان با هدفهای استعماری، پیش از شاه عباس هم درصدد نفوذ در ایران بر آمده بود، ولی موفق نشده بود. شاه عباس كه قصد عقب راندن عثمانی را از مرزهای غربی ایران و اخراج پرتغالی ها را از خلیج فارس و نیز تاسیس یك ارتش ملی و مدرن و خلاص كردن دولت از دست قزلباش (قشون ایلات) را داشت در ژوئن 1598 از پیشنهادهای برادران شرلی استقبال كرده بود. شاه عباس  از وجود آنان برای تجهیز ( بویژه سلاح گرم) و ایجاد نظم قشون ایران استفاده کرد و نیز توسط آن ها روابط ایران و ممالک اروپایی را با داشتن یک وجه مشترک گسترش داد. و آن وجه مشترک  "دشمنی با عثمانی " بود .

***

تولد بلیز پاسکال

384 سال پیش در چنین روزی در سال 1623 میلادی ، بلیز پاسکال فیلسوف و ریاضی دان مشهور فرانسوی در کلرمون فرانسه به دنیا آمد . وی علاوه بر ریاضیات در حوزه های فیزیک و فلسفه نیز صاحب رای  و اندیشه بود .

بلیز پاسکال که کم وبیش با نیوتون همزمان بود، برای تنظیم ضریبهای بسط دوجمله ای، مثلثی درست کرد که امروز به "مثلث حسابی پاسکال" مشهور است. طرح این مثلث برای نخستین بار در سال 1665 میلادی در "رساله مربوط به مثلث حسابی "چاپ شد. ضمن اینکه اولین ماشین حساب مکانیکی در سال 1642 توسط بلیز پاسکال اختراع شد .

او که یک ریاضی دان ، فیزیک دان و سخنران بلیع مذهبی بود ... از انبوه استعداد های خدادادی خود شرمناک می نمود . گفته اند که آن چه او را از کشف حسابان بسیار خرد باز داشت ، جهت گیری ذهنی بسیار سخت آن بوده است .

بخش ابعاد شخصیتی و یافته های این مرد بزرگ همواره هاله ای از اسرار قرار داشته اند ، چنان که وی خود درباره کشف های خود می نویسد : " در کنار هستی من گردابی است که شما آن را نمی بینید . من هر آن چه را که می خواهم از درون آن بیرون می آورم و به این گونه است که موفق به حل مسائل بزرگ می شوم . "

او در 19 آگوست سال 1662 در سن سی ونه سالگی از دنیا رفت .

***

شکست چین در جنگ تریاک

166 سال پیش  در چنین روزی در سال 1841 میلادی ، چین در جنگ تریاک از انگلستان شکست خورد . دلیل جنگ تریاک این بود که انگلیسی‌ها می‌خواستند ماده مخدر تریاک را به کشور چین وارد کنند و آن را بفروشند که این کار با درگیری با چینی‌ها روبرو شد. این جنگ که سپس جنگ تریاک نام گرفت ، دو سال به طول انجامید اما در پایان جنگ به سود انگلیسی‌ها بود.

با این شكست راه برای و نفوذ و سلطه انگلیس بر سرزمینهای شرقی هموار گشت و دوران استعمار بر اراضی پهناور چین آغاز شد. اما این دوران شروع مبارزات مردم چین علیه دولت انگلیس را در پی گرفت ، بطوریكه مردم این كشور پهناور با تحریم تریاك سالها در مقابل استعمارگران انگلیسی ایستادی كرند. بعدها به موجب معاهده ای كه استعمارگران بر چینی ها تحمیل كردند آنان مجبور شدند پنج بندر مهم خود را برای تجارت تریاك به انگلیسی ها واگذار نمایند. انعقاد این پیمان در حقیقت نفوذ دوباره استعمار را بر این سرزمین وسیع مسجل ساخت .

***

اعدام ماكسیمیلین ، امپراتور اروپایی مكزیك

140 سال پیش در چنین روزی در سال 1867 میلادی  ماكسیمیلین ، پس از سه سال و اندی كه امپراتور مكزیك بود در این كشور اعدام شد.

وی قبلا همسرش كارلوتا (شارلوت) را به اتریش فرستاده بود تا ضمن در امان ماندن از گزند، تلاش كند سران اروپا برای او كمك بفرستند.

ماكسیمیلین از خانواده هابسبورگ و برادر فرانتس ژوزف امپراتور وقت اتریش بود كه در اثنای جنگ داخلی ایالات متحده به خواست محافظه كاران مكزیك و حمایت ناپلئون سوم امپراتور فرانسه قبول كرد امپراتور مكزیك شود تا در این كشور جمهویخواهان بار دیگر برسركار نیایند و به علاوه، ایالات متحده تعرض دیگری به مكزیك نكند. ایالات متحده قبلا چند ایالت مكزیك از جمله كالیفرنیا را ضمیمه قلمرو خود ساخته بود.

ماكسیمیلین كه برادرش اجازه نداده بود بیش از فرماندهی نیروی دریایی و حكومت ونیز و لمباردیا مقام بالاتری داشته باشد پذیرفت كه به مكزیك برود و امپراتور این كشور شود. ناپلئون سوم یك سپاه فرانسوی را با او به مكزیك فرستاد .

در مكزیك، جمهوریخواهان به رهبری «بنیتو هوارز» با او بنای مخالفت گذاردند و ماكسیمیلین كه به دلیل پرورش اروپایی خود خواست محافظه كاران را برآورده نساخته بود پس از سه سال حكومت در وضعی قرار گرفت كه نه محافظه كاران مكزیك جانب او را داشتند و نه جمهوریخواهان از جنگ با او دست بر می داشتند .

اندكی بعد هم ناپلئون سوم ــ احتمالا تحت فشار ایالات متحده آمریكا كه از جنگ داخلی خود رهایی یافته بود ــ نیروهایش را از مكزیك احضار كرد و طولی نكشید كه ماكسیمیلین از نیروهای مخالف شكست خورد و با دوتن از ژنرالهایش دستگیر و اعدام شد. ماكسیمیلین هنگام اعدام 35 ساله بود.

***

زادروز اسامو دازایی ، نویسنده ژاپنی

98 سال پیش درچنین روزی در سال 1909 میلادی ، اسامو دازایی ، داستان نویس بلندآوازه ژاپنی دیده به جهان گشود .

اسامو در یك خانواده اشرافی و قدیمی ژاپن در جزیره «هنشو» به دنیا آمده بود، ولی با وجود برخورداری از پول و رفاه كامل، در اثنای تحصیل در دانشگاه توكیو به صف كمونیستها پیوسته و نام خود را از «كاناگی» به «اسامو دازایی» تغییر داده بود تا كسی متوجه نشود كه وابسته به یك خانواده ثروتمند است.

او كار نویسندگی را از نوشتن داستانهای كوتاه برای مجله ها آغاز كرد. نخستین داستان او كه به صورت كتاب انتشار یافت درباره تجربه خانوادگی اش بود و سپس دهها داستان دیگر كه همه انعكاس دشواری های بشر است. شاهكار ادبی او داستان «شایو = غروب» است كه در زمینه تاثیر جنگ جهانی دوم بر تغییر بافت اجتماعی ژاپن و از جمله ویرانی دنیای اشراف و ثروتمندان غیر تاجر ژاپنی و به زیر آمدن آنان از تخت عاج و درهم شكستن افاده و تكبر بی معنای آنان است. در این داستان درعین حال مصیبت های یك جنگ با مهارت خاص بازتاب داده شده است.

داستان دیگر او تحت عنوان «خلع از انسانیت» در زمینه بدبختی های پس از جنگ است كه خصلت های خوب یك انسان به خاطر نیاز مادی و روزمره به فراموشی، و زیر پا نهاده می شود و انسانیت تضعیف می گردد.

كتاب «اعتراف» اسامو نوعی اتوبیوگرافی است كه در قالب داستان تنظیم شده و تجربه های خوب و بد خودش را منعكس ساخته تا در ظلمت زندگی پیش پای دیگران را روشن سازد.

آخرین كتاب اسامو كه نیمه تمام ماند «وداع» عنوان دارد كه پس از خودكشی نویسنده، توسط دختر او كه وی نیز یك نویسنده است تكمیل شده است.

اسامو 13 ژوئن سال 1948 همراه با همسرش خود را غرق كرد.

***

خلع ید از انگلستان در نفت ایران

56 سال پیش در چنین روزی در سال 1330 شمسی ، خلع ید از انگلستان در نفت ایران تكمیل شد و دكتر محمد مصدق نخست وزیر وقت سی ام خرداد 1330 گزارش آن را به مجلس داد و پایان یك تجاوز استعماری به حقوق ایرانیان و برخورداری انحصاری انگلستان از نفت ایران را اعلام داشت که این گزارش همان روز به تصویب مجلس رسید.

به این ترتیب روز 29 خرداد روز خلع ید نام گرفت و به دنبال آن كاركنان خارجی شركت نفت كه بیش از 450 تن بودند به طور دسته جمعی استعفاء دادند و از ایران خارج شدند . در این زمان از جانب دولت انگلیس علیه ایران تهدیدهای نظامی وسیعی به عمل آمد .

***

استقلال كویت

46 سال پیش در چنین روزی در سال 1961 میلادی ، انگلستان به شیخ نشین كویت كه تحت الحمایه اش بود استقلال داد . پس از این رویداد عراق مدعی شد كه كویت پیش از استعمار انگلستان گوشه ای از خاك آن كشور بوده و آن را تصرف خواهد كرد.

امیر نشین کویت در دوم اوت سال 1990 میلادی از سوی عراق تصرف شد که ادامه این اشغال نظامی، چند ماه بعد منجر به لشكركشی آمریکا به منطقه و جنگ با عراق شد.

مسئله کویت از سال 1961 به این سوی، وسیله مناسبی به قدرت های غرب داده است تا به بهانه دفاع از آن و امارت های نسبتا کوچک دیگر که ساکنان خارجی آنها بر بومی ها می چربند و تامین امنیت انتقال نفت آنجا را محل استقرار نیرو قرار دهند، سیاست های خود در منطقه را آسانتر تنظیم و به اجرا درآورند و به مطامع نفتی شان دست یابند.

کویت، كشوری است که در غربی ترین بخش خلیج فارس و در جنوب عراق و شمال عربستان سعودی مستقر است .طول خطوط مرزی این کشور 464 کیلو متر می باشد.کویت اقتصادی کوچک، محدود ولی باز دارد.فروش نفت خام 90 درصد تولید ناخالص داخلی و 75 درصد بودجه دولت را شامل می شود.در این کشور کمتر کسی زیر خط فقر زندگی می کند. کویت خریدار خوبی برای مواد غذائی ،مصالح ساختمانی،سبزیجات و پوشاک کشورهای اطراف می باشد.

***

درگذشت دکتر علی شریعتی

30 سال پیش در چنین روزی در سال 1356 شمسی ، دکتر علی شریعتی ، جامعه شناس ، مورخ و دانشمند مسلمان معاصر كشورمان به طرز مشکوکی در لندن درگذشت .

دکترعلی شریعتی در دوم آذر ماه 1312 در کاهک  خراسان دیده به جهان گشود . اجدادش از جمله ملا قربانعلی ، شیخ محمد و پدر بزرگوارش استاد محمد تقی شریعتی همگی از عالمان دین بودند و علی ، نزد چنین ارجمندانی  پای به هستی نهاد . او پیش از سیزده سالگی کتب مختلف را تورق می کرد ، اما پس از این سن ، علاقه شدیدی به بحث های فلسفی و عرفانی پیدا کرد و گمشده خویش را درمیان این کتاب ها یافت .

در همین دوران بود که با جنبش نوین اسلامی از طریق کانون نشر حقایق اسلامی که موسس آن محمدتقی شریعتی بود آشنا شد . علی شریعتی در سال 1335 وارد دانشکده ادبیات ، به قصد فراگیری این رشته با تمام وجوه آن شد . نخستین مبارزات او علیه رژیم پهلوی و استعمار انگلستان در همین سالها شکل می گیرد . وی در همین دوره با نگارش سلسله مقالاتی در روزنامه خراسان به نحوی خود را در نهضت ملی شدن نفت شریک کرد اما طی همین مبارزات  در سال 1336 ، زمانی که به همراه پدر و عده ای از یاران در تظاهراتی مردمی شرکت کرده بود دستگیر شد و به زندان قزل قلعه منتقل گردید  . علی شریعتی پس از هشت ماه حبس،  از تهران به مشهد رفت و در  دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه مشهد مشغول به تحصیل شد. وی  با سعی و  تلاشی که از خود نشان داد ، رتبه اول دانشکده را کسب  کرد . طبق قانون وقت ، رتبه های نخست رشته های دانشگاهی به هزینه دولت به کشور های خارجی برای ادامه تحصیل به خارج کشور اعزام می شدند ، اما رژیم پهلوی ، به دلیل سابقه مبارزاتی او ، خروجش از کشور  را برای مدت دو سال به تعویق انداخت و نهایتا پس از گذشت این دو سال ، شریعتی برای تحصیل دو رشته تاریخ و جامعه شناسی مذهبی به فرانسه رفت . او در حین تحصیل از محضر استادان فلسفه ، تاریخ و جامعه شناسی اروپا نیز بی بهره نماند . لویی ماسینیون ، که همواره در آثار شریعتی از او یادشده است ، شوارتز ، سارتر ، فیلسوف بزرگ مکتب اگزیستانسیالیسم ، کوکتو شاعر بزرگ فرانسوی و بسیاری دیگر ، ازجمله  کسانی بودند که شریعتی در تمام عمر آنها را می ستود . دکتر شریعتی در سال 1343 در رشته تاریخ تمدن و جامعه  شناسی در جه دکتر ای دولتی را اخذ کرد و دوره دکترای جامعه شناسی مذهبی را در  دانشگاه سوربون فرانسه  به انجام رساند .

شریعتی پس ازاخذ درجه دکتری به ایران بازگشت اما دربدو ورودش به کشور ، عمال رژیم پهلوی به دلیل مبارزات و فعالیت های سیاسی اش در فرانسه ،او را دستگیر کرده و به مدت شش ماه به حبس افکندند . او پس از رهایی از زندان ، در سال 1345 به عنوان استاد مدعو در دانشگاه فردوسی مشهد شروع  به تدریس می کند و از این زمان است که عمده فعالیت های علمی دکتر آغاز  می گردد . فعالیت هایی که دکتر در حوزه سخنرانی ، تالیف کتاب و...به  بیان اندیشه ها ، آراء و بسط آنها با استفاده از علم روز بسنده می کند . استاد با حضور در حسینیه ارشاد تهران - مکانی که بعدها تنها یاد آور نام او شد- سلسله مباحث خود در حوزه تاریخ ادیان و اسلام شناسی آغاز کرد،  اما پس از مدتی ، رژیم پهلوی که حسینیه ارشاد را مکان و منشایی برای نضج مفاهیم انقلابی علیه حکومت ستم شاهی یافت ، در سال 1351 آن را تعطیل کرد و دکتر شریعتی را به مدت هجده ماه به زندان افکند . او در سال 1353 از زندان رها می گردد اما تا سال 1356 در تهران و مشهد تحت نظر ساواک قرار می گیرد . این نظارتها و اذیت و آزار ها تا بدانجا پیش می رود  که استاد برای رهایی از این گونه آزارها  عزم سفر همیشگی به اروپا می کند  ، اما در سال 1356 پس از ورود به لندن در صبح روز یکشنبه بیست ونهم خرداد  در مرگی مشکوک به سوی دیار ابدی می شتابد .

بی شک دکتر علی شریعتی به همراه  استاد مطهری دو اندیشمند و دو متفکر تأثیرگذار در جامعه ایرانی بوده و هستند که اندیشه های آنان مقدمات نظری انقلاب اسلامی ایران را فراهم کرد. مجموعه آثار شریعتی که تاکنون بالغ بر 37 اثر رسیده است شامل آثار مختلفی چون، تاریخ، دین، جامعه شناسی، سیاست، عرفان، هنر و ... است. در این میان او اهتمام ویژه ای به معرفی الگوهای خاص دینی دارد. شخصیتهایی چون ابوذر، علی(ع)، حسین(ع)، اقبال لاهوری و... کسانی هستند که در تاریخ اندیشه او به تدریج مشاهده می شوند. از منظر او معرفی الگوهای بزرگ در واقع نشان دادن توانمندیها و بستر مساعد تمدنی است که توانسته است آنان را در خود پرورش دهد. او می گوید:

« این یک افتخار بزرگی است که هنوز علیرغم همه علل و عوامل سیاسی و استعماری و ارتجاعی و مادی که مانع رشد و پیشرفت شخصیتها و نبوغ ها در جامعه اسلامی هست، اسلام چون گذشته، قدرت سازندگی انسان و پرورش دهندگی نبوغ را در خود حفظ کرده.» (مقدمه « ما و اقبال » / ص 11)

***

انقلاب نیكاراگوآ

28 سال پیش درچنین روزی در سال 1979 میلادی ،  انقلاب نیكاراگوآ پس از یك دوره مبارزه قهر آمیز با دولت دست نشانده آن كشور به پیروزی رسید .

با روی كار آمدن مجدّد سوموزا مستبد سر سپرده آمریكا در نیكاراگوآ اعتراضات سراسری در آغاز شد و چریك های مبارز ساندینیست ها بر مبارزات مسلحانه خود شدت بخشیدند .از آن پس شهرها توسط ساندینیست ها، و با حمایت بی دریغ مردم از نیروهای دولتی ، باز پس گرفته شد؛ و در نهایت انقلاب نیكاراگوآ پیروزی را بدست آورد.

انقلاب ایران و نیکاراگوئه تقریباً همزمان به پیروزی رسید؛ در نیکاراگوئه انقلابیون ساندنیست پس از سال ها کوشش توانستند «سوموزا» رئیس دولت مادام العمر آن کشور را در سال 1979 میلادی به زیر بکشند و نظمی تازه برقرار کنند.در ایران نیز انقلاب اسلامی توانست حکومت شاه را در هم بشکند و در این میان جمهوری اسلامی شکل گرفت.حکومت های شاه و سوموزا هر دو از متحدان نزدیک امریکا بودند؛ یکی در غرب آسیا ودیگری در جنوب امریکا . قابل توجه است كه طی انقلاب نیكاراگوآ حدود چهل هزار تن كشته و بیش از دویست هزار نفر بی خانمان شدند.

جمهوری نیکاراگوآ کشوری است در امریکای مرکزی به پایتختی ماناگوآ. با این‌که نیکاراگوآ از نظر مساحت بزرگ‌ترین کشور آمریکای مرکزی است ولی کم‌جمعیت‌ترین کشور منطقه است. این کشور از شمال با هندوراس و از جنوب با کوستاریکا همسایه است. در ساحل شرقی آن دریای کارائیب و در ساحل غربی آن اقیانوس آرام قرار دارد.

هم اکنون رییس جمهور این کشور دانیل اورتگا است که پیش از این در سال 1979 حکومت ساندیستی را در این کشور تشکیل داده بود  .

***

منابع:

1- مهر

2- روزنامک

3- صداوسیما

4- ویکی پدیا

5- سیمرغ

6- تبادل نظر

7- روزنامه اعتماد

8- ایرانگار

9– irib

10- حیات

11- روزنامه شرق

12- مرکز توسعه تجارت کیش

13- هوپا