آشنایی با حقوق کار
ایجاد رابطهی حقوقی بین کارگر و کارفرما مستلزم توافق دو اراده است که بر مبنای شرایطی خاص و ناشی از حکم قانون پدید میآید و بهموجب آن حقوق و تکالیفی برای طرفین منظور میگردد.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
تاریخ : يکشنبه 1397/02/30
قبل از آنکه به ماهیت قرارداد کار بپردازیم و سپس به انواع آن اشاره کنیم باید به اطراف قرارداد کار بپردازیم؛ منظور از اطراف، کسانی هستند که قرارداد را منعقد میکنند. پس این نوشته را بخوانید تا با انواع قراردادهای کار و اطلاعات دیگری که در این زمینه باید بدانید، آشنا شوید.
همانطور که از نام قرارداد کار به ذهن متبادر میشود، یک طرف این قرارداد کارگر و دیگری کارفرماست ولی از دیدگاه قانون کار، کارگر چه کسی است؟ کارگر بهطور کلی باید گفت شخص حقیقی است و بهعبارت روشنتر یک انسان است، کارش جنبهی تبرعی و مجانی ندارد یعنی در قبال کار، مزد دریافت میکند حال این مزد میتواند روزانه، ماهانه یا هفتگی باشد؛ ویژگی آخر اینکه تحت تبعیت و به دستور کارفرما کار را انجام میدهد. در مقابل، کارفرما میتواند شخص حقیقی یا حقوقی باشد به عبارتی لازم نیست حتما انسان باشد، کارفرما حتما لازم نیست نظارت مستقیم بر کار داشته باشد. چه بسا کارفرما از مدیرکارگاه برای نظارت بر کار استفاده کند.
اکنون که طرفین قرارداد کار را شناختیم باید بگوییم که مادهی ۷ قانون کار، قرارداد کار را تعریف کرده است. با توجه به اینکه قرارداد کار در قانون تعریف شده است، پس این قرارداد معین محسوب میشود؛ قرارداد معین است یعنی شرایط و چهارچوب آن در قانون تعریف شده است و بر خلاف برخی شرایط آن نمیشود توافق کرد ازجمله آنچه در مادهی ۸ قانون کار آمده مبنی بر اینکه تغییرات بعدی در قرارداد کار در صورتی نافذ خواهد بود که برای کارگر مزایایی کمتر از امتیازات مقرر در این قانون منظور ننماید.
باتوجه به مواد قانونی، در حال حاضر سه نوع قرارداد کار وجود دارد:
قرارداد کار با مدت موقت؛
قرارداد کار با مدت غیرموقت؛
قراداد کار برای انجام کار معین.
در ادامه در خصوص این قراردادها و نحوهی خاتمهی آنها توضیح خواهیم داد. ولی در اینجا بهطور کلی مندرجات و نحوهی تنظیم قرارداد کار بیان میشود.
اول اینکه باید دقت کنیم قرارداد کار جز عقود رضایی است یعنی تشریفات خاصی برای انعقاد آن لازم نیست، حتی لازم نیست که قرارداد کتبی باشد. پس قرارداد کار اعم است از کتبی و شفاهی.
به موجب مادهی ۱۰ قانون کار، مندرجات قرارداد کار علاوه بر مشخصات دقیق طرفین باید حاوی نکات زیر باشد:
الف. نوع کار یا حرفه یا وظیفهای که کارگر باید به آن اشتغال یابد؛
ب. حقوق یا مزد مبنا و لواحق آن؛
ج. ساعات کار، تعطیلات و مرخصیها؛
د. محل انجام کار؛
ه. تاریخ انعقاد قرارداد؛
و. مدت قرارداد، چنانچه کار برای مدت معین باشد؛
ر. موارد دیگری که عرف و عادت شغل یا محل، ایجاب نماید؛
ح. الحاقی ۱۳۸۷ شرایط و نحوهی فسخ قرارداد کار.
فسخ قرارداد کار بدین معنی است که هریک از کارگر و کارفرما میتوانند در تمامی انواع قراردادهای کار، شرایط خاصی را مثل عدم رضایت کارفرما از عملکرد کارگر و… مقرر کنند، که در صورت حصول آن شرایط قرارداد کار خاتمه پیدا میکند. آنچه که در خصوص پیشبینی حق فسخ در قرارداد کار باید دقت شود، نحوهی فسخ قرارداد و اعلام ارادهی فسخکننده به طرف مقابل است چون از تاریخ ابلاغ اراده مبنی بر فسخ، آثار حقوقی فسخ جاری خواهد شد.
طبق تبصرهی ۲ مادهی ۷ قانون کار در کارهایی که طبیعت آنها جنبهی مستمر دارد، چنانچه مدتی در قرارداد ذکر نشود، قرارداد دائمی تلقی میشود. بنابراین کارگری که در یک کارخانهی فرشبافی مشغول به کار میشود چنانچه انجام کار مقید به مدت خاصی نباشد و مقرر گردد روزانه مبلغ مشخصی مزد دریافت کند، قانون کار چنین کارگری را کارگر دائم آن کارگاه خواهد شناخت.
کارگر و کارفرما در قراردادهای غیرموقت، میتوانند با توافق یکدیگر دورهی آزمایشی تعیین کنند که مدت این دورهی آزمایشی حتما باید در قرارداد مشخص شود و طبق قانون حداکثر این مدت برای کارگران ساده و نیمهماهر یک ماه و برای کارگران ماهر و دارای تخصص بالا سه ماه است.
در قرارداد کار معین، همانطور که از نام آن پیداست برای انجام کار معینی قرارداد کار منعقد شده است. نکتهای که باید به آن دقت کنیم این است که در انجام کار معین هم، کارگر با ابزار و لوازم متعلق به کارفرما و بنا به دستور او کار را انجام میدهد و از این جهت با پیمانکار متفاوت است چراکه پیمانکار خودش ابزار و وسایل کار را فراهم میکند و به نوعی کارفرما محسوب میشود.
به طور کلی خاتمهی قرارداد کار میتواند به سبب یکی از عوامل زیر باشد:
۱. پایان کار در قراردادهایی که مربوط به کار معین است.
۲. پایان مدت قراردادهای موقت کار و عدم تجدید آن.
۳. قوهی قاهره؛ مثلا بر اثر حوادث طبیعی مثل سیل و زلزله یا حوادث غیرقابل پیشبینی مثل آتشسوزی، کارگاه به کلی نابود شده و امکان ترمیم آن وجود نداشته باشد.
۴. فوت كارگر.
۵. بازنشستگی كارگر.
۶. از كار افتادگی كلی.
۷. استعفای كارگر.
۸. اخراج کارگر.
۹. فسخ قرارداد به نحوی که در متن قرارداد پیشبینی شده است.
۱۰. تعدیل نیروی انسانی.
منبع:
همانطور که از نام قرارداد کار به ذهن متبادر میشود، یک طرف این قرارداد کارگر و دیگری کارفرماست ولی از دیدگاه قانون کار، کارگر چه کسی است؟ کارگر بهطور کلی باید گفت شخص حقیقی است و بهعبارت روشنتر یک انسان است، کارش جنبهی تبرعی و مجانی ندارد یعنی در قبال کار، مزد دریافت میکند حال این مزد میتواند روزانه، ماهانه یا هفتگی باشد؛ ویژگی آخر اینکه تحت تبعیت و به دستور کارفرما کار را انجام میدهد. در مقابل، کارفرما میتواند شخص حقیقی یا حقوقی باشد به عبارتی لازم نیست حتما انسان باشد، کارفرما حتما لازم نیست نظارت مستقیم بر کار داشته باشد. چه بسا کارفرما از مدیرکارگاه برای نظارت بر کار استفاده کند.
اکنون که طرفین قرارداد کار را شناختیم باید بگوییم که مادهی ۷ قانون کار، قرارداد کار را تعریف کرده است. با توجه به اینکه قرارداد کار در قانون تعریف شده است، پس این قرارداد معین محسوب میشود؛ قرارداد معین است یعنی شرایط و چهارچوب آن در قانون تعریف شده است و بر خلاف برخی شرایط آن نمیشود توافق کرد ازجمله آنچه در مادهی ۸ قانون کار آمده مبنی بر اینکه تغییرات بعدی در قرارداد کار در صورتی نافذ خواهد بود که برای کارگر مزایایی کمتر از امتیازات مقرر در این قانون منظور ننماید.
باتوجه به مواد قانونی، در حال حاضر سه نوع قرارداد کار وجود دارد:
کارگر و کارفرما در قراردادهای غیرموقت، میتوانند با توافق یکدیگر دورهی آزمایشی تعیین کنند که مدت این دورهی آزمایشی حتما باید در قرارداد مشخص شود و طبق قانون حداکثر این مدت برای کارگران ساده و نیمهماهر یک ماه و برای کارگران ماهر و دارای تخصص بالا سه ماه است.
قرارداد کار با مدت موقت؛
قرارداد کار با مدت غیرموقت؛
قراداد کار برای انجام کار معین.
در ادامه در خصوص این قراردادها و نحوهی خاتمهی آنها توضیح خواهیم داد. ولی در اینجا بهطور کلی مندرجات و نحوهی تنظیم قرارداد کار بیان میشود.
اول اینکه باید دقت کنیم قرارداد کار جز عقود رضایی است یعنی تشریفات خاصی برای انعقاد آن لازم نیست، حتی لازم نیست که قرارداد کتبی باشد. پس قرارداد کار اعم است از کتبی و شفاهی.
به موجب مادهی ۱۰ قانون کار، مندرجات قرارداد کار علاوه بر مشخصات دقیق طرفین باید حاوی نکات زیر باشد:
الف. نوع کار یا حرفه یا وظیفهای که کارگر باید به آن اشتغال یابد؛
ب. حقوق یا مزد مبنا و لواحق آن؛
ج. ساعات کار، تعطیلات و مرخصیها؛
د. محل انجام کار؛
ه. تاریخ انعقاد قرارداد؛
و. مدت قرارداد، چنانچه کار برای مدت معین باشد؛
ر. موارد دیگری که عرف و عادت شغل یا محل، ایجاب نماید؛
ح. الحاقی ۱۳۸۷ شرایط و نحوهی فسخ قرارداد کار.
فسخ قرارداد کار بدین معنی است که هریک از کارگر و کارفرما میتوانند در تمامی انواع قراردادهای کار، شرایط خاصی را مثل عدم رضایت کارفرما از عملکرد کارگر و… مقرر کنند، که در صورت حصول آن شرایط قرارداد کار خاتمه پیدا میکند. آنچه که در خصوص پیشبینی حق فسخ در قرارداد کار باید دقت شود، نحوهی فسخ قرارداد و اعلام ارادهی فسخکننده به طرف مقابل است چون از تاریخ ابلاغ اراده مبنی بر فسخ، آثار حقوقی فسخ جاری خواهد شد.
انواع قراردادهای کار
قرارداد کار با مدت موقت
در این قراردادها، خاتمهی قرارداد در آن ذکر میشود، و با پایان زمان آن قرارداد خاتمه مییابد. در صورتی که قرارداد موقت به موقع تمدید نشود و تعیین تکلیف نشود و کارگر همچنان به کار خویش ادامه دهد، کارگر میتواند ادعا کند که شفاها قرارداد تمدید شده است. باید بدانیم در این قراردادها تمدید یا تجدید قرارداد سبب دائمی شدن قرارداد نمیشود.
قرارداد کار با مدت غیرموقت
طبق تبصرهی ۲ مادهی ۷ قانون کار در کارهایی که طبیعت آنها جنبهی مستمر دارد، چنانچه مدتی در قرارداد ذکر نشود، قرارداد دائمی تلقی میشود. بنابراین کارگری که در یک کارخانهی فرشبافی مشغول به کار میشود چنانچه انجام کار مقید به مدت خاصی نباشد و مقرر گردد روزانه مبلغ مشخصی مزد دریافت کند، قانون کار چنین کارگری را کارگر دائم آن کارگاه خواهد شناخت.کارگر و کارفرما در قراردادهای غیرموقت، میتوانند با توافق یکدیگر دورهی آزمایشی تعیین کنند که مدت این دورهی آزمایشی حتما باید در قرارداد مشخص شود و طبق قانون حداکثر این مدت برای کارگران ساده و نیمهماهر یک ماه و برای کارگران ماهر و دارای تخصص بالا سه ماه است.
در قرارداد کار معین، همانطور که از نام آن پیداست برای انجام کار معینی قرارداد کار منعقد شده است. نکتهای که باید به آن دقت کنیم این است که در انجام کار معین هم، کارگر با ابزار و لوازم متعلق به کارفرما و بنا به دستور او کار را انجام میدهد و از این جهت با پیمانکار متفاوت است چراکه پیمانکار خودش ابزار و وسایل کار را فراهم میکند و به نوعی کارفرما محسوب میشود.
به طور کلی خاتمهی قرارداد کار میتواند به سبب یکی از عوامل زیر باشد:
۱. پایان کار در قراردادهایی که مربوط به کار معین است.
۲. پایان مدت قراردادهای موقت کار و عدم تجدید آن.
۳. قوهی قاهره؛ مثلا بر اثر حوادث طبیعی مثل سیل و زلزله یا حوادث غیرقابل پیشبینی مثل آتشسوزی، کارگاه به کلی نابود شده و امکان ترمیم آن وجود نداشته باشد.
۴. فوت كارگر.
۵. بازنشستگی كارگر.
۶. از كار افتادگی كلی.
۷. استعفای كارگر.
۸. اخراج کارگر.
۹. فسخ قرارداد به نحوی که در متن قرارداد پیشبینی شده است.
۱۰. تعدیل نیروی انسانی.
منبع: