چرا اقامه نماز، واجب؛ اما قرائت قرآن مستحب است؟

رسول گرامی اسلام(ص) در روایتی که در امالى صدوق، ص 641 آمده، فرمودند: «الصلاة عمود الدِّین ... فَان قُبِلَت قُبِلَ ما سواها و ان رُدَّت رُدَّ ما سواها/ نماز پایه دین است كه اگر مقبول درگاه الهى قرار گیرد، سایر حسنات و اعمال انسان نیز پذیرفته است و اگر مقبول واقع نشود همه حسنات و اعمال دیگر مردود است».

* وجوب نماز و استحباب قرائت قرآن

- از كدام آیه قرآن كریم، حكم وجوب نماز استفاده مى‌شود؟ به چه نحو مى‌توان از حكم وجوب نماز آگاهى یافت؟

خداوند در آیه‌هاى مختلف قرآن، بر وجوب نماز تصریح فرموده: (و أقیموا الصّلوة و ءاتوا الزكوة و أطیعوا الرسول لعلّكم ترحمون/ و نماز را به پا دارید و زكات بدهید و پیامبر (خدا) را فرمان برید، تا در رحمت قرار گیرید. «اقیموا» صیغه امر است و امر نیز بر وجوب دلالت مى‌كند و نیز مى‌فرماید: (إِنَّ الصَّلَوةَ كَانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ كِتَـبًا مَّوْقُوتًا/ ... همانا نماز بر مؤمنان، در اوقات معین مقرر شده است.

درباره علت وجوب نماز هم، مطالبى در روایات اسلامى آمده است؛ از جمله امام رضا(علیه السلام) فرمود: علت تشریع نماز، توجه و اقرار به ربوبیّت پروردگار و مبارزه با شرك و بت‌پرستى و قیام در پیشگاه پروردگار در نهایت خضوع و تواضع و اعتراف به گناهان و تقاضاى بخشش از گناهان گذشته و نهادن پیشانى بر زمین همه روز براى تعظیم خداوند است و نیز این‌كه انسان همواره هوشیار و متذكر باشد كه گرد و غبار فراموشى بر دل او ننشیند و مغرور نشود. خاشع و خاضع باشد، ... و همین توجه به خداوند متعال و قیام در برابر او، انسان را از گناهان باز مى‌دارد و از انواع فساد جلوگیرى مى‌كند

* چرا خواندن قرآن واجب نیست؛ ولى نماز خواندن همیشه واجب است؟

قرائت قرآن واجب نیست، ولى در آیات و روایات سفارش فراوانى بر آن شده است؛ براى مثال در آیه 20 سوره مزمل مى‌خوانیم: (... فاقرءُوا ما تیسَّر من القرءان.../ آنچه براى شما میسر است قرآن بخوانید».

در روایتى از امام صادق(علیه السلام) آمده است: قرآن عهد و فرمان خداوند به بندگانش مى‌باشد، شایسته آن است كه انسان مسلمان در پیمان خود نظر كند و هر روز پنجاه آیه از آن بخواند.

از این نكته نباید غفلت شود كه هر حكم واجبى، حكمت یا حكمت‌هایى دارد، ولى چنین نیست كه هر چه فایده و حكمتى هر چند بسیار و مهم داشته باشد، واجب شود؛ یعنى این رابطه حالت عكس ندارد، زیرا علاوه بر لزوم وجود حكمت و فایده، در واجب شدن یك حكم توان مخاطب نیز لحاظ مى‌شود و چه بسا حكم با فایده‌اى كه اگر براى همه مردم مشقّت‌بار نبود، واجب مى‌شد، ولى به جهت رعایت حال مردم واجب نشده، لیكن بر آن، تأكید فراوان شده است؛ مانند مسواك كردن. قرائت قرآن نیز براى همه ممكن نیست و مقدماتى نیاز دارد؛ مانند: سواد و توانایى قرائت مصحف، براى كسانى كه حافظ قرآن نیستند (به ویژه در گذشته كه آموختن قرائت و تهیه مصحف (قرآن) چندان ساده نبود). بنابراین، نباید به احكام یك سویه نگریست.

افزون بر آنچه گذشت، در نماز -كه از مهم‌ترین واجبات است- قرائت قرآن جزء واجب آن است. سوره «حمد» و سوره «توحید» یا غیر آن از سوره‌هایى است كه هنگام قرائت نماز، بارها خوانده مى‌شوند و اساساً نماز بدون قرائت سوره حمد، صحیح نیست، امّا این كه چرا نماز واجب شده، باید گفت:

1. «نماز» از واجباتى كه در قرآن كریم و روایات اسلامى بیشترین تأكید و سفارش بر آن شده و تنها واجبى است كه مكلف ـ حتى در حال احتضار ـ باید آن را به جا بیاورد و تحت هیچ شرایطى نباید ترك شود و توصیه تمام انبیاى الهى به امت‌هایشان بوده و در روز حساب‌رسى نیز اگر این عمل (نماز) مورد قبول واقع شود، سایر اعمال نیز مقبول مى‌افتد. خداوند در آیه‌هاى مختلف قرآن، بر وجوب نماز تصریح فرموده: (و أقیموا الصّلوة و ءاتوا الزكوة و أطیعوا الرسول لعلّكم ترحمون/ و نماز را به پا دارید و زكات بدهید و پیامبر [خدا] را فرمان برید تا مورد رحمت قرار گیرید. «اقیموا» صیغه امر است و امر نیز بر وجوب دلالت مى‌كند و... .

2. در روایات اسلامى  هم، مطالبى درباره علت وجوب نماز آمده است؛ از جمله امام رضا(علیه السلام) است كه در صفحه پیشین آمد. هم‌چنین نماز، غفلت زدا بوده و خودبینى و كبر را از بین مى‌برد و پرده‌هاى غرور و خودخواهى را كنار مى‌زند و وسیله پرورش فضایل اخلاقى و تكامل معنوى انسان است.




منبع: خبرگزاری رسمی حوزه