بی اخلاقی هایی که محیط زیست را زشت می کنند
زشت سازی زمین ممنوع!
رام بودن زمین به معنای آن نیست که نسبت به رفتار تخریبی و منفی بشر نسبت به خود عکس العمل نشان ندهد. به این معنا که تخریب طبیعت می تواند باعث شود رفتار عادی آن دگرگون شده و ناسازگاری هایی با زندگی انسانها از خود بروز دهد. ضمناً رفتارهای بشر گاهی با زباله های اخلاقی آلوده می شود.
از این رو لازم است انسان بیش از پیش در حفظ زمین به عنوان محیط زندگی خود و آیندگان بکوشد. نکات فراوان و دقیقی در قرآن و روایات دینی یافت می شود که بیانگر وسعت و دقت نظر دین مبین اسلام به مقوله حفظ و عدم تخریب زمین است. در این نوشتار به چند نکته اشاره خواهیم کرد.
تولید انبوه زباله در کره زمین خصوصاً زباله هایی که تا سالهای متمادی از بین نمی روند و آلوده ساختن آبها، کوه و دشت و جنگل و بیابانها و... روز به روز زمین را زشت می کند و آن را تبدیل به محیطی نازیبا خواهد ساخت که کسی رغبت زندگی در آن را ندارد. انسان تا جایی پیش رفته که با آلوده ساختن هوا حتّی مشاهده زینت آسمان را نیز از خود سلب کرده، زیبایی که قرآن درباره آن می فرماید: إِنَّا زَیَّنَّا السَّماءَ الدُّنْیا بِزینَةٍ الْكَواكِب؛ همانا ما آسمان دنیا را به زیور ستارگان آراستیم.
زشت سازی زمین ممنوع
خداوند حکیم بهترین شرایط را برای زندگی انسان بر روی زمین مهیا کرده است که یکی از جوانب آن زیبایی و طراوت زمین است. «إِنَّا جَعَلْنَا مَا عَلىَ الْأَرْضِ زِینَةً لها لِنَبْلُوَهُمْ أَیُّهُم أَحْسَنُ عَمَلاً؛ مسلماً ما آنچه را [از درخت، نبات، حیوان، دریا و دیگر آثار] روى زمین است، زینت زمین قرار دادیم تا آنان را آزمایش كنیم كه كدامشان از جهت عمل نیكوترند.»(1)كلمه" زینت" به معناى هر امر زیبایى است كه وقتى منضم به چیزى شود، جمالى به او مى بخشد به طورى كه رغبت هر كسى را به سوى آن جلب مى كند.(2)
تولید انبوه زباله در کره زمین خصوصاً زباله هایی که تا سالهای متمادی از بین نمی روند و آلوده ساختن آبها، کوه و دشت و جنگل و بیابانها و... روز به روز زمین را زشت می کند و آن را تبدیل به محیطی نازیبا خواهد ساخت که کسی رغبت زندگی در آن را ندارد. انسان تا جایی پیش رفته که با آلوده ساختن هوا حتّی مشاهده زینت آسمان را نیز از خود سلب کرده، زیبایی که قرآن درباره آن می فرماید: إِنَّا زَیَّنَّا السَّماءَ الدُّنْیا بِزینَةٍ الْكَواكِب؛ همانا ما آسمان دنیا را به زیور ستارگان آراستیم.(3)
| بیشتر بخوانیم: 5 راز برای برکت محصول ! امام علی علیه السلام و محیط زیست!! |
حفظ آسایش زندگی زمینی
از جمله خصوصیات زمین در قرآن آن است که زمین همانند گاهواره ای آماده زندگی انسان شده است. جایی که در آن به آسانی و آرامش بتواند زندگی کند. الَّذی جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ مَهْداً؛ همان كه این زمین را محل آرامش شما قرار داد.(4) و نیز می فرماید: الَّذی جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ فِراشاً وَ السَّماءَ بِناءً؛ آن پروردگارى كه زمین را براى شما بسترى گسترده و آسمان را سقفى برافراشته قرار داد.(5)امام سجاد علیه السلام در توضیح فراش بودن زمین می فرمایند: «جَعَلَهَا مُلَائِمَةً لِطَبَائِعِكُمْ مُوَافِقَةً لِأَجْسَادِكُم...؛ آن را ملایم طبع شما و موافق با پیكرهایتان قرار داد. نه آن اندازه گرم و سوزان كه شما را بسوزاند و نه آن قدر سرد كه منجمدتان كند. نه بوى تندى دارد كه سر درد بگیرید و نه آن قدر بدبو كه هلاكتان گرداند. نه آن قدر نرم است كه چون آب شما را غرق سازد و نه آن اندازه سخت است كه نتوانید در آن خانه و ساختمان بسازید و مرده هایتان را جاى دهید. بلكه خداوند عزّوجلّ آن را به اندازه اى محكم ساخت كه از آن سود مى برید و خود و ساختمان هایتان را نگه مى دارید و آن را به گونه اى قرار داد كه براى خانه ها و قبرهایتان و بسیارى از دیگر منافع در اختیار شماست. پس از این روست كه زمین را بستر شما قرار داد. (6) حفظ این خصوصیات ضروری برای آسایش انسان، مستلزم پاکی زمین از هر گونه تخریب و آلودگی است در غیر اینصورت، آسایش نیز کلاً از جامعه بشری رخت برمی بندد.
بی اخلاقی هایی ناشی از دوری از ذکر خدا که انباشت آنها در جامعه بشری آرامش را از او سلب می کند! استکبار، ظلم، فساد اخلاقی و دوری از ارزش های الهی چیزی است که باعث می شود زمین نیز از این رفتار انسان ها آزرده شود و همزمان انسانها نیز آرامش و امنیت روانی خود را از دست رفته ببینند.
زمین رام یا وحشی؟
قرآن کریم زمین را رام و در کنترل همیشگی خداوند دانسته و می فرماید: هُوَ الَّذی جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ ذَلُولاً فَامْشُوا فی مَناكِبِها وَ كُلُوا مِنْ رِزْقِه؛ اوست كه زمین را براى شما رام قرار داد، بنابراین بر اطراف و جوانب آن راه روید و از روزى خدا بخورید.(7)البته این رام بودن زمین به معنای آن نیست که نسبت به رفتار تخریبی و منفی بشر نسبت به خود عکس العمل نشان ندهد. به این معنا که تخریب طبیعت می تواند باعث شود رفتار عادی آن دگرگون شده و ناسازگاری هایی با زندگی انسانها از خود بروز دهد. ضمناً رفتارهای بشر گاهی با زباله های اخلاقی آلوده می شود.
بی اخلاقی هایی ناشی از دوری از ذکر خدا که انباشت آنها در جامعه بشری آرامش را از او سلب می کند! استکبار، ظلم، فساد اخلاقی و دوری از ارزش های الهی چیزی است که باعث می شود زمین نیز از این رفتار انسان ها آزرده شود و همزمان انسانها نیز آرامش و امنیت روانی خود را از دست رفته ببینند. چنانکه امام زین العابدین علیه السلام می فرمایند: الذُّنُوبُ الَّتِی تَحْبِسُ غَیْثَ السَّمَاءِ جَوْرُ الْحُكَّامِ فِی الْقَضَاءِ وَ شَهَادَةُ الزُّورِ وَ كِتْمَانُ الشَّهَادَةِ ...؛ گناهانى كه مانع آمدن باران مى گردد، بیدادگرى حاكمان است در داورى، و گواهى دادن به دروغ و باطل، و پنهان داشتن شهادت...(8)
اخلاق محیط زیستی
مهمترین کار برای برون رفت از سیر تخریب محیط زیست، باز کردن چشم ها به محیطی است که در آن زندگی می کنیم. آری! آنها باقی بگذاریم. باید غیر از تمرکز بر امور روزمره خود، نگاهی هم به اطراف خود بیاندازیم. بی توجهی به طبیعت را کنار بگذاریم و صدای آه و ناله طبیعت را بشنویم. باید صدای التماس نسل های آینده خود را بشنویم که مصرّانه از ما می خواهند جایی نیز برای زندگی و آسایشنهادینه سازی این نگاه مسئولانه نسبت به طبیعت و محیط زیست مستلزم انجام کارهایی از جمله آموزش و تربیت از کودکی، اصلاح رفتارهای جمعی نسبت به طبیعت، کُند کردن تیغه طبیعت براندازانه صنعت و تکنولوژی، آموزش مهربانی با طبیعت در سطوح مختلف آموزش و پرورش و در یک کلام، "فرهنگ مراقبت و حساسیت نسبت به محیط زیست" است.
پی نوشت:
1- کهف؛ 7
2- ترجمه المیزان، ج13، ص332
3- صافّات؛ 6
4- زخرف؛ 10
5- بقره؛ 22
6- توحید صدوق (رضوان الله علیه)، ح11، ص404
7- ملک؛ 15
8- معانی الأخبار، النص، ص: 271
