قاتل بین انگشتها از کجا آمد؟

در بیلبورد بزرگی که در بزرگراه ها نصب شده است یک نخ سیگار به شکل اسلحه درآمده و به سوی هدف نشانه رفته است و زیر آن ، این عبارت دیده می شود: «سیگار می کشد!»

اما رانندگان از کنار آن بی تفاوت رد می شوند؛ دود سیگار را به داخل شش های خود فرو می دهند و سیگار همچنان آنها را به سوی خود می کشد. هفته بدون دخانیات و روز بدون دخانیات امسال هم می گذرد و سیگار همچنان می کشد.

در حال حاضر، حدود 1.3 میلیارد نفر سیگاری در جهان وجود دارد. هم اکنون میزان مرگ و میر بر اثر مصرف دخانیات 4.9 میلیون نفر در سال است و اگر این روند ادامه یابد، آمار تعداد مرگ و میر تا سال 2020 به 10 میلیون نفر در سال خواهد رسید؛70 درصد این مرگها در میان کشورهای در حال توسعه یافت می شود.

سالانه 50 هزار نفر در ایران بر اثر استعمال دخانیات فوت می کنند. ترکیبات موجود در سیگار، بیش از 4 هزار نوع ماده سمی و خطرناک تولید می کند. 10 خرداد هر سال مصادف با 31 می به عنوان روز جهانی بدون دخانیات نام گرفته است. این روز می خواهد به ما یادآوری کند دخانیات در هر نوع (سیگار، پیپ ، قلیان) و شکلی (ملایم ، میوه ای ، عطری) کشنده است.

مصرف دخانیات ، عامل تشدید کننده سل و دیگر بیماری های واگیردار در کشورهای در حال توسعه است. از میان تاثیرات کشیدن سیگار که کمتر شناخته شده است ، می توان به ریزش مو، آب سیاه ، چروکیدگی پوست ، از دست دادن شنوایی ، سرطان پوست ، پوسیدگی دندان ، پوکی استخوان ، زخم معده ، بی رنگ شدن انگشتان ، سرطان رحم و سقط جنین اشاره کرد. مصرف سیگار در بلندمدت موجب التهاب سرخرگهای خونی ، سیاهرگ ها و اعصاب پاها و بسته شدن جریان خون می شود. بسیاری از افرادی که سیگار نمی کشند نیز در معرض خطر هستند.

میلیون ها نفر از مردم از جمله نیمی از کودکان دنیا که در معرض دود سیگار هستند، با خطر ابتلا به سرطان ریه ، بیماری قلبی ، آسیب دستگاه تنفسی و تحریک پذیری مزمن چشمها، بینی و حلق مواجهند.

پیدایش

هرودوت در كتاب تاریخ خود از قومی سخن به میان آورده با نام «سایسیا» او می‌نویسد: «سایسیاها نوعی برگ را می‌سوزانند و دود آن را فرو می‌دهند تا از خود بی‌خود شوند».

بومیان آمریكا تا پیش از آن‌كه اروپایی‌ها به سرزمینشان پا بگذارند، توتون را از طریق لوله‌هایی دراز تدخین می‌كردند. كلومت (Calumet) یا لولة آرامش، ابزار تدخین آن‌ها بود كه برای بستن پیمان‌ها و محكم كردن قول و قرارها هم مورد استفاده قرار می‌گرفت.

در آثار هنری كه از اقوام «مایا» به جای مانده و به 1500 سال پیش باز می‌گردد، رد پای استعمال توتون به چشم می‌خورد. مایاها دود كردن توتون را برانگیزانندة نیروهای جادویی در بدن می‌دانستند و برای قربانی كردن و در مجالس و آیین‌های معنوی خود و همین‌طور برای جادو از آن استفاده می‌كردند. در میان شواهد باستان‌شناسی برگرفته شده از یك سایت كاوشی در «یوآكساوتون» در گواتمالا، یك كاشی به چشم می‌خورد كه بر روی آن تصویر مردی نقش بسته كه دارد یك سیگار برگ ابتدایی را دود می‌كند.

در اصل لغت سیگار (Cigar) نیز از كلمة مایایی «سی‌یار»(Siyar) به معنی توتون و تنباكو گرفته شده است. دود كردن توتون برای بومیان آمریكا جنیة تفریحی و تفننی نداشت. شمن‌های باتجربه و جادوگران، از توتون با مقدار و دوز بسیار بالا به عنوان ابزاری برای ایجاد حالت جذبه استفاده می‌كردند. این افراد به دود كردن توتون اكتفا نمی‌كردند و برگ‌های فرآوری نشدة آن را نیز می‌خوردند یا شربت آن را به صورت آب توتون مصرف می‌كردند. آن‌ها حتی به صورت اماله نیز از توتون استفاده می‌كردند.

نخستین مبلغین مذهبی اروپایی كه به آمریكا سفر كرده بودند، بسیار در نوشته‌های خود از دگرگونی‌های روحی ناشی از مصرف تنباكو خبر داده‌اند، اما تنباكو پس از رفتن به غرب با مقادیر بالا و برای روان‌گردانی به كار گرفته نشد. استفاده‌های آیینی از توتون و تنباكو هنوز در میان بومی‌تباران آمریكایی به ویژه در آمریكای جنوبی مرسوم است.

اغلب كریستف كلمب، كاشف قارة آمریكا را ناقل توتون و دود كردن آن به اروپا می‌دانند. گفته می‌شود دو تن از ملوان‌های كریستف كلمب در سفر سال 1492 میلادی پس از رسیدن به كوبا، توتون پیچیده در غلاف ذرت را دود كردند و از همین‌رو آن‌ها را نخستین اروپایی‌هایی می‌دانند كه توتون استعمال كرده‌اند.

تنباكو به یكی از محصولاتی بدل شد كه آینده استعمار شده آمریكای جنوبی را رقم زد. این ماده یكی از عوامل اصلی رواج‌برده‌داری نیز بود. نخستین گروه بردگان سیاه آفریقایی در سال 1619 به جیمز تاون آورده شدند تا در آن‌جا مشغول كار در مزارع كشت توتون و تنباكو شوند.

واردات تنباكو به اروپا به راحتی صورت نمی‌گرفت. حتی در قرن هفدهم میلادی نیز واردات این ماده با مخالفت‌هایی روبه‌رو بود. جیمز اول شاه انگلستان، مشاجره‌ای قلمی با عنوان «جوابیه‌ای به توتون» دارد كه در سال 1604 نوشته شده است. او در این نوشته به نكوهش استعمال توتون پرداخته و آن را نوعی گناه و ابزاری مضر برای سلامتی می‌داند. در زمان او قانونی وضع شد كه بر طبق آن تعرفه‌های سنگینی بر تنباكوهای وارداتی بسته می‌شد. در قرن هجدهم میلادی و در آسیا بود كه تریاك كه پیش از آن تنها مصرف خوراكی داشت، با توتون تركیب شد و به صورت تدخینی مورد استفاده قرار گرفت. ماداك (Madak) كه همان تركیب تریاك و توتون بود، بسیار اعتیادزاتر از استفادة خوراكی تریاك بود.

در قرن نوزدهم یعنی هنگامی كه سیگارهای معمولی هنوز در مقایسه با سیگارهای برگ كمیاب بود، دود كردن سیگار برگ همگانی شده بود. مردان پس از شام برای بحث در باب مسائل مهم به «اتاق تدخین» می‌رفتند. در آن زمان تجارت سیگار به صنعتی مهم تبدیل شد.

منابع: جام جم ، مهر