دلیل تغییر قبله مسلمانان از بیت المقدس به خانه کعبه چه بود؟

استاد محسن قرائتی در ادامه سلسله مباحث تفسیری خود با موضوع تفسیر قطره ای به بیان آموزه های آیه 141 و 142 سوره بقره پرداخته است.

آیه 141:
تِلْكَ أُمَّةٌ قَدْ خَلَتْ لَهَا مَا كَسَبَتْ وَ لَكُمْ مَا كَسَبْتُمْ وَ لاَ تُسئَلُونَ عَمَّا كَانُواْ یَعْمَلُونَ‏

ترجمه:
(به هر حال) آن امّت بگذشت، آنچه آنان بدست آوردند براى خودشان است و آنچه شما بدست آوردید براى خودتان است و شما از آنچه آنان كرده‏اند، سؤال نخواهید شد.

* پیام ها                      
1- در كسب خوشبختى، تكیه به گذشتگان و تاریخ پدران، چاره‏ ساز نیست. «لها ما كسبت ولكم ما كسبتم»
گیرم پدر تو بود فاضل‏ از فضل پدر، تو را چه حاصل

2- هر امّتى، تنها مسئول عمل خویش است. «لا تسئلون عمّا كانوا یعملون»

آیه 142:                    
سَیَقُولُ السُّفَهَآءُ مِنَ‏ النَّاسِ مَا وَلَّهُمْ عَنْ قِبْلَتِهِمُ الَّتِى كَانُواْعَلَیْهَا قُلْ لِلَّهِ المَشْرِقُ وَالمَغْرِبُ یَهْدِى مَنْ یَشَآءُ إِلَى‏ صِرَطٍ مُّسْتَقِیمٍ‏

ترجمه:
بزودى بیخردان از مردم، خواهند گفت: چه چیزى آنها (مسلمانان) را از (بیت‏ المقدّس،) قبله‏ اى كه بر آن بودند برگردانید؟ بگو: مشرق و مغرب از آن خداست، هركه را بخواهد به راه راست هدایت میكند.

* نکته ها                     
چون مشركان مكّه، كعبه را به بتخانه تبدیل كرده بودند، پیامبر اكرم و مسلمانان، سیزده سالى را كه بعد از بعثت در مكّه بودند، به سوى كعبه نماز نمیخواندند، تا مبادا گمان شود كه آنان به بت‏ها احترام میگذارند. امّا بعد از هجرت به مدینه، چند ماهى نگذشته بود كه یهودیان زبان به اعتراض گشوده و مسلمانان را تحقیر كردند و گفتند: شما رو به قبله ما بیت‏ المقدّس نماز میخوانید، بنابراین پیرو و دنباله رو ما هستید و از خود استقلال ندارید. پیامبر اكرم صلى الله علیه وآله از این اهانت ناراحت شد و هنگام دعا به آسمان نگاه میكرد، تا آنكه دستور تغییر قبله صادر شد. پیامبر دو ركعت نماز ظهر را به سوى بیت ‏المقدّس خوانده بود كه جبرئیل مأمور شد، بازوى پیامبر را گرفته و روى او را به سوى كعبه بگرداند. در نتیجه پیامبر صلى الله علیه وآله یك نماز را به دو قبله خواند و اكنون نیز در مدینه نام آن محلّ به مسجدِ قبلتَین معروف است. [1]

بعد از این ماجرا، یهود ناراحت شده و طبق عادت خود شروع به خرده ‏گیرى كردند. آنها كه تا دیروز می ‏گفتند: مسلمانان استقلال ندارند و پیرو ما هستند، اكنون میپرسیدند، چرا اینها از قبله‏ ى پیامبران پیشین اعراض كرده ‏اند؟ پیامبر اكرم صلى الله علیه وآله مأمور شد در جواب آنها پاسخ دهد: مشرق و مغرب از آنِ خداست و خداوند مكان خاصّى ندارد.

آرى، تغییر قبله، نشانه ‏ى حكمت الهى است نه ضعف و جهل او. همچنان كه در نظام تكوین، تغییر فصول سال، نشانه‏ ى تدبیر است، نه ضعف یا پشیمانى.

خداوند در همه جا حضور دارد و شرق و غرب عالم از آن اوست. پس جهت ‏گیرى بدن به سوى كعبه، رمز جهت‏ گیرى دل به سوى خداست. چه بسا افرادى به سوى كعبه نماز بگزارند، ولى قبله آنان چیز دیگرى باشد. چنانكه خواجه عبداللّه انصارى مى‏گوید:

قبله شاهان بود، تاج و كمند قبله ارباب دنیا، سیم وزر

قبله صورت‏پرستان، آب و گِل‏ قبله معنا شناسان، جان ودل

قبله تن‏پروران، خواب وخورشت‏ قبله انسان، به دانش پرورش

قبله عاشق، وصال بى‏زوال‏ قبله عارف، كمال ذى‏الجلال

* پیام ها                      
1- افرادى كه هر روز دنبال بهانه ‏اى هستند تا از پذیرش حقّ طفره روند، سفیه هستند. [2] «سیقول السفهاء»

2- كسى كه دست خدا را در وضع یا تغییر احكام بسته بداند، سفیه و سبك مغز است. اعتراض به خداى حكیم و دانا، نشانه‏ ى سفاهت است. «سیقول‏السفهاء»

3- مسلمانان باید توطئه ‏ها و شایعات و سؤالات بهانه ‏جویانه ‏ى دشمن را پیش‏بینى كرده و با پاسخ به آنها، از نفوذ و گسترش آن پیشگیرى نمایند. «سیقول... قل»

4- اصل سؤال كردن مورد انتقاد نیست، روحیّه سؤال كننده مورد انتقاد است كه از روى اعتراض و اشكال‏ تراشى مى‏ پرسد. «ما ولاّهم عن قبلتهم»

5 - قداست و كرامت مكان‏ها و زمان‏ها، وابسته به عنایت پروردگار است، نه چیز دیگر. «لِلّه المشرق و المغرب»

6- تغییر قبله، یكى از نشانه‏ هاى پیامبر اسلام در كتب آسمانى بود، لذا براى بعضى وسیله ‏ى هدایت شد. «یهدى به من یشاء»



منبع: خبرگزاری رسمی حوزه