آموزش دین بر تمام آموزش ها مقدم است؛ یاد كردن خدا تنها با زبان نیست

استاد محسن قرائتی در ادامه سلسله مباحث تفسیری خود با موضوع تفسیر قطره ای به بیان آموزه های آیه 151 و 152 سوره بقره پرداخته است.

آیه 151:
كَمَآ أَرْسَلْنَا فِیكُمْ رَسُولاً مِنْكُمْ یَتْلُواْ عَلَیْكُمْ ءَایَتِنَا وَیُزَكِّیكُمْ وَیُعَلِّمُكُمُ الْكِتَبَ وَالْحِكْمَةَ وَیُعَلِّمُكُمْ مَّا لَمْ تَكُونُواْ تَعْلَمُونَ‏

ترجمه:
همانگونه (كه براى هدایت شما) رسولى در میان شما از نوع خودتان فرستادیم تا آیات ما را بر شما بخواند و شما را تزكیه كند و كتاب و حكمت بیاموزد و آنچه نمیتوانستید بدانید، به شما یاد دهد.

* نکته ها                     
كلمه «تلاوت» از واژه «تِلو» به معناى پى درپى است و به خواندنى كه پى درپى، با نظم صحیح و مناسب و برخوردار از نوعى قداست باشد، اطلاق مى شود. كلمه‏ى «تزكیه» به معناى رشد و نمو و پاك كردن است. تعلیم كتاب، آموختن آیات و احكام آسمانى است و تعلیم حكمت، دادن تفكّر و بینش صحیح است.

بعثت پیامبر اسلام، نتیجه استجابت دعاى حضرت ابراهیم است كه از خداوند خواست: «وابعث فیهم رسولاً منهم یتلوا علیهم آیاتك...» [بقره، 129] خدایا! در میانشان پیامبرى مبعوث كن كه آیات ترا بر آنان بخواند. پیامبر اسلام صلى الله علیه وآله نیز مى‏فرمود: «انا دعوة ابى ابراهیم» من همان استجابت دعاى پدرم ابراهیم هستم.

* پیام ها                      
1- رهبرى موفق است كه از خود مردم، در میان مردم و هم زبان مردم باشد. «ارسلنا فیكم رسولاً منكم»

2- تزكیه بر تعلیم مقدّم است. «یزكّیكم و یعلّمكم»

3- آموزش دین، محور اصلى است و آموزش‏هاى دیگر، در مراحل بعد از آن است. ابتدا «یعلّمكم الكتاب و الحكمة» و پس از آن «یعلّمكم ما لم‏تكونوا تعلمون»

4- انسان براى شناخت بسیارى از حقائق، نیازمند وحى است. بجاى «ما لاتعلمون» فرمود: «مالم تكونوا تعلمون» تا یادآور شود كه اگر انبیا نبودند، انسان براى آگاهى از امورى همچون آینده‏ى خود و جهان، راه به جایى نداشت.

آیه 152:         
فَاذْكُرُونِى أَذْكُرْكُمْ وَاشْكُرُواْ لِى وَلاَ تَكْفُرُونِ‏

ترجمه:
پس مرا یاد كنید تا شما را یاد كنم، و براى من شكر كنید و كفران نورزید.

* نکته ها                     
خداوند در برخى آیات میفرماید: «اذكروا نعمتى» [بقره، 40] نعمت‏هاى مرا یاد كنید. ولى در این آیه میفرماید: «اذكرونى» یاد خود من باشید. و این بخاطر درجات شناخت و معرفت مردم است. بگذریم كه یاد خداوند، زمینه‏ساز شكر است و لذا بر شكر مقدّم شده است. این آیه، نشانگر نهایت لطف خداوند به بنده است. انسانى كه جهل، فقر، فنا و حقارت، از ویژگى‏هاى اوست، چقدر مورد لطف قرار گرفته كه خداوندِ علیم، غنى، باقى و عزیز به او مى‏گوید: مرا یاد كن تا ترا یاد كنم. مگر یاد كردن ما چه ارزشى دارد؟ مگر نه این است كه یاد كردن ما نیز خود توفیقى از سوى اوست؟

یاد كردن خدا تنها با زبان نیست، با دل و جان باید خدا را یاد كرد. یاد خدا هنگام گناه و دست كشیدن از آن، یاد واقعى است. و بهترین نوع یاد كردن خداوند، نماز است كه فرمود: «اقم الصلوة لِذكرى» [طه، 14]

با اینكه شكر، یكى از مصادیق ذكر خداست، ولى نام آن جداگانه در كنار ذكر آمده و این نشانه‏ى اهمیّت شكر، به عنوان مصداق بارز ذكر است.

خداوند، با انسان دادوستد مى‏كند و هیچ‏كارى از انسان را بى‏بهره نمى‏گذارد: «اذكرونى اذكركم»، «اوفوا بعهدى اوف بعهدكم» [بقره، 40] ، «فافسحوا یفسح الله لكم» [مجادله، 11]

امام باقر علیه السلام در ذیل این آیه، یكى از مصادیق ذكر خدا را، تسبیحات حضرت زهرا شمردند كه 34 مرتبه اللَّه‏اكبر، 33 مرتبه الحمدللَّه و 33 مرتبه سبحان‏اللَّه مى‏باشد.

موانع ذكر خداوند: [تفسیر نورالثقلین، ج‏1 ص‏140]

الف: شیطان. «انساهم ذكر اللّه» [مجادله، 19] شیطان، آنها را از یاد خدا غافل كرد.

ب: تكاثر و رقابت‏ها. «ألهیكم التَّكاثُر» [تكاثر، 1] شما را افزون‏خواهى، سرگرم ساخت.

ج: آرزوها و خیال. «و یُلهِهم الاَمَل» [حجر، 3] آرزو، آنها را سرگرم نمود.

* اثرات یاد خدا:
* یاد نعمت‏هاى او، رمز معرفت و شكر اوست.

* یاد قدرت بى پایان او، رمز توكّل به اوست.

* یاد علم و آگاهى او، رمز حیا و تقواى ماست.

* یاد الطاف او، رمز محبّت به اوست.

* یاد عدالت او، رمز خوف از اوست.

* یاد امدادهاى او، رمز امید و رجاست.

* پیام ها                      
1- خداوند، به انسان شخصیّت مى‏بخشد و مقام انسان را تا جایى بالا مى‏برد كه مى‏فرماید: تو یاد من باش، تا من هم یاد تو باشم. «اذكرونى اذكركم»

2- كسانى مشمول لطف خاصّ هستند، كه همواره به یاد خدا باشند.«اذكرونى اذكركم»

3- ذكر خدا و نعمت‏هاى او، زمینه‏ى شكر و سپاس است. چنانكه غفلت از یاد خدا، مایه‏ى كفران است. «اذكرونى، اشكروا لى و لاتكفرون»



منبع: خبرگزاری رسمی حوزه