حكومت جهانى امام عصر و نظریه جهانى‏شدن در عصر ما

(5)

گفتار سوم: جهانى‏سازى مهدوى و شاخصه‏هاى آن

قسمت سوم

اشاره:

... اسلام دینى است با اصول و آرمان‏هاى جهانى، و از همان ابتداى ظهور خویش به دنبال ایجاد حیات طیبه در سطح عالم و براى كلیه اَبناى بشرى بوده، بدیهى است بنا به معتقدات اسلامى و شیعى، جهانى‏شدن اسلامى و حیات طیبه جهانى در آخرالزمان و در عصر و دولت مهدى موعود تحقق قطعى خواهد یافت. چنین جهانى‏شدنى با هیچ پروژه و یا طرح جهانى‏سازى فعلى نه از حیث نظرى و نه عملى و نه از حیث شمولیت و فراگیرى و مقیاسهاى موجود قابل مقایسه و اندازه‏گیرى نیست، و فقط شناخت مقدماتى آن از راه احادیث وارده ممكن است. به همین جهت قصد بر این شد كه در ادامه سخن، پاره‏اى از ویژگى‏هاى دولت كریمه حضرت مهدى و حكومت جهانى سرشار از حیات طیبه وى - آن‏هم نه از باب حصر بلكه از باب احصاء و اشاره - مرور و بازیابى گردد كه 9 عنوان از آن در شماره‌ی قبل گذشت و اكنون 4 مورد دیگر نیز در این نوشتار عرضه می‌گردد:

حكومت شبه فدرالى و احترام به سایر ملل

نوسازى و احیاء دینى بر مبناى مقتضیات جدید

تحول شگرف در حوزه‏ها و فضاهاى ارتباطى و رسانه‏ایى

رعایت آرمانى حقوق محیط زیست و جانداران

10 - حكومت شبه فدرالى و احترام به سایر ملل

از برخى روایات این گونه استفاده مى‏شود كه حكومت جهانى مهدوى و جهانى‏سازى وى در عین حال كه عالم‏گیر بوده و بر سراسر جهان، اسلام و قوانین اسلامى حاكم است؛ لیكن سایر ملل نیز در قالب نوعى حكومت مشابه فدرالیسم، ضمن تبعیت از حكومت جهانى، داراى آزادى‏هایى در پیروى از رسوم و فرهنگ‏هاى ملى غیرمتعارض با اسلام هستند و حضرت این حق و احترام را براى آنها ملحوظ مى‏فرمایند:

امام باقرعلیه السلام مى‏فرمایند: وقتى قائم قیام كند قطایع و حكومتهاى طایفه‏اى از بین خواهند رفت.(1) در عین حال امام صادق‏علیه السلام اذعان مى‏فرمایند: وقتى قائم ما قیام كند به هر منطقه‏اى نماینده‏اى مى‏فرستد و به او مى‏گوید: حكومت در اختیار توست، هر چه مصلحت مى‏بینى عمل كن.(2)

11 - نوسازى و احیاء دینى بر مبناى مقتضیات جدید

یكى از ویژگى‏هاى فرابرد جهانى‏شدن؛ لحاظ مقتضیات زمانى و مكانى و حركت بر مبناى تحولات تازه و پاسخگویى به امور جدید است. قبلاً بیان گردید اسلام با اتكاء به ماهیت خود بر مبناى سنت مترقى اجتهاد، این انعطاف پذیرى را به عنوان جزء همیشگى خود به همراه دارد. نظام جهانى‏سازى مهدوى نیز از این خصیصه ضرورى غافل نبوده و كاملاً بدان مجهز است. در عصر مهدوى، جهان با احیاء اسلامى نوین و نوسازى دینى مواجه خواهد گردید. به فرموده امام صادق‏علیه السلام: چون قائم قیام كند امر تازه و احكامى تازه مى‏آورد، چنانكه رسول خداصلى الله علیه وآله وسلم در اول اسلام همین‏گونه عمل نمود و خلائق را به امر جدید دعوت نمود(3)... آن حضرت كارهاى مشابه رسول خدا انجام مى‏دهد. وى همان‏گونه كه رسول خداصلى الله علیه وآله وسلم امور جاهلیت را بر هم زد، امور قبل از خود را بر هم مى‏زند و قائم، دین اسلام را تازه مى‏كند.(4)

همین تعبیر نیز در بیان امام باقرعلیه السلام آمده است، آنجا كه مى‏فرماید: قائم كتابى جدید، امرى جدید و حكمى جدید مى‏آورد و بر عرب سخت مى‏گیرد.(5) در روایت ارزشمند دیگرى از همین امام همام، ایشان ضمن تشبیه سیره حكومت مهدوى با سیره پیامبرصلى الله علیه وآله وسلم در ابطال احكام جاهلیت، مى‏فرمایند: ... همچنین است قائم وقتى قیام كند؛ باطل مى‏گرداند احكامى را كه در ایام مصالحه با كفار در دست خلایق بوده و با عدالت در میان خلایق رفتار مى‏كند.(6)

بدین منوال جهانى‏سازى مهدوى، معطوف به احیاء و تجدید اسلام ناب و نوسازى جدید آن بر حسب مقتضیات جدید بوده و بدیهى است چنین امرى منجر به شفافیت اسلام و افزایش پیروان آن دین حنیف خواهد گردید و دیگر نیازى به بحث و فحص‏هاى طاقت فرساى علمى و حوزوى براى فهم و دریافت آراء واقعى شارع مقدس نیست و اكثر شیوه‏هاى درسى و اجتهادى و استنباطى، كهنه و غیر قابل استفاده خواهد گردید. عالم عالیقدر آیةاللَّه فقید قزوینى در اثر خویش این مطلب را در تحلیلى جامع این‏گونه بیان فرموده‏اند: خدا مى‏داند كه این تحول مطلوب و مترقى چگونه خواهد بود، اما به نظر مى‏رسد بسیارى از كتابهاى فقه و حدیث، نوسازى گردد و نقش بسیارى از موضوعات كتابهاى اصولى به پایان برسد، چرا كه امام مهدى قواعد عمومى براى دریافت مسائل شرعى و مقررات دینى را بیان مى‏كند و در پرتو همان‏ها فقهاء را از بسیارى بحث‏هاى اصولى و قواعد آن بى نیاز مى‏گردند.

كتابهاى مربوط به شرح حال راویان احادیث كه به كتابهاى رجالى معروفند و نیز شرح حال و بیوگرافى آنان و تقسیم‏بندى روایات به صحیح و ضعیف و اصطلاحاتى از این قبیل، همه و همه نقش‏شان به پایان مى‏رسد؛ چرا كه این بحث‏ها بیشتر به حدس و ظنّ تكیه دارد و در عصر غیبت به خاطر نرسیدن دست مردم به امام معصوم‏علیه السلام مورد استفاده قرار مى‏گیرد. اما در عصر ظهور، مردم به مقرّرات و احكام قطعى دست مى‏یابند و از این‏ها بى‏نیاز مى‏گردند.

و نیز در عصر ظهور، بیشتر كتابهاى تفسیرى از اعتبار ساقط مى‏شود. چرا كه مردم با رشد فكرى و ژرف‏نگرى برخواسته از فرهنگ عصر ظهور، به تفسیرهاى برگرفته از نظرات افراطى افراد، بها نمى‏دهند. از این رو تنها تفاسیر برخاسته از روایات رسیده از پیامبر و اهل‏بیت‏علیهم السلام باقى مى‏ماند.

همین‏گونه قرائت‏هاى مختلف از قرآن شریف كه دلیلى براى آنها نازل نشده است برداشته مى‏شود. چرا كه مردم قرآن و قرائت صحیح آن را - به گونه‏اى كه بر قلب مصفّاى محمدصلى الله علیه وآله وسلم فرود آمده است - از امام مهدى مى‏آموزند و تفسیر و پیام و مفهوم آن را، آن‏گونه كه خدا اراده فرموده مى‏شناسند و بر معارف بلند و راز و رمز شگفتى‏هاى آن، كه همچنان ناشناخته و پوشیده است، آگاهى مى‏یابند.. .(7)

12 - تحول شگرف در حوزه‏ها و فضاهاى ارتباطى و رسانه‏ایى

در دولت جهانى مهدوى، فضاهاى ارتباطى و رسانه‏اى دچار تحولات شگرف و بنیادینى خواهد شد كه ساده‏ترین برداشت از روایات وارده، استفاده از رسانه‏هایى مانند اینترنت و تلویزیون و گسترش ارتباط مردم با یكدیگر از این طرق را به ذهن متبادر مى‏كند. ولى به نظر مى‏رسد كه این روایات حاكى از پیشرفت‏هاى وسیعى در این زمینه باشد و بتوان این دوره را از حیث وضعیت رسانه‏ها و ارتباطات به دوره‏اى بسیار فراتر از دوره ظهور اَبررسانه‏ها تشبیه كرد. ابتدا روایاتى در این زمینه یادآورى مى‏گردد.

امام صادق‏علیه السلام مى‏فرماید: ان المؤمن فى زمان القائم و هو فى المشرق لَیَرى أخاه الذى فى المغرب و كذا الذى فى المغرب یرى أخاه الذى بالمشرق؛(8) مؤمن در عصر قائم در حالى كه در مشرق است، برادر خویش را كه در مغرب است مى‏بیند و همچنین آنكه در مغرب است برادر مؤمن خویش را در مشرق مى‏بیند.

و یا در فرازى قابل تأمل‏تر فرموده‏اند: انّ قائمنا اذا قام مدّالله لشیعتنا فى اسماعهم و ابصارهم، حتى لا یكون بینهم و بین القائم برید یكلّمهم فسیعون و ینظرون الیه و هو فى مكانه؛(9) هنگامى كه قائم ما قیام كند، خداوند در دستگاه شنوایى و بینایى شیعیان ما، گستردگى و كشش ویژه‏اى مى‏بخشد تا میان آنها و مهدى ما نامه‏رسان یا واسطه‏اى نباشد.

فهم روایت اول با وجود پیشرفت‏هاى امروزى عرصه فناورى ارتباطات همانند تلویزیون و اینترنت، دشوار و پیچیده نیست. اما با توجه به روایت دوم، به نظر مى‏رسد كه پیشرفت‏هاى عصر ظهور در عرصه گسترش فضاهاى ارتباطى تنها منحصر در تكنولوژى و ابزارهاى ارتباطى نباشد، بلكه این خود مؤمنین هستند كه بواسطه سطوح عالى ایمانى خود، برخوردار از كمالات اعطایى الهى شده و گوش و چشمهاى آنان داراى قدرتِ فرابینى، فراشنوایى و فرامكانى گردیده و همانطور كه مى‏توانند در هر لحظه با یكدیگر ملاقات سمعى و بصرى داشته باشند؛ مى‏توانند با حضرت مهدى نیز از چنین ارتباطى برخوردار باشند و از فیض مطلق وجود او در وراى مكان‏ها و زمان‏ها استفاده نموده و نزد ایشان براى متابعت و پیروى دائم الحضور باشند. بدیهى است در عصر حضور كه هر چیز به كمال نهایى خود مى‏رسد، تجهیز انسانهاى مؤمن - به عنوان اشرف مخلوقات - به چنین مواهب الهى دور از ذهن نیست و به همین خاطر مى‏توان تصور كرد كه با این پیشرفتها در خلقت انسانهاى برگزیده، كشف سایر كرات در فضاهاى لایتناهى و افشاى میلیاردها اسرار نهفته در كائنات براى بشر عصر ظهور نیز نه تنها ممكن، بلكه به منتهاى حد خود خواهد رسید و اسرار بى‏شمار كائنات بر ایشان كشف خواهد گردید.

13 - رعایت آرمانى حقوق محیط زیست و جانداران

جهانى‏سازى مهدوى همانند جهانى‏سازى غربى تأثیرات و تبعات تخریبى نسبت به محیط زیست و ساكنان موجود در آن ندارد، آن‏گونه كه امروزه جهان با مشكلات زیست محیطى عظیمى مانند سوراخ شدن لایه ازن، گرم شدم زمین بر اثر گازهاى گلخانه‏اى، نابودى جنگل‏ها، روند رو به انقراض پاره‏اى از موجودات، آلودگیهاى صنعتى و شیمیایى محیط زیست و... مواجه است. پیامبر اكرم در فرازى زیبا، خشنودى كلیه موجودات انسانى و غیر انسانى را از حكومت جهانى حضرت مهدى با عبارت یرضى عنه ساكن الارض و السماء(10) بیان فرموده‏اند و در بیانى دیگر، حكومت مزبور را مایه رفاه و فرح و شادمانى كلیه موجودات به شمار آورده و مى‏فرمایند: فیفرح به اهل السماء و اهل الارض و الطیر و الوحوش و الحتیان فى البحر؛(11) ساكنان آسمان و مردم زمین، پرندگان، درندگان و ماهیان دریا، همه در سایه لطف و حكومت او شادمان و فرحناك هستند.

بدیهى است كه این شادمانى صرف‏نظر از رعایت آرمانى حقوق كلیه جانداران و حفظ حقوق محیط زیست آنها در دولت جهان‏شمول مهدى موعود قابل تحقق و میسر نیست. همچنین در روایتى از امام حسن‏علیه السلام نقل شده كه حتى در دولت حضرت مهدى، درندگان آزادانه و بدون مزاحمت زندگى مى‏كنند.(12) این امر بیانگر اوج صلح و آرامشى است كه دولت جهان‏شمول مهدوى براى بشریت به ارمغان خواهد آورد. دولتى كه عالم را به سمتى سوق خواهد داد كه تمام آیات الهى به منتهاى ظهور خود برسند. حق و باطل از هم جدا شوند و بنا به پاره‏اى استنباطها، دیگر معصیت خداى سبحان انجام نشود و بارى تعالى با كمترین دخالت هواى نفس و بدون وسوسه شیطان به طور خالص عبادت گردد، تا جائیكه مردگان نیز با اشك شوق خواهان رجعت به دنیا و احیاى خویش از خداوند مى‏گردند تا افتخار و آرزوى زندگى در این دوره براى آنها نیز محقق گشته و یارى‏گر موعود الهى باشند.