نشانه های رحمت خداوند
رحمت خدا در این ماه خاص می شود
نام ماه رجب همگام با اصبّ به معنای ریزش رحمت به کار رفته است. آری در این ماه می‌توان انواع رحمت الهی را شناخت و خود را در معرض آنها قرار داد. رحمتی که در هر روز، لحظه و ساعت از این ماه جاری بوده و نشانه های بسیاری برای آن داریم.
دعا و درخواست از خداوند نیز بابی برای بهره‌مندی از رحمت خاص خداست. رحمتی که ویژه است و به برکت طلب و خواهش نصیب بنده می‌شود و چه زیبا در دعای ماه رجب ما این نوع از رحمت را از خداوند منان درخواست می‌کنیم.
دعای ماه رجب و رحمت الهی
طبق سفارش امام صادق (علیه‌السلام) بعد از هر نماز در این ماه می توان دعای پر فضیلت "یا مَنْ أَرْجُوهُ لِكُلِ خَیْر" را بخواند. دعایی که سراسر درخواست رحمت از خداست. درخواست همه خیرها و دفع همه اشرار و بدی ها و در آخر هم از خداوند می‌خواهیم محاسن و صورت ما را از آتش جهنم به دور دارد[2]. این دعا بی انتها بودن عطای الهی و عدم بخل و منع از جانب خدا را آشکارا بیان کرده و با در تفکر در آن است که به عمق رحمت خدا پی می بریم؛ عطایی که فهم و بهره مندی از آن، در ماه رجب آسان‌تر است.عمق رحمت الهی
در این دعا می‌گوییم: «یا مَنْ یُعْطِی مَنْ سَأَلَهُ، یا مَنْ یُعْطِی مَنْ لَمْ یَسْأَلْهُ وَ مَنْ لَمْ یَعْرِفْهُ تَحَنُّناً مِنْهُ وَ رَحْمَة؛ اى کسی كه عطا كنى به هر كه از تو درخواست کند؛ ای کسی كه عطا كنى به كسى كه از تو درخواست نکرده و نه تو را بشناسد، از روى نعمت بخشى و مهرورزى.» در این فراز همه موجودات دریافت کننده نعمت و رحمت خداوند معرفی شدند؛ حتی انسانهایی که خدا را نشناختهاند و از او بی خبر هستند. کدام نعمت دهنده و عطا کننده‌ای هست که با چنین عمقی رحمت خویش را ببخشد؟رحمت در دو نوع
البته رحمتی که به اهل ایمان می رسد؛ برابر و مساوی با رحمت الهی به افراد خدا نشناس نیست؛ چرا که اگر این دو با هم یکسان باشد؛ عدالت الهی نقض می‌شود. مطمئناً افراد مؤمن و اشخاصی که از خداوند طلب حاجت می‌کنند بسیار بیشتر از سفره رحمت الهی بهره می ببرند تا دیگران. بنا بر این فراز دعا می‌توانیم بگوییم که خداوند یک رحمت عام و فراگیر دارد که همه مخلوقات از آن بهره برده و یک رحمت، عطای خاص الهی است که به افرادی ویژه رسیده و این افراد هستند که هم از آن رحمت عام و هم از این عطای خاص بهره می‌برند. از رحمت عام خداوند می‌توان به نعمت‌هایی چون حیات و آفرینش، نظم هستی، شب و روز، فطرت پاک، بهره مندی از منابع طبیعی و رساندن رزق و روزی اشاره داشت.[3]گذر از رحمت عام به رحمت خاص
انسانها همگی شامل رحمت عام خداوند شدند و این خداست که بدون در نظر گرفتن ایمان و اعتقادات به آنها نعمت‌های خویش را ارزانی داشته است و چه زیبا سعدی هر نفس را مشتمل بر دو نعمت الهی معرفی کرده است.[4] ولی باید توجه داشت که بسنده کردن به این نوع نعمت، اصلاً کار صحیحی نیست و فرق انسان و حیوان و تفاوت رتبه در بین انسانها به میزان نزدیکی و بهره‌مندی آنها از نعمت خاص الهی بستگی دارد. پس باید به دنبال استفاده از رحمت عام الهی برای رسیدن به رحمت خاص خداوند بود.پیامبر، راهنمای رحمت خاص الهی
خداوند در همین ماه رجب ابزاری ویژه برای این مهم به بشریت عرضه داشته و آن رحمت عام خداوند، بعثت خاتم الانبیاء حضرت محمد(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در بیست و هفتمین روز از ماه رجب است. فردی که در عین بشری بودن متصل به منبع وحیانی است و رحمتی برای جهانیان معرفی شده است[5]. اگر مردم قدر این نعمت و رحمت عام را بدانند و به ایشان ایمان آورده و به دستوراتش عمل کنند؛ به دریایی از رحمت خاص الهی دست یافته اند و علاوه بر دنیا، آخرت خویش را نیز مملو از رحمت خاص الهی کرده‌اند. رحمتی که بهشت رضوان خداوند را برای فرد به ارمغان می‌آورد.خداوند یک رحمت عام و فراگیر دارد که همه مخلوقات از آن بهره برده و یک رحمت، عطای خاص الهی است که به افرادی ویژه رسیده و این افراد هستند که هم از آن رحمت عام و هم از این عطای خاص بهره می‌برند.
دعا و بهره‌مندی از رحمت خاص خداوند
دعا و درخواست از خداوند نیز بابی برای بهره‌مندی از رحمت خاص خداست. رحمتی که ویژه است و به برکت طلب و خواهش نصیب بنده می‌شود و چه زیبا در دعای ماه رجب ما این نوع از رحمت را از خداوند منان درخواست می‌کنیم. در این دعا از خداوند خیر تمام دنیا و آخرت را خواسته و دوری از تمام بدی‌ها و اشرار دنیا و آخرت را مسئلت می‌داریم و پس از آن زیاد شدن این نوع رحمت و بخشش الهی را باز طلب می‌داریم. در انتهای این دعا، تیر آخر را روانه کرده و دوری از آتش را برای اطمینان از کسب رحمت خاص خداوند بر زبان می‌آوریم.کلام پایانی
رحمت خداوند بی‌انتهاست و خداوند همه مخلوقات را از رحمت عام خویش بهره‌مند ساخته، هرچند که اگر همگی آنها استحقاق بهره‌مندی از رحمت خاص الهی را نیز داشته باشند؛ باز از رحمت خداوند چیزی کم نشده و امکان زیادت آن وجود دارد. در این میان فقط باید ما انسانها، شرایط کسب رحمت خاص الهی را در خود بوجود آوریم. این مهم با پیروی از رسول اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) و دعا و نیایش ممکن بوده و چه زیبا این دو در ماه رجب در کنار هم جا گرفته‌اند.پی‌نوشت:
1- رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) این ماه را اینگونه معرفی کرده است:«رَجَبٌ شَهْرُ اللَّهِ الْأَصَبُّ یَصُبُ اللَّهُ فِیهِ الرَّحْمَةَ عَلَى عِبَادِه؛ رجب ماه بخشش الهی است که خداوند در آن رحمتش را بر بندگانش می‌فرستد.»[عیون الاخبار الرضا(علیه‌السلام) ج2، ص 71]
2- «یا مَنْ أَرْجُوهُ لِكُلِ خَیْرٍ، وَ آمَنُ سَخَطَهُ عِنْدَ كُلِّ شَرٍّ، یا مَنْ یُعْطِی الْكَثِیرَ بِالْقَلِیلِ، یا مَنْ یُعْطِی مَنْ سَأَلَهُ، یا مَنْ یُعْطِی مَنْ لَمْ یَسْأَلْهُ وَ مَنْ لَمْ یَعْرِفْهُ تَحَنُّناً مِنْهُ وَ رَحْمَةً، أَعْطِنِی بِمَسْأَلَتِی إِیَّاكَ جَمِیعَ خَیْرِ الدُّنْیا وَ جَمِیعَ خَیْرِ الاخِرَةِ، وَ اصْرِفْ عَنِّی بِمَسْأَلَتِی إِیَّاكَ جَمِیعَ شَرِّ الدُّنْیا وَ شَرِّ الاخِرَةِ، فَإِنَّهُ غَیْرُ مَنْقُوصٍ ما أَعْطَیْتَ، وَ زِدْنِی مِنْ فَضْلِكَ یا كَرِیمُ؛
اى کسی كه براى هر خیرى به او امید دارم و از خشمش در هر شرى ایمن هستم اى کسی كه عطاى بسیار می دهد در برابر طاعت اندك. اى کسی كه عطا كنى به هر كه از تو درخواست کند ای کسی كه عطا كنى به كسى كه از تو درخواست نکرده و نه تو را بشناسد، از روى نعمت بخشى و مهرورزى. عطا كن به من به خاطر درخواستى كه از تو كردم همه خوبى دنیا و همه خوبى و خیر آخرت را و بگردان از من به خاطر همان درخواستى كه از تو كردم همه شر دنیا و شر آخرت را. زیرا آنچه تو دهى چیزى كم نیاید و بیفزا بر من از فضلت اى بزرگوار.
در این هنگام امام صادق علیه السلام محاسن شریف خود را در پنجه دست چپ خود گرفت و این دعا را با حالت التجا و تضرّع خواند در حالی که به حركت دادن انگشت سبّابه دست راست خود را تکان می داد.
یا ذَا الْجَلالِ وَ الإِكْرامِ یا ذَا النَّعْماءِ وَ الْجُودِ، یا ذَا الْمَنِّ وَ الطَّوْلِ، حَرِّمْ شَیْبَتِی عَلَى النّار؛ اى صاحب جلالت و بزرگواری. اى صاحب نعمت و جود و بخشش. ای صاحب منت، حرام كن محاسنم را بر آتش دوزخ. [اقبال الاعمال، سید بن طاووس، ج3، ص211]
3- «وَمِنْ رَحْمَتِهِ جَعَلَ لَكُمُ اللَّیْلَ وَالنَّهَارَ لِتَسْكُنُوا فِیهِ وَلِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ[قصص/73] و از رحمتش برایتان شب و روز را قرار داد تا در این [یك] بیارامید و [در آن یك] از فزونبخشى او [روزى خود] بجویید باشد كه سپاس بدارید.»
4- منّت خدای را عزوجل که طاعتش موجب قربتست و به شکر اندرش مزید نعمت. هر نفسی که فرو می رود ممدّ حیاتست و چون بر می آید مفرّح ذات پس در هر نفسی دو نعمت موجودست و بر هر نعمتی شکری واجب
از دست و زبان که برآید
کز عهده شکرش به در آید
5- « قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ یُوحَى إِلَیَّ أَنَّمَا إِلَهُكُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ[کهف/110] بگو من هم مثل شما بشرى هستم و[لى] به من وحى مى شود كه خداى شما خدایى یگانه است.» «وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعَالَمِینَ[انبیاء/107] و تو را جز رحمتى براى جهانیان نفرستادیم.»
