به بهانه فروش خوب «رهشِ» امیرخانی
صف خرید کتاب مثل ژاپن!
صف کشیدن برای خرید کتاب یک نویسنده مشهور و محبوب در دنیا اتقاق عجیبی نیست. بسیاری از نویسندگان، طعم شیرین استقبال و انتظار مخاطب برای خرید یک جلد کتاب داغِ تازه از تنورِ انتشارات درآمده را تجربه کرده اند.اما این پدیده در ایران که آخرین بار برای کتاب «رهش» رضا امیرخانی افتاده،همه را شگفت زده کرده است.
همه آنهایی که این صف را می دیدند و علت آن را اکران فیلم های جشنواره می دانستند،سخت در اشتباه بودند. هرچند این اتفاق نادر همزمان با برگزاری حشنواره فیلم فجر بود، اما جهت تشکیل صف و حرکت آن، درست برخلاف ورودی سالن سینما بود.
حضور در یک کتابفروشی، یعنی نشر افق، هدف علاقه مندانی بود که عصر نوزدهم بهمن انتظار می کشیدند تا مراسم رونمایی از جدیدترین اثر رضا امیرخانی آغاز شود و افتخار خرید کتاب با امضای نویسنده محبوب و دوست داشتنی را از آن خود کنند.
در زمانی کوتاه صف خرید کتاب «رهش»، آخرین نوشته امیرخانی به سوژه اصلی رسانه ها تبدیل شود و فضای مجازی تحت تاثیر تصاویر و حواشی آن قرار گرفت. اتفاقی که پیش از این نیز در حوزه کتاب و کتابخوانی ایران اتفاق افتاده، اما با فاصله هایی در حد یک دهه و همین تکرار اند تجربه هایی از این دست باعث شده که این رویداد فرهنگی با گذشت چند روز همچنان نقل محافل ادبی باشد.
آیا صف کشیدن برای خرید کتاب یک نویسنده، این قدر تعجب آور است که این همه عکس و یادداشت و خبر از آن منتشر می شود؟ در ایران شاید تعجب آور باشد اما در دنیای بزرگ کتاب دنیا و میان علاقه مندان آثار مکتوب چیز عجیبی نیست.
ژاپنی ها را می توان پیشتاز صف کشیدن برای خرید کتاب دانست. کتابخوانی برای ژاپنی ها، به مانند فرهنگ سامورایی شان جزیی از اصالت و ذات آنها شده است. خصوصا اگر کتابی از نویسنده محبوب و برنده نوبل ادبیات در سال 2017 باشد. بله درست حدس زدید.
کتاب های هوراکی موراکامی آنقدر برای ژاپنی ها جذابیت دارد که از شب قبل در مقابل کتابفروشی ها صف می کشند تا جزو اولین نفراتی باشند که چاپ نخست کتاب را دریافت می کنند. سال گذشته در همین روزها بود که «قتل یک افسر شوالیه»، جدیدترین رمان این نویسنده سرشناس ژاپنی منتشر شد و با استقبال باشوه مردم این کشور مواجه شد. یک میلیون سیصد هزار نسخه از این رمان در همان روزهای نخست به فروش رسید. بیشتر آثار موراکامی با این استقبال پر حجم مواجه می شود. رمان "1Q84" یا مجموعه داستان های کوتاه او با عنوان «مردان بدون زنان» نیز با هجوم علاقه مندانش به کتابفروشی ها مواجه شده است.
پدیده دیگر صف کتاب و به قول ایرانی ها زنبیل گذاشتن و نوبت گرفتن را باید در زمان انتشار کتاب های پرطرفدار هری پاتر به تماشا نشست.آثار جی کی رولینگ ۵۰ ساله که تحت عنوان اصلی هری پاتر منتشر می شود نیز از جمله کتاب هایی است که در سراسر جهان طرفدار دارد.
تابستان گذشته وقتی آخرین اثر خانم نویسنده یعنی «هری پاتر و کودک طلسم‌شده» روانه بازار شد، باز هم صف های خرید در انگلستان، آمریکا و برخی دیگر از کشورها تشکیل شد تا علاقه مندان این مجموعه، بار دیگر با حوادث و ماجراهایی خیال انگیز هری همراه شوند و کودک درون خود را با آن سرگرم کنند. بیش از 5000 کتابفروشی در کانادا و آمریکا، نزدیک به دومیلیون نسخه از این کتاب را در عرض 48 ساعت به فروش رساندند.
ترجمه این اثر به زبان فارسی توسط ویدا اسلامیه مترجم معروف کتاب های هری پاتر نیز باعث شد، کتابفروشی محل رونمایی آن مملو از علاقه مندان خرید کتاب شود. اتفاقی که در دهه هشتاد نیز برای همین کتاب و ترجمه های همین مترجم افتاده بود. هرچند هری پاتر تکانی به بازار کتاب ایران داد،اما صف هایی که برای آن تشکیل شد بیشتر احساسی و به خاطر برند جهانی و مخاطبین سنی آن بود تا ویژگی های خاص اثر.
مشابه صفی که برای رهش امیرخانی تشکیل شد، در بهار امسال هم برای برای «قهوه سرد آقای نویسنده» نوشته «روزبه معین»ایجاد شد. اتفاقی که نه بخاطر شهرت نویسنده بلکه به دلیل انتشار بخش هایی از کتاب در فضای مجازی و تبلیغات خاص آن به وقوع پیوست.
در رویدادهایی مشابه، کتاب «آتش و خشم» نوشته «مایکل وولف» درباره دونالد ترامپ رییس جمهور جنجالی آمریکا و کتاب خاطرات هیلاری کلینتون درباره انتخابات 2016 آمریکا هم با صف های خرید، البته در خارج از کشور مواجه شدند.
همانطور که در ابتدا اشاره شد، پدیده صف برای خرید کتاب در دنیا به اندازه ایران عجیب و غریب نیست. وقتی در ژاپن و چین برای ورود به کتابخانه ساعت ها به انتظار می ایستند؛ یا برای ورود به نمایشگاه های کتاب در فرانسه یا آلمان صف های طولانی تشکیل می شود، پس این پدیده امری عادی است.
هرچند شهرت نویسنده و تاثیر تبلیغات و فضای مجازی در ایجاد آن به اندازه ایران بی تاثیر نیست اما بیش از هرچیز این فرهنگ کتاب و کتابخوانی است که باعث رونق بازار کتاب و اشتیاق مخاطب به خرید آن می شود.رویدادی که در ایران بی اغراق شاید در یک دهه کمتر از چند بار و آن هم به خاطر شهرت صاحب اثر، فضای مجازی یا حواشی غیرفرهنگی پیرامون یک کتاب اتفاق بیفتد.
نکته مهمی که در این خصوص باید به آن توجه داشت، تفاوت جنس این صف ها با صف ها و هیاهوهایی است که در سالن های نمایشگاه بین المللی کتاب بواسطه چاپ یک اثر و حضور نویسنده، بازیگر و یا فلان چهره سیاسی شکل می گیرد.
مخاطب واقعی یک کتاب و نویسنده فارغ از احساسات، چشم و همچشمی ها و حاشیه ها در هر زمان و مکانی به سراغ آثار دوست داشتنی و محبوبش می رود.
| بیشتر بخوانید: کتابشناسی رضا امیرخانی |
