سه احتمالِ محل دفن سرور زنان دو عالم

 برای شیعیان پیدا کردن مزار حضرت زهرا سلام الله علیها اهمیت خاصی دارد. شاید بتوان گفت یکی از آرزو های شیعه، پیدا شدن محل اصلی دفن سرور بانوان دو عالم است. حتی یکی از آرمان ها و آرزو های پیروان اهل بیت برای عصر ظهور امام زمان، همین پیدا شدن قبر مادر سادات و بنا کردن یک بارگاه با شکوه برای آن حضرت است.
اما براستی قبر دخت با کرامت پیامبر کجاست؟

چرا قبر باید مخفی بماند؟

وصیت حضرت به شبانه دفن شدن و مشخص نبودن محل دفن ایشان، نشان از اهمیت این ماجرا دارد. حضرت زهرا سلام الله علیها با این وصیت حرارت این سوال که "چرا قبر فاطمه مخفی است" را تا زمان ظهور زنده نگه داشته و مسیر را برای بحث از مظلومیت خود و امیر المومنین باز کردند. به همین دلیل وهابیت به شدت مترصد این است که مکانی قطعی را به عنوان محل دفن مشخص کند.

سه احتمال برای محل دفن

1. بعضی گفته اند در روضه رسول خدا (یعنی ما بین بیت پیامبر رسول خدا (ص) تا منبر ایشان) مدفون است.
 مجلسی از محمد بن همام نقل کرده که گفت: علی (علیه السلام) فاطمه را در روضه پیامبر مدفون ساخت ولی آثار قبر را بکلی از بین برد. باز مجلسی از فضه کنیز زهرا (س) روایت کرده که در روضه رسول خدا (ص) بر فاطمه نماز خواندند و همانجا مدفون شد.
شیخ طوسی می فرماید: ظاهرا فاطمه (س) را در روضه پیغمبر دفن کرده اند و از جمله شواهدی که می توان برای این احتمال اقامه کرد حدیثی است که از رسول خدا (ص) نقل شده که فرمود بین قبر من و منبرم روضه ای است از روضه های بهشت. و امام صادق فرمود چون قبر فاطمه صلوات الله علیها بین قبر و منبر پیغمبر است و قبر حضرت فاطمه باغی است از باغهای بهشت.[1]

2. برخی مزارش را در بقیع می‌دانند؛ از جمله اربلی در کشف الغمه[2] و سیدمرتضی در عیون المعجزات. اهل سنت نیز بر این باورند. آنان مزاری را که در کنار مرقد چهار امام قرار دارد، مدفن فاطمه زهرا(س) می‌دانند. علامه مجلسی می‌نویسد: چون علی، فاطمه را به مصلّا آورد و نماز خواند، دست‌ها را به سوی آسمان بلند کرد و گفت پروردگارا! اینک فاطمه دختر پیامبر توست که او را از ظلمات دنیا به سوی نورانیّت آخرت حمل کردم. در این وقت، منادی ندا در داد که بقعه بقیع، محل دفن است و به سوی آن بروید. وقتی امیرالمؤمنین به آنجا رسید، دید قبری ساخته و لحدی پرداخته‌اند. پس پیکر فاطمه را آنجا به خاک سپرد.
ابن جوزی هم می‌نویسد: فاطمه در بقیع مدفون است و این مطلب را شاید از آنجا استفاده کرده‌اند که علی بن ابی‌طالب صورت چهل قبر جدید را در بقیع احداث کرد و چون مخالفان خواستند قبور جدید را مورد تعرّض قرار دهند، آن حضرت عصبانی شد وآنها را تهدید به قتل کرد و با این وصف مشخص می‌شود که یکی از مزار‌ها به فاطمه(س) تعلق دارد.

3. عده‌ای گفته‌اند فاطمه را در خانه‌اش دفن کردند که قرائن و روایات زیادی این قول را تأیید می‌کند؛ از جمله اینکه حضرت علی پس از دفن بدن فاطمه، از جای برخاست و رو به قبر پیامبر گفت: "درود من و دخترت بر تو باد ای فرستاده الهی که اکنون دخترت در جوار تو فرود آمده است" و می‌دانیم که خانه فاطمه در مجاورت روضه پیامبر قرار داشت.[3]
شیخ صدوق(ره) نقل کرده است که احمد بن محمد بن ابی نصر می‌گوید: از حضرت ابوالحسن، علی بن موسی الرضا علیه السلام درباره‌ قبر حضرت فاطمه علیها السلام پرسش کردم، حضرت فرمود: «دفنت فی بیتها فلما زادت بنو امیه فی المسجد صارت فی المسجد»؛ آن حضرت در خانه خود به خاک رفت، پس چون بنی امیه مسجد را توسعه دادند، آن خانه هم جزء مسجد شد.[]

جمع بندی

هر یک از احتمالات فوق دلیل و برهان خودش را دارد، به همین دلیل نمی توان یکی از آن ها را به طور قطع پذیرفت و یا رد کرد.
اما با توجه به فلسفه وصیت حضرت برای مخفی ماندن مزار، شاید بعید نباشد اگر بگوییم اصرار در پیدا کردن قبر سرور بانوان بهشتی کاری نا صحیح و حتی مصداق آتش به آسیاب دشمن ریختن باشد.
به همین دلیل بهتر است به این سه احتمال اکتفاء کرده و کار را با صاحب اصلی آن یعنی امام زمان واگذار کنیم.

پی نوشت ها:
[1] بحار الانوار، ج 43، ص 185
[2] بانوی نمونه اسلام، ابراهیم امینی، ص 200 تا ص 202
[3] بحارالانوار، ج 43، ص185
[4] عیون اخبار الرضا، ج 1، ص 311

---

منابع:
سایت حوزه
سایت کریمه
عیون اخبار الرضا