خوشبختی در آینه نوروز

دید و بازدید در ایّام نوروز، از جمله برکات و خوبی‌های استفاده صحیح از اوقات فراغت نوروز است. سنّت حسنه‌ای که از دیرباز مورد توجّه ما ایرانی‌ها قرار داشته است. متأسّفانه با تغییر شکل زندگی خانواده‌ها و دور شدن مکان زندگی افراد خانواده و اقوام از یکدیگر و  نیز ایجاد مشغله‌های متعدّد در سال‌های اخیر، لذّت و طعم دور هم بودن‌ها کم و کمتر شده است. مثل مروارید گرانقدری که تازه ارزشش فهمیده می‌شود. به راستی، چه لذّتی و اثری در دید و بازدید و دور هم بودن اقوام و نزدیکان است که طعم خوشایندی به زندگی می‌دهد. در این نوشتار به دنبال جواب این سؤال خواهیم بود.

تحویل سال؛ تحوّل در زندگی

پیامبر گرامی اسلام در روایتی پرمعنا، چند چیز را به عنوان عوامل تبدیل کننده بدبختی به خوشبختی ذکر کرده و می‌فرمایند: «اَلصَّدَقَةُ عَلى وَجهِها وَاصطِناعُ المَعروفِ وَ بِرُّ الوالِدَینِ وَ صِلَةُ الرَّحِمِ تُحَوِّلُ الشِّقاءَ سَعادَةً وَ تَزیدُ فِى العُمرِ وَ تَقى مَصارِعَ السُّوءِ؛[1] صدقه بجا و نیكوكارى و نیكى به پدر و مادر و صله رحم، بدبختى را به خوشبختى تبدیل و عمر را زیاد و از مرگ بد جلوگیرى مى‌كند.» در دعای هنگام تحویل سال می‌خوانیم: «یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ یَا مُدَبِّرَ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ یَا مُحَوِّلَ الْحَوْلِ وَ الْأَحْوَالِ حَوِّلْ‏ حَالَنَا إِلَى‏ أَحْسَنِ‏ الْحَالِ؛[2] ای تغییر دهنده دلها و دیده‏‌ها؛ ای مدبّر شب و روز؛ ای گرداننده سال و حالت‌ها؛ بگردان حال ما را به نیکوترین حال.» از کنار هم قرار دادن این دعا با روایت فوق، نکاتی به شرح ذیل گفتنی است:

رابطه قلب و خوشبختی

همراه با تحوّل در طبیعت باید توجّه ویژه‌ای نسبت به تحوّل مثبت حال درونی خود داشته باشیم. در مورد معنای لغوی قلب گفته‌اند: «قَلْبُ الشّی‏ء: تَصرِیفُهُ وَ صَرفُهُ عَن وَجهٍ إِلَى وَجه‏ٍ؛[3] تغییر دادن و عوض شدن چیزی از شکلی(حالتی) به شکل(حالت) دیگر.» شاید چون قلب و حالات درونی انسان، بسیار در معرض تغییر و تحوّل است، نام قلب را بر آن گذارده‌اند. از طرف دیگر می‌دانیم که از جمله آثار بارز خوشبختی، همان حس نشاط و رضایت درونی و روحی است که انسان از احساس آن، لذّت می‌برد. از این دو مقدّمه نتیجه می‌شود که خوشبختی انسان‌ها در هر لحظه، معنایی جدای از لحظه دیگر دارد و همچنین فهمیده می‌شود که برای کسب خوشبختی و ایجاد لذّت درونی و روحی باید در هر لحظه کارهایی انجام شود که روح انسان با تغذیه از آنها، دائماً بانشاط و باطراوت باقی بماند. به عبارت دیگر باید از قلب و روح خود، مواظبت کنیم. یعنی ابتدا احتیاجات واقعی آن را بشناسیم و سپس آن نیازها را با انجام کارهای متناسب، برطرف کنیم. عدم توجّه به نیازهای قلب، باعث ایجاد بیماری‌های روحی می‌شود که به معنای از دست رفتن خوشبختی است.

یاد خدا؛ یاد خوبی‌ها

تحوّل مثبت قلب و حال دورنی ما، به وسیله یاد خدا اتّفاق می‌افتد و فراموشی یاد خدا، قلب را سخت می‌کند. امام صادق(علیه السلام) می فرمایند: «اَوْحَى اللّه‏ُ عَزَّوَجَلَّ اِلى مُوسى(علیه ‏السلام) "یا مُوسى؛ لا تَفْرَحْ بِكَثْرَةِ الْمالِ وَ لا تَدَعْ ذِكْرى عَلى كُلِّ حالٍ فَاِنَّ كَثْرَةَ الْمالِ تُنْسِى الذُّنوبَ وَ اِنَّ تَرْكَ ذِكرى یُقْسِى الْقُلوبَ"؛[4] خداى عزّوجلّ به موسى(علیه ‏السلام) وحى كرد: اى موسى! به زیادى ثروت شاد مشو و در هیچ حالى مرا فراموش مكن، زیرا با زیادى ثروت، گناهان فراموش مى‏‌شود و از یاد بردن من قساوت قلب مى‏‌آورد.» پس یکی از مهم‌ترین لوازم محافظت از قلب که مرکز احساس خوشبختی است، و حکم اکسیژن برای قلب را دارد، یاد خداست. قرآن کریم می‌فرماید: «الَّذینَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللَّهِ أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ؛[رعد/28] آنها كسانى هستند كه ایمان آورده‌‏اند، و دلهایشان به یاد خدا مطمئن(و آرام) است آگاه باشید، تنها با یاد خدا دلها آرامش مى‌‏یابد!» نرساندن این اکسیژن حیاتی به قلب، باعث اضطراب و بیماری و نهایتاً منجر مردن قلب می‌شود. سؤال این است که نشانه یاد خدا و تأثیر عملی آن چیست؟ دقیقاً در آیه بعدی سوره مبارکه رعد جواب این سؤال داده شده است که می‌فرماید: «الَّذِینَ ءَامَنُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ طُوبىَ‏ لَهُمْ وَ حُسْنُ مَابٍ‏؛[رعد/29] آنها كه ایمان آوردند و كارهاى شایسته انجام دادند، پاكیزه‌‏ترین(زندگى) نصیبشان است و بهترین سرانجام‌ها!» پس معلوم می‌شود؛ تأثیر عملی یاد خدا، در روی آوردن انسان به انجام اعمال صالح نشان داده می‌شود. پس کسی حقیقتاً یاد خدا را در دل دارد و مواظب قلب و روح خود است که نسبت به انجام کارهای خیر بی‌تفاوت نباشد؛ بلکه(به خصوص در این ایّام نوروز) به دنبال کمک به اقوام و خویشان و هر کسی که گرفتاری دارد، باشد.

نتیجه اینکه

اگر در ایّام نوروز، به دنبال لذّت بردن و احساس نشاط و شادی هستیم، باید با بهره بردن از یاد خدا و زنده نگاه داشتن دلهایمان در تمام لحظات، هر لحظه به دنبال انجام کار خیری باشیم. اگر دقیق‌تر به اطراف خود نگاه کنیم، خواهیم دید که خیلی از اقوام، نزدیکان و آشنایان به کمک ما نیاز دارند. کمک به اقوام و نزدیکان، حال خوشی به ما خواهد داد. اگر این کمک‌ها فقط برای خدا باشد قلبی آرام‌تر و زندگی نورانی‌تری خواهیم داشت.

پی‌نوشت:
[1]. پاینده، ابو القاسم‏؛ نهج الفصاحة( مجموعه كلمات قصار حضرت رسول صلى الله علیه و آله)، 1362ش، ناشر: دنیاى دانش‏، تهران، ص549.
[2]. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، زاد المعاد - مفتاح الجنان - بیروت، چاپ: اول، 1423 ق، ص328.
[3]. راغب اصفهانى حسین بن محمد؛ المفردات فی غریب القرآن، قرن6، ناشر: دارالعلم الدار الشامیة، مكان چاپ: دمشق، سال چاپ: 1412، ص681.
[4]. عریضى، على بن جعفر؛ مسائل علیّ بن جعفر و مستدركاتها، 220ق، محقق / مصحح: مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث‏؛ قم، سال چاپ: 1409 ق‏، ص344.

---

منبع:
رهروان ولایت