پایگاه اطلاعات جمعیت کشور

 پایگاه اطلاعات جمعیت کشور

پایگاه اطلاعات جمعیت کشور یکی از مراکز وابسته با سازمان ثبت احوال است. اگر می خواهید با پایگاه اطلاعات جمعیت کشور بیشتر آشنا شوید این بخش را تا پایان دنبال نمایید  چرا که آسمونی در این مقاله به معرفی پایگاه اطلاعات جمعیت کشور می پردازد.

پایگاه اطلاعات جمعیت کشور

تقریباً یک قرن از تاسیس ثبت احوال کشور میگذرد. چه نکات قابل ذکری در تاریخ سازمان شما وجود دارد؟

*عباسی: در سال 1294 در کابینه اول وثوق الدوله تأسیس «اداره سجل احوال» به تصویب رسید. در کابینه دوم وثوق الدوله در سال 1297، این اداره تحت نظر وزارت داخله تأسیس شد و در همان سال آغاز به ثبت «احوالات شخصیه» مردم تهران نمود. در این روند مردم ایران برای اولین بار برای خود «نام خانوادگی» نیز انتخاب کردند. از دیگر اتفاقات تاریخی ، تغییر نام سازمان از «اداره کل احصائیه و سجل احوال مملکتی» به «اداره کل آمار و ثبت احوال» در سال 1319 است.

همچنین اولین سرشماری عمومی کشور توسط اداره کل آمار و ثبت احوال در سال 1318 است که در 18 شهرستان کشور به انجام رسید و البته با اشغال ایران توسط متفقین ناتمام ماند.

وجود ثبت احوال، در ابتدای شکل گیری دولت مدرن در ایران یک الزام بود. دولت نیاز به شناسایی مردم و ایجاد برقراری ارتباط با آنان داشت. علاوه بر آن اسناد اولیه ثبت احوال حاوی اطلاعات مهمی درباره مهمترین شاخص های جمعیتی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی است. مثلاً، در اسناد اولیه، سن ، سواد، عده اولاد، عده عیال، شغل، شغل پدر و محل سکونت افراد مورد پرسش قرار گرفته است. بدیهی است تولید آمارهای جمعیتی به شیوه ثبتی، امکان رصد تحولات را فراهم می آورد.

گفتید تولید آمارهای جمعیتی در ثبت احوال امکان رصد تحولات جمعیت را فراهم می کند، اگر ممکن است در این زمینه توضیحی ارائه نمایید.

* عباسی: پایگاه اطلاعات جمعیت کشور، مهمترین پایگاه اطلاعات انسانی کشور است. در این پایگاه وقوع ولادت، وفات، ازدواج، طلاق یا جابه جایی افراد، بلافاصله پس از اعلام، ثبت و تغییرات جمعیتی حاصل از آن در خانواده، خانوار و … اعمال می شود. از این رو، به شرط اطلاع رسانی مناسب رویدادها توسط مردم و مراجع قانونی، رصد مستمر تحولات جمعیتی، که در بند 14 سیاستهای کلی جمعیت ابلاغی مقام معظم رهبری، مورد تاکید قرار گرفته، با امکانات این پایگاه به سهولت ممکن است.

می شود از این رصد جمعیتی که اشاره کردید، گزارشی ارائه نمایید.

*عباسی: رویدادهای جمعیتی ، عموماً متاثر از ساخت سنی جمعیت در کشور و استان ها هستند. یکی از رویه های غالب در سالهای اخیر، مقایسه های ماهانه و فصلی و شش ماهه تغییرات عددی این رویدادهاست. تغییرات عددی اصولاً بی اعتنا به ساخت سنی جمعیت انجام می شود و بپذیریم که چندان گویای تحولات جمعیتی نیست. به عنوان مثال، در چند سال اخیر ثبت ازدواج روندی کاهشی داشته است. ولی این واقعاً به معنای کمرنگ شدن سنت حسنه ازدواج در جامعه ماست؟

طبق اعلام قبلی دفتر شما، در دهه 90 با کاهش مداوم ثبت ازدواج در کشور مواجهیم.

* عباسی: همین طور است. از سال 1389 که در کشور 891627 ازدواج به ثبت رسید روندی کاهشی آغاز شد و در سال گذشته این تعداد به 685352 مورد رسید. اما واقعاً این امر را نمی توان لزوماً به کاهش واقعی ازدواج در جامعه تفسیر کرد. به هر روی با گذار متولدان دهه 60 از سن ازدواج این کاهش طبیعی است. اما داده های پایگاه در مورد وقایع که به تعداد ثبت شده آن محدود نمی شود. توجه به برخی اطلاعات و شاخص هایی که در پایگاه اطلاعات جمعیت کشور در دسترس است، می تواند تصویر قابل توجهی از وضعیت اجتماعی ارائه نماید. مثلا در مورد ازدواج، چیزی که باید توجه افکار عمومی به آن جلب شود، افزایش سن دختران و پسران در اولین ازدواج است. در یک بررسی ساده، متوسط سن دراولین ازدواج از سال 91 تا 94 برای پسران کشور، یک سال افزایش یافته و در سال گذشته به 27.9 رسیده است. دختران کشور نیز با افزایش سن در اولین ازدواج در این سالها روبه رو بوده اند، با 0.8 سال افزایش، این متوسط سن از سال 1391 تا 1394 به 23.3 افزایش یافته است. همزمانی روند کاهش میزان عمومی ازدواج ، با روند افزایشی میانگین سن در اولین ازدواج، تأمل برانگیزاست. افزایش سن در اولین ازدواج به معنای از دست دادن شانسهای احتمالی باروری برای زوجین خواهد بود.

پیشنهاد ما این است که صاحب نظران، رصد تحولات جمعیتی و جهت گیری های سیاست های جمعیتی کشور را از طریق داده های پایگاه اطلاعات جمعیت کشور مورد توجه قرار دهند.

در مورد طلاق چه آماری توجه برانگیزتر است؟ ضمناً می توان زمینه های کاهش جمعیت را در آمارهای پایگاه جستجو کرد؟

* عباسی: درخصوص طلاق هم به مانند ازدواج اگر صرفاً بخواهیم تعداد رویداد ثبت شده را محاسبه و روند سال های اخیر مقایسه کنیم، شاهد رشدی خواهیم بود. اما نباید از این موضوع غافل شد که فراوانی طلاق به تبع افزایش سالانه خانواده ها در کشور، خود به خود روندی افزایشی خواهد داشت. به عنوان مثال، از ابتدای دهه 90 شمسی، میزان عمومی طلاق در کشور، روندی صعودی، البته با شیبی به نسبت ملایم داشته است. به گونه ای که از 9/1 طلاق به ازاء هر هزار نفر جمعیت در سال90 به1/2 طلاق به ازاء هزار نفر جمعیت در سال 1394 افزایش یافته است.

حال این که این روند شتاب درستی دارد یا نه نیازمند تحلیل های اجتماعی است. درخصوص طلاق می توان به برخی مولفه های دیگر نیز توجه نمود. از جمله میانگین عمر ازدواج در زمان طلاق که در حال حاضر 7/8 سال است.

یکی از شاخصهای مهم که کمتر به آن توجه شده میانه سنی زوجین طلاق گرفته است. این شاخص برای مردان 5/30 سال و برای زنان 5/27 سال است. یعنی نیمی از زنان مطلقه کشور در سنی کمتر از 5/27 سال قرار دارند. نیمی از مردان مطلقه نیز سنی معادل 5/30 سال دارند. که طبیعی است سال های باقی مانده از عمر آنان اهمیت بسیار دارد.

درخصوص کاهش جمعیت که اشاره کردید، آن چه در کشور مطرح است، کاهش میزان باروری کل است. یعنی متوسط تعداد فرزندانی که یک مادر در طول دوران باروری خود به دنیا می آورد. این میزان در سالهای اخیر به کمتر از میزان جانشینی (1/2 فرزند برای هر مادر) کاهش یافته است. یعنی در دراز مدت به ازاء هر پدر و مادر ، دو فرزند باقی نخواهد ماند و جمعیت ابتدا به سمت پیر شدن ساختار سنی خواهد رفت و در ادامه با مرگ و میر افراد مسن خود، با کاهش روبرو خواهد شد. واقعیت این است که رشد مستمر جمعیتی به لحاظ نظری غیر ممکن است. به هر صورت محدودیت منابع، زمانی باعث توقف رشد مداوم خواهد شد. اما بحث مهم این است که روند کاهشی در ایران، چه میزان با منابع ملی تناسب دارد؟ یکی از نکات جالب این است که در پژوهشی که در مرکز آمار ایران از زوجین در حال ازدواج صورت گرفته، تعداد متوسط فرزندان مطلوب توسط آنان 3/2 اعلام شده است! اما در عمل زنان ایرانی به طور متوسط چیزی حدود 9/1 فرزند به دنیا آورده اند.

می توان تحلیلی از عوامل داشت؟ نقش سیاست های کلی جمعیت در این زمینه چیست؟

* عباسی: خیلی مسایل در این حیطه قابل بررسی است که می تواند عوامل بازدارنده یا تشویق کننده باروری محسوب گردد و البته در صلاحیت من نیست.

در مورد سیاست های کلی جمعیت، اگر اجازه بفرمایید بخشی از بیانات مقام معظم رهبری در تاریخ سوم مرداد ماه 1391 را مورد اشاره قرار دهم: «جمعیت 75 میلیونی به ویژه جمعیت جوان، پرنشاط و تحصیل کرده یکی از واقعیات و نقاط قوت اساسی کشور است.

در این فراز ایشان اشاره بسیار درستی دارند به مفهومی که در جمعیت شناسی با عنوان پنجره جمعیتی و در اقتصاد با عنوان سود یا موهبت جمعیتی از آن یاد می شود. و باید توجه داشت که بسیاری از بندهای سیاستهای کلی جمعیت براساس این رهنمود به توانمندسازی جمعیت به ویژه جمعیت جوان می پردازد که موضوع مهمی است و شاید بر روند باروری کشور نیز موثر واقع شود.

منبع:آسمونی