چرا حضرت زهرا(سلام الله علیها)شبانه دفن شد

پاسخ:

مى گویند فاطمه (س) را شبانه دفن كرده اند، این به خاطر وصیت حضرت فاطمه (س) به اسماء بنت عمیس بود كه نمى خواست اندازه جسدش را نامحرم ببیند.

صدای شیعه:

دفن شبانه، نماز بدون حضور و اطلاع خلیفه، قبر پنهان، اسرارى است كه در درون خود پیام دارند. درست است كه فاطمه (س) این چنین خواست و این گونه وصیت كرد؛ ولى چه اتفاقى افتاده است كه زهرا سلام الله علیها وصیت تاریخی اش را با این در خواست ها به پایان مى برد؟ در واقع چندین پرسش را در برابر نگاه هاى تیز بین مورخان و آیندگان مى گذارد تا بپرسند: چرا قبر فاطمه پنهان است؟ و چرا دختر پیامبر شبانه و پنهانى دفن شد؟ و چرا علی علیه السلام بدون اطلاع جناب ابوبكر و جناب عمر بر وى نماز خواند؟ و...
روایات فراوانى در كتاب هاى شیعه و سنى بر این مطلب دلالت دارد كه به اختصار چند روایت را ذكر مى كنیم:
دفن شبانه، در روایات اهل سنت:
محمد بن اسماعیل بخارى مى نویسد:
وَ عَاشَتْ بَعْدَ النبی صلى الله علیه وسلم سِتَّةَ أَشْهُرٍ فلما تُوُفِّیتْ دَفَنَهَا زَوْجُهَا عَلِیّ لَیلًا و لم یؤْذِنْ بها أَبَابَكرٍ وَ صَلَّى علیها. (فاطمه زهرا سلام الله علیها، شش ماه پس از رسول خدا (ص) زنده بود، زمانى كه از دنیا رفت، شوهرش علی علیه السلام او را شبانه دفن كرد و ابوبكر را با خبر نساخت.)[1]
ابن قتیبه دینورى در تأویل مختلف الحدیث مى نویسد:
و قد طالبت فاطمة رضی الله عنها أبابكر رضی الله عنه بمیراث أبیها رسول الله صلى الله علیه و سلم. فلمّا لم یعطها إیاه حلفت لا تكلّمه أبدا و أوصت أن تدفن لیلا لئلایحضرها فدفنت لیلا. (فاطمه از ابوبكر میراث پدرش را خواست، ابوبكر نپذیرفت، قسم خورد كه دیگر با او (ابو بكر) سخن نگوید و وصیت كرد كه شبانه دفن شود تا او (ابوبكر) در دفن وى حاضر نشود.)[2]
عبد الرزاق صنعانى مى نویسد: عن ابن جریج و عمرو بن دینار أن حسن بن محمد أخبره أن فاطمة بنت النبی صلى الله علیه وسلم، دفنت باللیل، قال فرَّ بِهَا علی من أبی بكر أن یصلّی علیها كان بینهما شیء. (فاطمه دختر پیامبر شبانه به خاك سپرده شد، تا ابوبكر بر وى نماز نخواند؛ چون بین آن دو اتفاقاتى افتاده بود.)
و در ادامه نیز مى گوید:
عبد الرزاق عن بن عیینة عن عمرو بن دینار عن حسن بن محمد مثله: الا أنه قال اوصته بذلك. (از حسن بن محمد بن نیز همانند این روایت نقل شده است؛ مگر این كه در این روایت قید شده است كه خود فاطمه این چنین وصیت كرده بود).[3]
و ابن بطال در شرح صحیح بخارى مى نویسد:
أجاز أكثر العلماء الدفن باللیل ... و دفن علىُّ بن أبى طالب زوجته فاطمة لیلاً، فَرَّ بِهَا من أبى بكر أن یصلّى علیها، كان بینهما شىء. (اكثر علما دفن جنازه را در شب اجازه داده اند. علی بن ابوطالب، همسرش فاطمه را شبانه دفن كرد تا ابوبكر به او نماز نخواند؛ چون بین آن دو اتفاقاتى افتاده بود).[4]
ابن أبی الحدید به نقل از جاحظ (متوفاى 255) مى نویسد:
و ظهرت الشكیة، و اشتدت الموجدة، و قد بلغ ذلك من فاطمة (علیها السلام) أنها أوصت أن لا یصلی علیها أبوبكر. (شكایت و ناراحتى فاطمه به حدى رسید كه وصیت كرد ابوبكر بر وى نماز نخواند.)[5]
و در جاى دیگر مى نویسد:
و أما إخفاء القبر، و كتمان الموت، و عدم الصلاة، و كل ما ذكره المرتضى فیه، فهو الذی یظهر و یقوی عندی، لأن الروایات به أكثر و أصح من غیرها، و كذلك القول فی موجدتها و غضبها. (مخفى كردن مرگ فاطمه (سلام الله علیها) و محل دفن او و نماز نخواندن ابوبكر و عمر و هر آن چه كه سید مرتضى گفته است، مورد تأیید و قبول من است؛ زیرا روایات بر اثبات این موارد صحیح تر و بیشتر است و همچنین ناراحتى و خشم فاطمه بر شیخین نزد من از اقوال دیگر اعتبار بیشترى دارد).[6]
دفن شبانه در روایات شیعه:
هر چند كه سبب وصیت صدیقه طاهره در میان شیعیان مشخص و اجماعى است؛ اما در عین حال به یك روایت و سخن اشاره مى كنیم.
مرحوم شیخ صدوق در علت دفن شبانه آن حضرت مى نویسد: عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِی بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِیهِ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام لِأَی عِلَّةٍ دُفِنَتْ فَاطِمَةُ (علیها السلام) بِاللَّیلِ وَ لَمْ تُدْفَنْ بِالنَّهَارِ قَالَ لِأَنَّهَا أَوْصَتْ أَنْ لا یصَلِّی عَلَیهَا رِجَالٌ [الرَّجُلانِ‏]. (علی بن ابوحمزه از امام صادق علیه السلام پرسید: چرا فاطمه را شب دفن كردند نه روز؟ فرمود: فاطمه سلام الله علیها وصیت كرده بود تا در شب وى را دفن كنند تا ابوبكر و عمر بر جنازه آن حضرت نماز نخوانند.)[7]
مرحوم صاحب مدارك رضوان الله تعالى علیه مى گوید:إنّ سبب خفاء قبرها (علیها السلام) ما رواه المخالف و المؤالف من أنها (علیها السلام) أوصت إلى أمیر المؤمنین (علیه السلام) أن یدفنها لیلا لئلا یصلّی علیها من آذاها و منعها میراثها من أبیها (صلى الله علیه وآله وسلم). (علت مخفى بودن محل دفن فاطمه سلام الله علیها آن گونه كه مخالف و موافق نقل كرده اند این است كه آن حضرت به امیرمؤمنان علیه السلام سفارش كرد تا او را شبانه دفن كند تا آنان كه او را اذیت كرده و از ارث پدرش محروم كرده بودند بر وى نماز نخوانند).[8]
با توجه به مدارك موجود و اعتراف بزرگان اهل سنت، دلیل دفن شبانه آن حضرت وصیت آن حضرت بود كه نمى خواست افرادى كه بر او ستم كرده اند، بر جنازه اش نماز بخوانند و با این كار حقیقت مساله خلافت را مطرح كرد.

پی نوشت :
[1] البخاری الجعفی، محمد بن إسماعیل أبو عبدالله (متوفای256هـ)، صحیح البخاری، ج 4، ص 1549، ح3998، كتاب المغازی، باب غزوة خیبر، تحقیق د. مصطفى دیب البغا، ناشر: دار ابن كثیر، الیمامة - بیروت، الطبعة: الثالثة، 1407 - 1987.
[2] الدینوری، أبو محمد عبد الله بن مسلم ابن قتیبة (متوفای276هـ)، تأویل مختلف الحدیث، ج 1، ص 300، تحقیق: محمد زهری النجار، ناشر: دار الجیل، بیروت، 1393هـ، 1972م.
[3] الصنعانی، أبو بكر عبد الرزاق بن همام (متوفای211هـ)، المصنف، ج 3، ص 521، حدیث شماره 6554 و حدیث شماره: 6555، تحقیق حبیب الرحمن الأعظمی، ناشر: المكتب الإسلامی - بیروت، الطبعة: الثانیة، 1403هـ.
[4] إبن بطال البكری القرطبی، أبو الحسن علی بن خلف بن عبد الملك (متوفای449هـ)، شرح صحیح البخاری، ج 3، ص 325، تحقیق: أبو تمیم یاسر بن إبراهیم، ناشر: مكتبة الرشد - السعودیة / الریاض، الطبعة: الثانیة، 1423هـ - 2003م.
[5] إبن أبی الحدید المدائنی المعتزلی، أبو حامد عز الدین بن هبة الله بن محمد بن محمد (متوفای655 هـ)، شرح نهج البلاغة، ج 16، ص 157، تحقیق محمد عبد الكریم النمری، ناشر: دار الكتب العلمیة - بیروت / لبنان، الطبعة: الأولى، 1418هـ - 1998م.
[6] شرح نهج البلاغة، ج 16، ص 170.
[7] الصدوق، أبو جعفر محمد بن علی بن الحسین (متوفای381هـ)، علل الشرایع، ج‏1، ص185، تحقیق: تقدیم: السید محمد صادق بحر العلوم، ناشر: منشورات المكتبة الحیدریة ومطبعتها - النجف الأشرف، 1385 - 1966 م .
[8] الموسوی العاملی، السید محمد بن علی (متوفای1009هـ)، مدارك الأحكام فی شرح شرائع الاسلام، ج 8، ص279، نشر و تحقیق مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، الطبعة: الأولی، 1410هـ.

---

منبع : پرسمان دانشجویی