تبیان، دستیار زندگی

مروری بر کتاب و ادبیات در سال 96

هر سال بهتر از پارسال

یک بار دیگر، داستان کتاب و ادبیات هم در سال 1396 به پایان رسید. سالی که اتفاق های خوبی در حوزه کتاب افتاد و صد البته که روزهای تلخ کمتری را نیز در حوزه ادبیات به خود دید. کارنامه ادب و کتاب، امسال پربارتر و پر رونق تر از پارسال بود. این بار متن بیشتر از حاشیه مورد توجه قرار گرفت تا اهالی این حوزه سال جدید را با شیرین کامی آغاز کنند.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
 
کتاب
به سنت یک رسم مرسوم و آیینی فراموش نشدنی درحوزه رسانه، سال یکهزار و سیصد و نود و هفت خورشیدی را با مروری بر رخدادهای ادبی و رویدادهای حوزه کتاب و کتابخوانی آغاز می کنیم تا از همه آنچه در این یکسال بر اهل ادب و کتب گذشت درس بگیریم  و توشه راه خود در سال جدید کنیم.

راهی که از میان کتابفروشی ها با خواندن کتاب و توجه به نویسندگان و پدید آورندگان آثار ادبی بگذرد و از همه مهم تر با اهمیت دادن به زبان و ادبیات فارسی.
 

خداحافظی کتاب ها از شهر آفتاب

اولین رویداد مهم و سالیانه حوزه کتاب و نشر در ایران بدون شک نمایشگاه بین المللی کتاب تهران است . سی امین دوره این گردهمایی اهالی کتاب و کتابخوانی در سال 96 از سیزدهم تا بیست و سوم اردیبهشت در شهر آفتاب برگزار شد. نمایشگاهی که در سال 97 دوباره به محل مصلی تهران باز می گردد  و شاید تنایشگاه سی ام را آخرین نمایشگاه کتابی قلمداد کرد که تا پایان دوره مدیران جدید شهری در شهر آفتاب برگزار شده است.

نمایشگاه سی ام که دومین حضور خود را در شهر آفتاب تجربه می کرد نسبت به سال 95 از لحاظ کیفیت و کمیت در شرایط بهتری قرار داشت. افزایش 15 درصدی بازدید کنندگان و همینطور افزایش 12 درصدی فروش از نکات مثبت نمایشگاه امسال بود. ضمن اینکه از حواشی منفی و دردسرساز جانبی در نحوه اجرا و ارائه خدمات به مراجعان نیز کاسته شده بود.

دو کشور ایتالیا و ترکیه به عنوان مهمان در نمایشگاه سی ام حضور داشتند. ۵۰ رونمایی کتاب در سالن های ویژه نمایشگاه و ۲۰ رونمایی کتاب نیز در غرفه ها برگزار شد. مانند سال های گذشته بیش از ۱۵۰ نشست با موضوعیت کتاب و نشر و ۲۵ کاره آموزشی نیز برای علاقه مندان برپا شد. 

در مراسم پایانی سی‌امین نمایشگاه و از میان ۱۸۶۰ ناشر داخلی،انتشارات ققنوس به عنوان غرفه برتر معرفی شد.انتشارات دارالعلم در میان ناشران شهرستانی،انتشارات نگاه دانش به عنوان غرفه برتر دانشگاهی، انتشارات زعفران به عنوان غرفه برتر کودک و نوجوان و در بخش ناشران آموزشی نیز انتشارات سرمشق به عنوان غرفه برتر انتخاب شدند.

نمایشگاه سی ام با عرضه بیش از ۲۳۳هزار عنوان کتاب در بخش داخلی و ۱۹۰هزار عنوان کتاب در بخش خارجی، در ساعت 20 روز بیست و سوم اردیبهشت به کار خود پایان داد تا سال بعد و در رویدادی دیگر اهالی کتاب و کتابخوانی گرد هم بیایند.

 خریدکتاب به وقت تابستان

تابستان، سه ماه تعطیلی، روزهای گرم و یک عالمه وقت فراغت بهترین زمان برای خواندن کتاب است. مخصوصا برای محصل ها و دانشجوها. خلاصه اینکه از قدیم رسم بوده که تابستان بدون خواندن کتاب تمام نشود.طرح تابستانه کتاب هم شاید یکی از هزاران دلیل برگزاری اش همین باشد. آشتی دوباره مخاطب با کتاب و قراردادن کتاب تابستانی در سبد اوقات فراغت تابستانی خانواده ها.

«تابستانه کتاب» با شعار «این چنین دوست کتاب است از او دست مدار» از ۱۵ مردادماه  با تخفیف های 20 تا 25 درصدی در کتابفروشی های بزرگ و کوچک آغاز شد.

فروش ده میلیاردی تقریبا نیم میلیون کتاب، یک تابستان داغ را برای اهالی کتاب رقم زد. مارات یک ماهه ای که 200 هزار نفر را به کتابفروشی ها کشاند تا کارت های اعتباری شان را این بار برای خرید یک محصول فرهنگی در اختیار دستگاه های کارتخوان کتابفروشی ها قرار دهند.

کتاب‌های «قهوه‌ی سرد آقای نویسنده»، «سلام بر ابراهیم»، «سمفونی مردگان»، «یک عاشقانه‌ی آرام»، «چشم‌هایش»، «جای خالی سلوچ»، «چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم»، «سووشون»، «ریحانه بهشتی یا فرزند صالح» و «سال بلوا» پرفروش ترین های این طرح  شناخته شدند.

در بخش ترجمه نیز «ملت عشق»،«من پیش از تو»، «جزء از کل»، «دختری که پشت سر گذاشتی»،«پس از تو»،«بیشعوری»، «دنیای سوفی»،«یک بعلاوه یک»، «عقاید یک دلقک» و «هنر شفاف اندیشیدن»  از دیگر آثار سبقت گرفتند.

انتشارات قدیانی، نشر افق، نشر چشمه، هوپا، ققنوس، موسسه انتشارات نگاه، نشر مرکز، آموت، نیلوفر و موسسه انتشارات امیرکبیر صدر نشین فهرست پرفروش ترین ناشران طرح تابستانه بودند.

همه راضی از نوبل ادبیات

بعد از حاشیه های بسیاری که سال گذشته با انتخاب باب دیلن، خواننده و  ترانه سرای آمریکایی به عنوان برنده نوبل ادبیات 2016 اتفاق افتاد. همه علاقه مندان کتاب و ادبیات باز هم منتظر بودند تا ببینند ایا  آکادمی نوبل در سال 2017 هم می خواهد دنیای ادبیات را شوکه کند یا خیر؟

گزینه های بسیاری  به عنوان نامزد نوبل امسال در رسانه ها معرفی شده بودند از از جورج‌آرآرمارتین نویسنده رمان‌های «بازی تاج و تخت» گرفته تا کنیا وست خواننده جنجالی. اما این بار آکادمی دست به انتخاب معقول تری زد و چهره ای را به عنوان برنده نوبل ادبیات معرفی کرد که تقریبا مورد تایید همه اهالی ادبیات بود و صد البته که حاشیه های کمتری هم از این انتخاب ایجاد می شد.

ایشی گورو، نویسنده 63 ساله ژاپنی یکصد و چهاردهمین جایزه نوبل را به خانه برد تا چند ماه گمانه زنی درباره برنده نوبل ادبیات خاتمه یابد.ایشی گورو نویسندگی را با«منظر پریده‌رنگ تپه‌ها»در سال ۱۹۸۲شروع کرد و با«هنرمند دنیای شناور» که سال ۱۹۸۶منتشر شد و داستان آن درباره ژاپن بعد از جنگ جهانی دوم بود، به لیست نهایی رمان‌های نامزد دریافت جایزه بوکر راه یافت.

«بازمانده روز» نوشته سال ۱۹۸۹ موفق به کسب جایزه من بوکر شد و «وقتی یتیم بودیم» در سال ۲۰۰۰دوباره به لیست نهایی نامزدهای دریافت جایزه من بوکر راه یافت. «هرگز رهایم مکن» نوشته سال ۲۰۰۵ رمان علمی‌تخیلی پادآرمان گرا از شناخته‌شده ترین آثار ایشی گورو است که در فهرست نهایی بوکر، جایزه آرتور سی. کلارک و جایزه حلقه منتقدان کتاب ملی قرار گرفت و مجله تایم آن را بهترین رمان سال خواند. «غول دفن شده» جدیدترین رمان این نویسنده سال ۲۰۱۵ منتشر شد.

 ماجرای یک اتفاق شیرین در پاییز

دومین طرح پاییزه کتاب همزمان با هفته کتاب و روز کتابگردی آغاز شد. طرحی نو که بعد از استقبال از پاییزه کتاب در سال 95 این بار با حضور تعداد بیشتری از ناشران و کتابفروشان و البته با استقبال غیر منتظره خریداران کتاب درسراسر کشور برگزار شد.

بیش از 800 کتابفروشی در سراسر ایران به مدت چهل روز کتاب های خود را با تخفیف های 20 تا 25 درصدی به مخاطبان عرضه کردند. در این طرح که با شعار« هر ورقش دفتری است ...» برگزار می شد، بیش از نیم میلیون جلد کتاب به فروش رفت و تهران، خراسان و اصفهان به ترتیب با بیشترین مشارکت کتابفروشی و فروختن یار مهربان توانستند صدرنشین ماراتن پاییزه کتاب شوند.

«قهوه‌ سرد آقای نویسنده»، «سمفونی مردگان»، «پاییز فصل آخر است»، «سلام بر ابراهیم»، «یک عاشقانه‌ آرام، «سیاه مشق»، «سال بلوا» و «چشم هایش» آثار پرفروش کتاب های تالیفی بخش عمومی شدند.

«قصه‌های کوچک برای بچه‌های کوچک» و مجموعه «می‌می نی»، «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب؛ قصه‌های برگزیده‌ از آثار شیخ عطار» آثار پرفروش کتاب‌ تالیفی حوزه کودک شناخته شدند.جوجو مویز،الیف شافاک،فئودور میخائیلوویچ،برایان تریسی، مرتضی مطهری، هاروکی موراکامی، خاویر کرمنت، محمود دولت‌آبادی و عباس معروفی نیز پرطرفدارترین نویسندگانی بودند که مخاطبان به سراغ کتاب هایشان رفتند.

 دو جایزه مهم و پرحاشیه

جایزه های ادبی نیز مانند جوایز فرهنگی و هنری معمولا با حاشیه هایی رودررو می شوند. در حوزه کتاب و ادبیات ایران هرساله رویدادهایی همچون جایزه جلال، قلم زرین، کتاب سال و ... برگزار می شوند که به نوعی کارنامه اهل کتاب و ادب و چکیده و عصاره آن به شمار می روند.

جایزه ادبی جلال یکی از رویدادهایی است که همیشه مورد جدل و حاشیه واقع شده است. دهمین دوره جایزه جلال در سال 96 هم مثل همیشه مورد توجه رسانه ها بود. از تاخیر در برگزاری ایین اختتامیه به دلیل تغییر و تحولات در دولت، نامه اعتراضی رییس انجمن قلم ایران گرفته تا انتخاب دبیر و اعضای هیات علمی و نوع جوایز.

دهمین جایزه جلال با بررسی بیش از 1500 کتاب کار خود را آغاز کرد تا بالاخره در نیمه دی ماه برگزیدگان خود را شناخت. بر اساس آراء هیئت داوران در بخش رمان اثر «این خیابان سرعت‌گیر ندارد» نوشته مریم جهانی از نشر مرکز و «بی‌کتابی» نوشته محمدرضا شرفی خبوشان از انتشارات شهرستان ادب به صورت مشترک به عنوان برگزیده معرفی شدند.

در بخش داستان کوتاه کتاب «اسم شوهر من تهران است» نوشته زهره شعبانی از نشر مرکز شایسته تقدیر معرفی شد.صحبت های رضا امیرخانی و دکتر کزازی که در این دوره مورد تقدیر قرار گرفتند نیز مثل همیشه جالب توجه بود.

پانزدهمین دوره جایزه قلم زرین هم اگرچه با حاشیه هایی چون انتخاب کتاب رییس هیات مدیره انجمن قلم و همچنین انتخاب شایسته و بنظر بایسته وجیهه سامانی به عنوان دبیر شانزدهمین دوره همراه بود اما با این حال نسبت به جایزه جلال کمتر دچار حاشیه بود.

در این دوره هیئت داوران در بخش رمان بزرگسال هیچ اثری را برگزیده و شایسته تقدیر نشناخت.در بخش شعر بزرگسال کتاب «گلهای تاریکی» اثر سینا سنجری به عنوان برگزیده معرفی شد و بخش شعر کودک مجموعه شعر «آسمان نقطه چین» شایسته تقدیر اعلام شد.در بخش نقد ادبی دو کتاب داستان سیاسی – داستان انقلاب اثر محمد حنیف و «صد سال عشق مجازی» نوشته محمود فتوحی به صورت مشترک برگزیده شدند.از کتاب «قصه آلبالو پلو» اثر زهرا حیدری نیز تقدیر شد.
 

«ره ش»، یک کتاب و یک صف

بالاخره بعد از سالها یک اتفاق خوب در روزهای مبارک دهه فجر برای کتاب افتاد و آن هم تشکیل صف خرید کتاب یک نویسنده بود. اتفاقی که در تمام دنیا یک امر معمولی و مرسوم است و آثار نویسندگان برتر دنیا در اولین روزهای عرضه به بازار با استقبال و صف های طویل مخاطبان روبرو می شود. نمونه اش کتاب های هری پاتر که علاقه مندانش حتی از شب قبل جلوی کتابفروشی ها به انتظار خرید آن می ایستند.

این بار اما بالاخره قرعه صف هم به نام یک کتاب و نویسنده ایرانی افتاد. رمان «ره ش»، آخرین نوشته رضا امیرخانی با استقبال غیرمنتظره اهالی کتاب مواجه شد و بالاخره خیابان انقلاب غیر از صف اتوبوس و سینما و .... صف کتاب را هم به روی خود دید. اختتامیه ای مناسب برای سال پرهیاهوی 96 که امیدواریم بارها و بارها در سال 1397تکرار شود. 

بیشتر بخوانید:
صف خرید کتاب مثل ژاپن!