تحدی قرآن یکی از اعجاز قرآن

پرسش شما در حقیقت به حجّیت صدورى قرآن باز مى‏گردد؛ یعنى، این كه قرآن سند الهى و حجت خدا بر انسان بوده است مساله را از طریق اعجاز پی می گیریم و سپس به خرده پرسش های مطرح شده خواهیم پرداخت:
قرآن از جهاتى گوناگون، اعجاز دارد و معجزه‏اى جاوید و زنده است؛ یعنى، در همه زمان‏ها، دیگران از آوردن مثل آن عاجز و ناتوانند. از این رو قرآن تمام اندیشمندان و فرزانگان بشرى را، به تحدى و چالش فراخوانده است. بعضى از جنبه‏هاى اعجاز قرآن عبارت است از:

اعجاز ادبى و موسیقیایى‏

قرآن از جهت اعجاز ادبى، برجسته‏ترین ادیبان عرب را شگفت‏زده ساخته است تا آنجا كه سرسخت‏ترین دشمنان پیامبرصلى الله علیه وآله (مانند ولید)، بر فرابشرى بودن اسلوب زیبا، تركیب بدیع و آهنگ بى‏نظیر آن اعتراف كرده‏اند.
پروفسور دورمان Marry Gaylord Dorman. آمریكایى مى‏نویسد: «قرآن لفظ به لفظ به وسیله جبرئیل، بر حضرت محمدصلى الله علیه وآله وسلم وحى شده و هر یك از الفاظ آن كامل و تمام است. قرآن معجزه‏اى جاوید و شاهد بر صدق ادعاى محمد رسول خداصلى الله علیه وآله وسلم است. قسمتى از جنبه اعجاز آن، مربوط به سبك و اسلوب انشاى آن است و این سبك و اسلوب، به قدرى كامل و عظیم و با شكوه است كه نه انسان و نه پریان، نمى‏توانند كوچك‏ترین سوره‏اى نظیر آن را بیاورند»نیك بین، نصراللَّه، اسلام از دیدگاه دانشمندان غرب، (دورود، سیمان وفارسیت، بى‏تا)، ص 48 ؛ به نقل از اسلام و غرب، ص 106..
پروفسور ا.گیوم‏A. Guillauome. مى‏گوید: «قرآن با آهنگ زیباى مخصوص، داراى موسیقى دلنوازى است كه گوش را مى‏نوازد. عده كثیرى از مسیحیان عرب زبان، سبك قرآن را ستوده‏اند. از میان شرق شناسان كسانى كه به زبان و ادبیات عرب آشنایى دارند، فصاحت و لطف و ظرافت شیوه قرآن را مى‏ستایند. زمانى كه قرآن را تلاوت كنند، جذابیت خاص آن، بى‏اختیار شنونده را به سوى خود مى‏كشد و این حلاوت و موسیقى دلنشین بود كه فریاد سرزنش كنندگان را خاموش كرد و به كالبد شریعت پیامبر اسلام، روح دمید و آن را غیرقابل تقلید گردانید. در پهنه نظم، نثر و ادبیات پردامنه عرب، كتابى به فصاحت، بلاغت، بلندپایگى و پرمایگى قرآن نمى‏شناسیم و اثرى نیست كه بتوان آن را با قرآن مقایسه كرد. تأثیر عمیق آیات قرآن بر عرب و غیر عرب، آن چنان است كه عنان اختیار از كف مى‏دهند»
The Quran Interpreted, A. J. Arberry, New York. 4791, v.2.p.01.
(ق:) بى‏آزار شیرازى، عبدالكریم، ترجمه تصویر و تفسیرى آهنگین سوره فاتحه و توحید، (تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى، چاپ دوم 1374).
نولدكه آلمانى در كتاب تاریخ قرآن مى‏نویسد: «كلمات قرآن آن چنان خوب و به هم پیوسته است كه شنیدنش، با آن هماهنگى و روانى، گویى نغمه فرشتگان است؛ مؤمنان را به شور مى‏آورد و قلب آنان را مالامال از وجد و شعف مى‏گرداند».VGeschichte Des Quran. Neeldke. p.65. بارتلمى سنت هیلر دانشمند فرانسوى نیز در كتاب محمد و قرآن مى‏نویسد: «قرآن كتابى است بى‏همتا كه زیبایى ظاهرى و عظمت معنوى آن برابر است. استحكام الفاظ، انسجام كلمات و تازگى افكار در سبك نو ظهور آن، چنان جلوه‏گر است كه پیش از آنكه خردها تسخیر معانى آن گردند، دل‏ها تسلیم آن مى‏شوند. در میان پیامبران هیچ كس، مانند پیامبر اسلام نتوانسته است این همه نفوذ كلام داشته باشد.
قرآن با سبك خاص خود، هم سرود مذهبى است و هم نیایش الهى؛ هم شریعت و قوانین سیاسى و حقوقى است و هم نوید بخش و هشدار دهنده؛ هم پندآموز است و هم راهنما و هدایت كننده به راه راست و هم بیان كننده قصه، داستان و حِكَم و امثال. و بالاخره قرآن زیباترین اثر به زبان عربى است كه در میان كتاب‏هاى مذاهب جهان نظیر ندارد.
به اعتراف مسیحیان عرب زبان این كتاب شریف، تأثیر شگرفى در دل و جان شنوندگان دارد»Mohomet et Le Quran, Hilaire, B.Saint, Paris, 5681 P.721.جهت آگاهى بیشتر در این زمینه نگا:
الف. صادق رافعى، مصطفى، اعجاز قرآن، (تهران: بنیاد قرآن، 1361)؛
ب. قطب، سید، التصویر الفنى فى القرآن؛
پ. بى‏آزار شیرازى، عبدالكریم، ترجمه تصویر و تفسیرى آهنگین سوره فاتحه و توحید، (تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى، چاپ دوم، 1374).

2. اعجاز علمى‏

رازهاى علمى نهفته در قرآن، اقیانوس بى‏كرانى از دانش‏هاى كیهان شناختى، انسان شناختى، تاریخ، نجوم و ... است كه دانشمندان شرق و غرب را به تحقیقات زیادى واداشته و آنان را سخت به حیرت افكنده است.
در اینجا به نمونه‏هاى چندى از آیات و موضوعات علمى ذكر شده اشاره مى‏شود:
1. تركیب خاص نباتات (آیه 19، سوره حجر)؛
2. تلقیح نباتات (آیه 22، همین سوره)؛
3. قانون زوجیت و تعمیم آن به عالم نباتات (آیه 3، سوره رعد)؛
4. حركت وضعى و انتقالى زمین (آیه 53، سوره طه)؛
5. وجود یك قاره دیگر غیر از قاره‏هاى شناخته شده آن روز (آیه 17، سوره رحمن)؛
6. اصل كروى بودن زمین (آیه 40، سوره معارج)؛
7. ارتباط بین پدیده‏هاى جوى (آیه 164، سوره بقره و آیه 5 سوره جاثیه).
در عین حال با توجه به اینكه قرآن، كتابى انسان‏ساز و هدایتگر است، تنها ممكن است در موارد خاصى به مسائل علمى اشاره كند. این اشارات جزئى، منبع الهام براى دانشمندان است. گذشته از آن، قرآن همیشه مردم را به سیر در روى زمین و مطالعه پدیده‏هاى جوى، فرا خوانده و بنا بر پاره‏اى از تفاسیر، امكان صعود به كرات دیگر را خبر داده است.
در این زمینه كتاب‏ها و مقاله‏هاى بسیارى از سوى دانشمندان، در رشته‏هاى مختلف علوم به نگارش درآمده و همه از عظمت قرآن و تطبیق آیات آن، با جدیدترین رهیافت‏هاى دانش بشرى سخن گفته‏اند.نگا:
الف. طباطبایى، سید محمد حسین، اعجاز قرآن؛
ب. آیةاللَّه مكارم شیرازى، ناصر، قرآن و آخرین پیامبر؛
ج. المكى العاملى، حسن محمد، الالهیات على هدى الكتاب والسنة والعقل، محاضرات استاد جعفر سبحانى، (قم: امام صادق‏علیه السلام، 1417)، ج 3، ص 418؛
د. آیةاللَّه خویى، سید ابوالقاسم، ترجمه البیان، ج 1، ص 117. «موریس بوكاى» ( BucailleMaurice) در كتاب مقایسه‏اى میان تورات، انجیل، قرآن و علم مى‏گوید: «چگونه مى‏توان از تطبیق قرآن با جدیدترین فرآورده‏هاى علمى بشر، در شگفتى فرو نرفت و آن را اعجاز به حساب نیاورد!؟».بوكاى، موریس، مقایسه‏اى میان تورات، انجیل، قرآن و علم، ترجمه: مهندس ذبیح اللَّه دبیر، (تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى، چاپ دوم، 1364).
او ضمن مقایسه آموزه‏هاى علمى قرآن، با تناقضات عهدین و دانش‏هاى رایج زمان نزول قرآن، مى‏گوید: «نظر به وضع معلومات در عصر محمدصلى الله علیه وآله، نمى‏توان انگاشت كه بسیارى از مطالب قرآنى - كه جنبه علمى دارد - مصنوع بشرى بوده باشد. به همین جهت كاملاً به حق است كه نه تنها قرآن را باید به عنوان یك وحى تلقى كرد؛ بلكه به علت تضمین اصالتى كه عرضه مى‏دارد ... به وحى قرآنى مقام كاملاً متمایزى مى‏دهد».همان، ص 338.

3. اعجاز در پیشگویى‏

قرآن از حوادثى در آینده خبر داده است. این خبرها، برخى نسبت به خود قرآن است و بعضى نسبت به حوادث خارجى. بخشى رویدادهاى مقطع خاصى از تاریخ است و بعضى مستمر و پایا. برخى زمان تحققش فرارسیده و از نظر تاریخى صدق و حقانیت قرآن را به اثبات رسانده است. در مقابل برخى دیگر مربوط به آینده بشریت است؛ مانند: حاكمیت صالحان، برقرارى حكومت جهانى عدل و توحید و تحقّق مدینه آرمانى اسلامى.
دورمان مى‏نویسد: «قسمت دیگر از اعجاز قرآن، مربوط به پیشگویى‏هایى است كه در آن مندرج است و به نحو اعجاب آورى، داراى اطلاعاتى است كه مرد درس نخوانده‏اى مانند محمدصلى الله علیه وآله وسلم هیچ گاه قادر نبود آنها را جمع كند»نیك بین، نصراللَّه، اسلام از دیدگاه دانشمندان غرب، ص 48..
به اختصار بعضى از موارد یادشده بیان مى‏شود:
3-1. تحریف ناپذیرى‏
قرآن مجید به صراحت اعلام مى‏دارد: - بر خلاف كتاب‏هاى آسمانى پیشین - براى همیشه از ساحت این كتاب مقدس كوتاه است و حفظ و عنایت الهى، همواره تضمین كننده عصمت آن است: «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُونَ»؛ حج(15)، آیه 9.؛ «همانا ما ذكر [ قرآن‏] را فروفرستادیم و ما همواره آن را نگاهبانیم» و «وَ إِنَّهُ لَكِتابٌ عَزِیزٌ لا یَأْتِیهِ الْباطِلُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ لا مِنْ خَلْفِهِ تَنْزِیلٌ مِنْ حَكِیمٍ حَمِیدٍ»؛ فصلت(41)، آیه 41 و 42.؛ «و این كتابى است نفوذناپذیر، باطل از پیش و پس در آن راه نمى‏یابد. نازل شده از سوى خداى حكیم و حمید است».
این ادعاى قرآن، اكنون تجربه‏اى پانزده قرنه را پشت سر نهاده و نشان داده است كه تلاش‏هاى دشمنان، در این زمینه ناكام مانده و حسرت افزودن یا كاستن حتى یك كلمه از قرآن، بر دل آنها مانده است و از اینكه در آینده نیز بتوانند از عهده آن برآیند، به طور كامل مأیوس و ناامید گشته‏اند!
3-2. تحدّى ناپذیرى‏
قرآن به گونه‏هاى مختلف، انسان‏ها را به تحدّى و همانندآورى فراخوانده و با قاطعیت كامل ادعا كرده است: اگر تمام بشر، دست به دست هم دهند، نمى‏توانند مانند آن را بیاورند: «قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الْإِنْسُ وَ الْجِنُّ عَلى‏ أَنْ یَأْتُوا بِمِثْلِ هذَا الْقُرْآنِ لا یَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَ لَوْ كانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِیراً»؛ اسراء(17)، آیه 88.؛ «بگو اگر جن و انسان‏ها با یكدیگر اتفاق كنند، هرگز نمى‏توانند همانندى چون این قرآن آورند؛ هر چند گروهى از ایشان گروه دیگر را پشتیبان باشند».
قرآن از این فراتر رفته و مخالفان را به آوردن سوره‏اى چون قرآن، دعوت و عجز و ناتوانى همیشگى آنان را در این باره اعلام كرده است: «وَ إِنْ كُنْتُمْ فِى رَیْبٍ مِمَّا نَزَّلْنا عَلى‏ عَبْدِنا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ وَ ادْعُوا شُهَداءَكُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِینَ فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ لَنْ تَفْعَلُوا فَاتَّقُوا النَّارَ الَّتِى وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَةُ أُعِدَّتْ لِلْكافِرِینَ»؛ بقره (2)، آیه 23 و 24.؛ «و اگر در آنچه ما بر بنده خویش نازل كردیم (قرآن) تردید دارید، پس سوره‏اى مانند آن بیاورید و گواهان خود - جز خدا - را فراخوانید، اگر راست مى‏گویید! پس اگر چنین نكنید - و هرگز نخواهید كرد - پس بپرهیزید از آتشى كه هیزم آن انسان است و سنگ كه براى كافران مهیا شده است».
این پیشگویى قرآن، طى پانزده قرن تجربه شده است و همه تلاش‏ها در جهت همانند آورى سوره‏اى - حتى به اندازه سوره «كوثر» كه داراى حجمى در حدود سه سطر است - ناكام مانده و تكاپوگران این عرصه را جز رسوایى سودى نبخشیده است.جهت آگاهى بیشتر در این زمینه نگا: خویى، سیدابوالقاسم، مرزهاى اعجاز، ترجمه جعفر سبحانى، (تهران: محمدى، چاپ اول، 1349)، صص 153-166.
3-3. حوادث تاریخى‏
قرآن مجید رخدادهایى را پیش از وقوع آنها و در شرایطى كه محاسبات عادى قادر به پیش‏بینى آنها نبود، اعلام كرده و واقعیت تاریخى نیز به طور دقیق - آن‏سان كه قرآن از پیش خبرداده - تحقق یافته است. نمونه‏هایى از آن عبارت است از:
3-3-1. پیروزى اسلام بر مشركان مكّه و ورود مسلمانان به خانه خدا در امنیت كامل: «لَتَدْخُلُنَّ الْمَسْجِدَ الْحَرامَ إِنْ شاءَ اللَّهُ آمِنِینَ مُحَلِّقِینَ رُؤُسَكُمْ وَ مُقَصِّرِینَ لا تَخافُونَ»؛ فتح (48)، آیه 27.؛ «هر آینه به خواست خدا به مسجد الحرام در مى‏آیید؛ در حالى كه سرهاى خود را تراشیده و تقصیر مى‏كنید و هیچ خوفى بر شما نباشد». پس از نزول این آیه، چیزى نگذشت كه صلح و به تعبیرى فتح حدیبیه پدید آمد و زمینه‏هاى ورود سرافرازانه مسلمانان و از پى آن، پیروزى قاطع اسلام بر شرك و كفر و تبدیل مجدد مسجد الحرام به كانون اصلى توحید فراهم شد.
3-3-2. پیروزى روم بر ایران؛ قرآن مجید خبر مى‏دهد پس از پیروزى امپراتورى ایران بر روم، به زودى روم بر ایران چیره شده و مؤمنان از این حادثه خرسند خواهند شد: «غُلِبَتِ الرُّومُ فِى أَدْنَى الْأَرْضِ وَ هُمْ مِنْ بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَیَغْلِبُونَ فِى بِضْعِ سِنِینَ لِلَّهِ الْأَمْرُ مِنْ قَبْلُ وَ مِنْ بَعْدُ وَ یَوْمَئِذٍ یَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ»؛ روم (30)، آیات 2-4.؛ «روم در ادنى الارض (اطراف شام یا الجزیره‏نگا: شبر، سید عبداللَّه، تفسیر القرآن الكریم، (بیروت: داراحیاء التراث العربى، بى‏تا)، ص 385.) مغلوب گردیده و پس از آن در اندك سالى (بین سه تا هفت سال) چیره خواهد شد. امر همواره از آن خدا است؛ چه پس از آن و چه پیش از آن و در آن روز، مؤمنان شادمان خواهند شد». این پیشگویى قرآن هم‏زمان با پیروزى مسلمانان در جنگ بدر، رخ نمود و شادى مضاعف براى مسلمانان به همراه آورد.همان.
وجوه دیگرى نیز درباره اعجاز قرآن ذكر شده است؛ از قبیل: اعجاز در معارف، اخبار به غیب، عدم اختلاف و تناقض، قانون‏گذارى و ... .
مطالعه منابع مختلف در این زمینه سفارش مى‏شود.براى آگاهى بیشتر ر.ك:
الف. مطهرى، مرتضى، وحى و نبوت، (قم: صدرا)؛
ب. طباطبایى، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، (قم: اسماعیلیان، بى‏تا)، ج 1، صص 58 - 73؛
پ. توسلیان، سید مرتضى، عظمت قرآن؛
ت. جمعى از نویسندگان «در راه حق»، درسهایى پیرامون شناخت قرآن؛
ث. گرامى، محمد على، درباره شناخت قرآن؛
ج. حجازى، فخرالدین، پژوهشى پیرامون قرآن و پیامبر؛
چ. مكارم شیرازى، ناصر، قرآن و آخرین پیامبر؛
ح. مؤدب، سیدرضا، تأملى در آفاق اعجاز قرآن (مق)، معارف، ش 20، آبان 1383؛
خ. مؤدب، سید رضا، اعجاز قرآن در نظر اهل بیت‏علیهم السلام و...، (قم: احسن الحدیث، چاپ اول 1379).

ریز سؤالات:
1. آیا می توان پیشگویی های قرآن را با پیشگویی های اداموس برابر انگاشت؟ هرگز زیرا:
الف. آنچه در مكاشفات اداموس آمده مطالبی بسیار گنگ و مبهم است و به گونه های مختلف از آن استفاده شده است.
ب. پیشگوییی های اداموس مطالبی نیست كه ابتدا او بیان كرده باشد،‌ بلكه واگویی مبهمی از مطالبی است كه در كتاب های پیشین مذهبی پیرامون آخرالزمان بیان شده و نكته جدیدی در برندارند.
2. آیا ممكن است كه در آینده به تحدی قرآن پاسخ گوید؟ از لابلای مطالب پیشین روشن می شود كه سبك شناسی قرآن نشان می دهد این كتاب از نسخ كارهای بشری نیست تا تقلیدپذیر باشد و این یكی از رموز تحدی قرآن و اعتماد آورنده آن به این است كه هرگز كسی با آن تحدی نتواند كرد. اگر قرآن تحدی پذیر بود با وجود انگیزه های بسیار قوی مخالفان قرار داشتن عرب در اوج قدرت ادبی تاكنون این مسأله عملی می شد، اما چرا می بینیم كه هنوز كه هنوز است با این همه دشمنان اسلام و قرآن و وجود دشمنانی چون صهیونیست ها و استعمارگران بین المللی و به كارگیری بسیاری از برجسته ترین نویسندگان و ادیبان هم چنان از انجام این عمل عاجزند؟ این به دلیل ناكامی های بسیار و كشف این مطلب است كه هرگز چنین چیزی از عهده بشری برآمدنی نیست. این مساله را در میان آغاز ادیبان برجسته عرب كه در صدر دشمنان اسلام بودند كشف نموده و به فرابشری بودن نص قرآنی اعتراف كردند.
3. ما كه عرب زبان نیستیم چگونه اعجاز قرآن را تشخیص دهیم؟ این مساله مانند سایر وجوه اعجاز است كه مسلمان برای آشنایان و متخصصان در زمینه های مختلف علمی، تاریخی بهتر از دیگران قابل كشف است. كسیكه كمترین آشنایی با متون عربی می تواند تفاوت شگفت و آشكار سبك قرآن با دیگر آثار بشری را نشان دهد. شما حتی اگر احادیث خود پیامبر را با قرآن كنار هم بگذارید به راحتی تفاوت سبك عجیبی را احساس می كنید و كاملا مشخص است كه این دو كلام دو نفر كاملا متفاوت می باشد. بنابراین برای درك اعجاز قرآن كرد و یا به اهل آن رجوع كرد و نظر آنان را پذیرفت. به هر روی اعجاز قرآن وصف قرآن است و شناخت آن تابع میزان اگاهی ها،‌ مهارت ها، قابلیت ها و فعالیت های ما. (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، كد: 1/100118208)

---

منبع : پرسمان دانشجویی