عدم آرامش از گناهان گذشته

در ابتدا گفتنى است، در آیات و روایات از یك سو غرور، خودستایى و احساس ایمنى از عذاب الهى نكوهش شده و از سوى دیگر ناامیدى و اضطراب ناپسند شمرده شده است. آن چه مهم است حالت میان بیم و امید، خوف و رجاء است. تا از یك سو خیزش براى كارهاى نیك و انجام دستورات الهى انجام پذیرد و از سوى دیگر انگیزش و نشاط آدمى دو چندان شود از این رو پیروان راستین مكتب حیات بخش اسلام كه به روز قیامت، ایمان دارند و طبق تعلیم هاى دینى، خود را در پیشگاه الهى مسئول مى دانند، همواره مراقب عمل هاى خود هستند؛ به فریضه هاى الهى عمل، از حرام ها دورى گزیده و مى كوشند تا دامنشان به گناه و ناپاكى آلوده نشود. چرا كه اینان یقین دارند كه هر عمل زشت و ناروایى كه در دنیا انجام دهند، خواه كوچك باشد یا بزرگ، در كتاب عمل شان ثبت شده، در قیامت مورد مؤاخذه واقع مى شوند و به تناسب آن عمل، كیفر مى بینند.
این گروه با ایمان و معتقد، با نیروى ایمان بر هوا و تمایل هاى خویش حاكم شده، غریزه هایشان را مهار، عنان شهوت هاى خود را به دست عقل مى سپارند و به انگیزه معنوى و اعتقاد باطنى قانون شكنى نكرده، پیرامون گناه نمى گردند و به حقوق و حدود دیگران نیز تجاوز نمى كنند.
قرآن كریم درباره عدالت پروردگار مى فرماید: «وَ نَضَعُ الْمَوازِینَ الْقِسْطَ لِیَوْمِ الْقِیامَةِ فَلا تُظْلَمُ نَفْسٌ شَیْئاً»[1]؛ «ما ترازوهاى عدل را در روز قیامت برپا مى كنیم؛ پس به هیچ كس كمترین ستمى نمى شود».
نكته شایان ذكر این كه: اگر خداوند با مردم براساس عدل و داد رفتار كند و تمام جزییات كارهاى دوران عمرشان را كه در پرونده اعمال شان ثبت شده با دقت مورد رسیدگى قرار دهد، هرگز از گرفتارى و عذاب رهایى نمى یابند و به فلاح و رستگارى نایل نمى شوند.
در این باره قرآن كریم مى فرماید: «وَ لَوْ لا فَضْلُ اللّهِ عَلَیْكُمْ وَ رَحْمَتُهُ ما زَكى مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ أَبَداً»[2]؛ «و اگر فضل و رحمت الهى بر شما نبود، هرگز احدى از شما پاك نمى شد!».
امام سجاد علیه السلام در زمینه عفو بارى تعالى و عدل او با زبان دعا و تضرع در پیشگاه الهى عرضه مى دارد: «بارالها! اگر بخواهى، ما را به فضل و كرمت مى بخشى و اگر بخواهى، به عدل و دادت عذاب مان مى دهى. پس بر ما منّت بگذار و عفوت را به آسانى شامل حال مان كن و با گذشت و مغفرت، از عذابت پناه مان ده، كه ما را طاقت عدل و دادگریت نیست و بدون بخشش و عفوت، هیچ یك از ما نجات نمى یابیم»[3].
رحمتش نى رحمت آدم بُوَد
كه مزاج رحم آدم غم بود
رحمت مخلوق باشد غصه ناك
رحمت حق از غم و غصه است پاك
نكته اى كه نباید مورد غفلت قرار گیرد، این كه: توجه به گناهان گذشته، نتیجه لطف و عنایت پروردگار به گنه كاران است. آرى! اگر گناه برایش سنگین و گران است و آرامش را از او ربوده، باید از خالق متعال تشكر كند كه مورد عنایت ذات ربوبى قرار گرفته است.
در این راستا پیامبر رحمت صلى الله علیه و آله در پندهاى خود به اباذر مى فرماید: «اگر خداى تبارك و تعالى خیر بنده اى را بخواهد، گناهانش را در برابر او مجسم مى كند و اگر بدى و بدبختى بنده اى را بخواهد گناهانش را از یاد او مى برد؟!»[4]. پرواضح است كه به یاد داشتن گناه زمانى مفید است كه مانع ادامه آن شود.
مرد اعرابى از رسول خدا صلى الله علیه و آلهمى پرسید: «چه كسى در قیامت به حساب مردم مى رسد؟ حضرت فرمود: خداوند كریم. اعرابى گفت: به خداى كعبه كه نجات یافتیم. حضرت پرسید: چگونه این سخن را مى گویى و خویش را نجات یافته مى یابى؟ عرض كرد: كریم هرگاه بر گنهكار سلطه پیدا كند و بر مجازاتش قادر شود، او را مى بخشد»[5].
این مسلمان با صفا و پاكدل، درس توحید را از مكتب نورانى اسلام فراگرفته و خداوند را كریم مى داند و به اتكاى بزرگوارى و كرامت الهى، به عفو و اغماض او ابراز حُسن ظن مى كند و خویشتن را نجات یافته تلقى مى كند. پیامبر رحمت صلى الله علیه و آله نیز با سكوت خویش سخنان اعرابى را تأیید و امید عفوش را امضاء مى كند.
انسان هاى با ایمانى كه خداوند در خلوت و جلوت ناظر بر اعمال خویش مى دانند، زمانى كه جاذبه هاى هواى نفس و شهوت ها، آنان را به بیراهه مى برد و دامنشان را به پلیدى هاى گناه مى آلاید، قهر آزرده خاطر و متأثر مى شوند. از آن جایى كه این حالت ممكن است سبب دلسردى و یأس آنها را فراهم آورد؛ از این رو خداوند غفار در «توبه» را به سوى اینان گشود و اعلان مى دارد:
«قُلْ یا عِبادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللّهِ...»[6]؛ «اى پیامبر! به مردم بگو: از رحمت الهى ناامید نباشید كه خداوند تمام گناهان را مى آمرزد؛ بى گمان او بخشنده و مهربان است».

پی نوشت:
[1]. انبیاء 21، آیه 47.
[2]. نور 24، آیه 21.
[3]. صحیفه سجادیه، دعاى دهم.
[4]. مجلسى، بحارالانوار، ج 74، چاپ بیروت، از پندهاى پیامبر به اباذر.
[5]. عطایى، محمدرضا، مجموعه ورام، ج 1، ص 9.
[6]. زمر 39، آیه 53.

---

منبع: پرسمان دانشجویی