عقد اخوت

یکی از ابتکارات اسلام، ایجاد استوارترین ارتباطات، بین کسانی است که برحسب ظاهر هیچ گونه ارتباطی با هم ندارند برادری نزدیک ترین ارتباطی است که بین دو نفر وجود دارد. علقه برادری در بین تمام ملل علاقه ای مطمئن و محکم است، ولی در میان اعراب - خصوصاً در دوران های گذشته- از اعتبار بیشتری برخوردار بود، به طوری که ملاک حق و باطل، و راست و خطا قرار می گرفت. در این عرف، برادر ذی حـق اسـت و باید تأیید شود و باید به یاری اش برخاست، اگرچه در حـقیقت ظالم و متجاوز باشد و کسی که در مقابل اوست باید مغلوب گردد، اگر چه بر حق باشد در چنین محیطی، اسلام با تعریفی جدید از مفهوم اخوت و برادری این باور نادرست را هدف گرفته چنین تعریفی از برادری و اخوت، ارائه می دهد:
«إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ»[1]؛ «فقط مؤمنان با هم برادرند».
پس غیر مؤمن در این خانواده بیگانه است، اگرچه در همین خانواده زاده و بالنده شده باشد.
این اصلی است که قرآن شریف بنا نهاده است. بر اساس این اصل همه مؤمنان در این خانواده بزرگ با هم برادرند.
پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) در دو مقطع خاص زمانی - قبل و بعد از هجرت - به منظور حفظ انسجام مسلمانان، تحکیم دوستی و مقابله با مشکلات خاصی که می توانست صف مسلمانان را تهدید نماید، این اصل عمومی دینی را عینیت بخشید؛ پیامبر حدود 8 ماه پس از استقرار در مدینه، بر پیمان برادری میان مسلمانان اقدام نمود[2] و مهاجر و انصار را دو به دو با هم برادر کرد. در آغاز تعداد کسانی که عقد اخوت بستند 45 مهاجر و 45 انصار بود و در اوقات مختلف استمرار یافت.[3]
گروه بسیاری از علمای بزرگ تاریخ و حدیث نوشته اند: مـلاک پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) در تعیین برادر برای هر یک از مسلمانان، تناسب خصلت ها، و قرب مراتب ایمانی ایشان بوده است.
آن حضرت کسانی را که مشابه و مماثل یکدیگر تشخیص می داد با هم برادر می کرد، مثلاً عمر را با ابوبکر، طلحه را با زبیر، عثمان را با عبدالرحمن بن عوف و ابوذر را با مقداد پیوند داد. به همین دلیل، امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) را با هیچ یک از مسلمانان برادر نکرد و او را برای خود ذخیره نمود[4] تا این که امیرالمؤمنین آمده عرض کرد:
«می بینم اصحابت را با هم برادر می کنی، ولی برای من برادری انتخاب نکرده ای روحم از کالبد خـارج شـده و کمرم شکسته است اگر بر من خشمگینی حق سرزنش داری».
حضرت در جواب فرمود:
«قسم به خدایی که مرا به حق برانگیخت، من این کار را به تأخیر انداختم، تا تو را برای خود انتخاب کنم».[5]
باید این نکته را در نظر داشت اخوّت و برادری معنوی میان پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و علی(علیه السلام) به معنی نزدیک ترین ارتباط میان دو شخص براساس مساوات است؛ بنابراین، تعبیر به «برادرم» حاوی حقیقت بزرگی است و آن این که علی(علیه السلام) هم طراز پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)، یا شخصیت او نزدیک به شخصیت رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) است.[6]
مسئله اخوت میان پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و علی(علیه السلام) را بسیاری از دانشمندان اهل سنت در آثار خود درج نموده اند؛ از جمله آنان: بلاذری(متوفی 279ق)[7]، ابن عبدالبر (متوفی 463ق)[8]، خطیب بغدادی (متوفی463ق.)[9]، ابن احمد خوارزمی (متوفی 568ق)[10]، ابن عساکر (متوفی 571ق.)[11]، ابن اثیر (متوفی 630ق)[12]، ابن طلحه شافعی (متوفی 652ق)[13]، ابن جوزی (متوفی 654ق.)[14]، نویری (متوفی 733ق)[15]، ابن حجر عسقلانی(متوفی 852.)[16] و صالحی شامی (متوفی 942ق)[17]

پی نوشت:
[1]. حجرات، آیه 10.
[2]. امتاع الاسماع، ج1، ص 69.
[3]. همان؛ بحارالانوار، ج19، ص 130.
[4]. فرائد السمطین، ج 1، ص 116،
[5]. همان، ج 1، ص 112؛ المستدرک علی الصحیحین، ج 3، ص 14.
[6]. مکارم شیرازی، آیات ولایت در قرآن، ص 463.
[7]. انساب الاشراف، ج1، ص 270.
[8]. الاستیعاب، ج3، ص 1099.
[9]. تاریخ بغداد، ج20، ص 89.
[10]. المناقب، ص 140.
[11]. تاریخ مدینه دمشق، ج42، ص 51.
[12]. اسدالغابه، ج 3، ص 588.
[13]. مطالب السوول، ص78.
[14]. تذکرة الخواص، ص 31.
[15]. نهایة الارب، ج20، ص 3.
[16]. الاصابه، ج 4، ص 464.
[17]. سبل الهدی، ج3، ص 364.

---

منبع : پرسمان دانشجویی