نسخه ای برای درمان ناراحتی های جسمی و روحی
فرد برای آرامش، آسایش و آسودگی نیازمند این است که نسبت به دیگران بدگمان نباشد. گمان‌های بد و زشتی که تنها دستاورد آنها آشفتگی روحی و حتی جسمی است.
مگر می‌شود فردی عضوی از جامعه باشد، خرید و فروش کند، رفت و آمد داشته باشد، پیوند زناشویی ببندد؛ در حالی که نسبت به دیگران بی‌‌اعتماد است؟ در این مطلب بیشتر درباره دایره حسن ظن نسبت به دیگران می‌گوییم و فرجام سوء استفاده از این صفت پسندیده را یادآور می‌شویم.
بدانیم که خیانت یک فروشنده ساده بنزین اعتماد مردم را از او و دیگر همکارانش سلب کرده، ولی خیانت و سوء استفاده یک مسئول رده بالای حکومتی، سبب بی اعتمادی مردم نسبت به بخش عظیمی از مسئولان حکومت خواهد شد.
محدوده گمان نیک
هرجا سخن از زندگی مدنی و تشکیل یک جامعه است؛ باید رنگ و بوی خوش گمانی را آنجا دید. زیرا هیچ جامعه انسانی نمی‌تواند بدون حضور حسن ظن شکل بگیرد. کوچکترین جامعه، خانواده دو نفره زن و شوهری است. در این جامعه بسیار بسیار کوچک هم اگر اصل اعتماد از بین برود؛ در اصل آن جامعه از هم متلاشی شده یا به سوی نابودی در حرکت است. بعد از خانواده، اعظای یک مجتمع ساختمانی باید نسبت به هم اعتماد داشته باشند؛ یا افراد تشکیل دهنده یک بنگاه اقتصادی.گمان نیک نسبت به دیگران محدوده خاصی ندارد. شما باید نسبت به فروشنده مطمئن باشید که جنس را سبک نکشیده یا نسبت به معلم، اطمینان داشته باشید که وظیفه‌اش را درست انجام می‌دهد؛ یا در سطحی بسیار بسیار بالاتر در حد رؤسای یک حکومت و دولتمردان. شما بنابر حدیث امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) برای حفظ سلامتی و دوری از انواع ناراحتی های جسمی و روحی ناچارید اعتماد داشته باشید و خوش گمان باشید. [1] البته بدگمانی آفتی برای دین انسان نیز به شمار رفته و امام صادق (علیه‌السلام) خوش گمانی را نشانه ایمان بالای فرد برشمرده‌اند.[2]
پس باید محدوده خوش گمانی و حُسن ظن را شامل آن پسرک گل فروش و آن دخترک فروشنده آدامس در کنار خیابان بدانیم تا حاکمان و دولتمردان. و البته دامنه تأثیر این صفت را نیز باید نامحدود بدانیم؛ مطلبی که در امور دنیوی و اُخروی هر فرد تأثیرگذار است.
سوء استفاده ممنوع
اهمیت، ضرورت و البته گاهی ناچاری در اعتماد به دیگران و حُسن ظن داشتن نسبت به افراد برای ما معلوم شد؛ ولی این مطلب نباید به افراد این اجازه را بدهد که از خوش گمانی دیگران سوء استفاده کرده و به دنبال منفعت طلبی خویش باشند. باید توجه داشت که سوء استفاده از اعتماد دیگران قدرت تخریب بالایی دارد. مثلاً حکومت ها هر اندازه که قدرتمند و پرشکوه باشند؛ اگر از اعتماد مردمی سوء استفاده کنند؛ سریعاً نابود می‌شوند و حال که چنین است؛ اگر این سوء استفاده در فضای خانه و خانواده شکل بگیرد؛ آن خانواده پابرجا می ماند؟ یا اگر یک فروشنده بنزین از اعتماد مشتریانش سوء استفاده کند و مبلغ بالاتری دریافت کند؛ آن کار و کاسبی نتیجه بخش است؟ مطمئناً خیر. یک مسئول بنزین می‌تواند مشکل آقا یا خانم راننده را درک کرده و به قصد کمک به یک برادر و خواهر دینی خدمتی را برای او انجام دهد و مطمئناً آن فرد خود به اندازه این خدمت از آن مسئول قدردانی مادی و معنوی خواهد کرد و البته خداوند نیز بابت این خدمت صادقانه و انجام وظیفه صحیح به عمر و اموال فرد برکت می دهد. چیزی که با هیچ پولی قابل خرید نیست؛ اما اگر خیانت کند؛ به یک اصل مهم دینی خیانت کرده و بدگمانی را در تمام کالبد جامعه رواج داده است و خود مطمئناً نمی‌داند چه خیانت و جنایت بزرگی را مرتکب شده است.[3]این یک مثال ساده بود و می‌توان مثال‌ها را بالا و بالاتر برد و باید بدانیم که خیانت یک فروشنده ساده بنزین اعتماد مردم را از او و دیگر همکارانش سلب کرده، ولی خیانت و سوء استفاده یک مسئول رده بالای حکومتی، سبب بی اعتمادی مردم نسبت به بخش عظیمی از مسئولان حکومت خواهد شد.
| بیشتر بخوانیم: راه های تبدیل بدبینی به خوش بینی 7اثر مثبت اندیشی در زندگی ما! الان فهمیدم مقصرخودمم نه دیگران! |
عمل ممنوعه
همان اندازه که حُسن ظن نسبت به دیگران اهمیت دارد؛ سوء استفاده از خوش گمانی افراد نیز به معنای فریبکاری و خیانت است که گناهی بسیار بزرگ و حق الناس به شمار می‌رود. حقوق ضایع شده از مردمی که گاهی تا قیامت بر گردن فرد خائن باقی می ماند و در پیشگاه الهی است که به او و گناه بزرگش رسیدگی می‌شود. اما آنجا دیگر کسب رضایت آسان نیست. آنجا همه محتاجند و فرد خائن از همگان نیازمند و فقیر تر.بنابر حدیث امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) برای حفظ سلامتی و دوری از انواع ناراحتی های جسمی و روحی ناچارید اعتماد داشته باشید و خوش گمان باشید.البته بدگمانی آفتی برای دین انسان نیز به شمار رفته و امام صادق (علیه‌السلام) خوش گمانی را نشانه ایمان بالای فرد برشمرده‌اند
بله بالاخره معلوم می‌شود چه کسی به چه کسانی و به چه میزان خیانت کرده و در حق آنها کم فروشی نموده است. آن خیانت حتی اگر به اندازه ذره‌ای ناچیز باشد؛ در محکمه عدل الهی مورد بازخواست قرار می‌گیرد[4] و چه بهتر که فرد برای کسب اندکی از دنیا، تمام آخرت خویش را نابود نسازد.
نکته نهایی
گاهی ما متوجه نشده و حقوق افرادی را با منفعت طلبی خود ضایع می‌کنیم و غافل از این هستیم که بازخواست الهی در حق الناس تا چه اندازه سخت بوده و دقیق است. پس باید از اعتماد مردم سوء استفاده نکنیم؛ به آنها دروغ نگوییم؛ امانتدار باشیم و از خیانت دور باشیم و ذره‌ای در وظیفه خود کم فروشی نکنیم؛ چه یک فروشنده بنزین هستیم و چه یک رئیس جمهور.پی‌نوشت ها:
1- امام علی(علیه‌السلام): «حُسنُ الظَّنِّ راحَةُ القَلبِ وَ سَلامَةُ البَدَنِ؛ خوش گمانی راحتی قلب و سلامتی بدن است.»«اَلمُرِیبُ أَبَداً عَلِیلٌ؛ فرد شکاک بد گمان همواره مریض است.»«آفَةُ الدِّینِ سُوءُ الظَّنِّ؛ سوء ظنّ آفت دین است.» [غررالحکم، ص253 و 263]
2- امام صادق(علیه‌السلام): «حُسُن الظَّنِّ اَصلُهُ مِن حُسنِ ایمانِ المَرءِ و سَلامَةِ صَدرِهِ؛ اصل و ریشة حسن‌ظَن، ایمان نیکوی شخص و صفای باطنی او است.» [بحارالانوار، ج79، ص196]
3- امام صادق(علیه‌السلام): أیـُّما رجُلٍ فی حاجَةٍ فلَم یُبالِغْ فیها بكُلِّ جُهْدِه، فقد خانَ اللّه و رسولَهُ و المؤمنینَ؛ هر یك از یاران ما كه برادرش در مشكلى از او كمك بخواهد و وى با تمام توان خود در كمك به او نكوشد، هر آینه به خدا و پیامبر او و مؤمنان خیانت كرده است. [الکافی، ج2، ص362]
4-«وَ مَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَه[زلزال/8] و هر كس به قدر ذرهاى كار زشتى مرتكب شده آن هم به كیفرش خواهد رسید.»
