تبیان، دستیار زندگی
ابراهیم حاتمی کیا در گفت و گویی که در زمان جشنواره فجر امسال با یکی از رسانه ها داشت عنوان کرده بود: فکر نمی کنم تا زمان روشن شدن وضعیت نمایش فیلم به رنگ ارغوان پشت دوربین بروم.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

آیا ابراهیم حاتمی‌کیا هنوز زنده است؟

ابراهیم حاتمی کیا در گفت و گویی که در زمان جشنواره فجر امسال با یکی از رسانه ها داشت عنوان کرده بود: فکر نمی کنم تا زمان روشن شدن وضعیت نمایش فیلم به رنگ ارغوان پشت دوربین بروم.

براساس این مطلب که دربخش از نگاه دیگران سایت خبرگزاری هنرقابل مشاهده است حاتمی کیا گفته بود : به من حق بدهید که بخواهم شاهد باز خورد اثری باشم که با هزاران اما واگرشرایط دشوار فیلمسازی ساخته شده است.

و باز جالب است بدانید که این کار گردان مطرح سینما سال گذشته در پاسخ به سوالی گفته بود: مطمئن هستم روزی این فیلم به نمایش درخواهد آمد.

اما سید جمال ساداتیان تهیه کننده به رنگ ارغوان که در ابتدا چندان تمایلی به صحبت نکردن ندارد در پاسخ به این سوال به خبرنگار آینده نو که برای حل مشکل نمایش به رنگ ارغوان چه باید کرد می گوید: همان طور که زمانی که بین مجلس ودولت اختلاف نظری در مورد مسائلی به وجود می آید نهادی همانند مجمع تشخیص مصلحت نظام وجود دارد تا مشکلات را حل کند و مجمع تشخیص مصلحت نظام نهادی است که از همه طیف ها و سلایق در آن وجود دارند، به نظر می رسد در امور سینمایی و هنری نیز باید چنین مراجعی برای حل کردن چنین مشکلاتی وجود داشته باشند.

ساداتیان درادامه می گوید: وزارت ارشاد ومدیریت سینمایی در آن زمان یعنی چند سال پیش بااکران فیلم موافق بودولی به دلایلی وزارت اطلاعات با نمایش این فیلم مخالفت کرد. دراین وضعیت ارگان سومی وجودنداشت که به عنوان نظر سوم دراین باره حکمیت کند.

او ادامه می دهد: به نظر می رسد باید نهادهایی دراین زمینه تلاش کنند تا مشکلات نمایش این فیلم حل شود.

از طرف دیگر شنیده می شود که چندی پیش تعدادی از نمایندگان مجلس ابراز تمایل کرده اند تا برای حل مشکل نمایش این فیلم تلاش کنند.

ما دراین باره از ساداتیان سوال می کنیم. او می گوید :از طریق یکی از دوستان مشترک ما وتعدادی از نمایندگان، موضوع فیلم به رنگ ارغوان مطرح شده بود وتعدادی از نمایندگان اعلام آمادگی کرده بودند که فیلم را ببینند تا اگر بتوانند اقدامی درجهت حل مشکلات این فیلم انجام دهند ولی تابه امروز هیچ جوابی مبنی براین که فیلم را دیدهاند یا نه به ما نرسیده است.

از ساداتیان می پرسیم سرنوشت به رنگ ارغوان را چگونه پیش بینی می کند؟ او می گوید :هر اتفاقی ممکن است برای فیلم بیفتد. هم ممکن است حل و فصل شود وهم ممکن است حل و فصل نشود. این موضوع بستگی به نگاه مسئولین دارد.

ساداتیان درادامه می گوید :نگاه مسئولین نسبت به امور فرهنگی را مساعد تر از گذشته می بینم وآن ها وقتی درمسائل خود با واقعیتها برخورد می کنند، این قطعا در تصمیماتشان تاثیر خواهد گذاشت.

ساداتیان با اشاره به مصاحبه چندی پیش حاتمی کیا درباره به پشت دوربین نرفتن تا روشن شدن وضعیت به رنگ ارغوان می گوید: خوب نیست که کار گردان مطرحی چون حاتمی کیا در چنین وضعیتی بخواهد تصمیم بگیرد که با کلیت سینما قهر کند. باید مرجعی وجودداشته باشد که بتواند مشکل فیلم حاتمی کیا را حل کند.

خلاصی از حصار

حاتمیكیا دو سال پیش در گفت وگویی كه با یكی از روزنامه ها داشت عنوان كرد دوست دارد هر چه زودتر این فیلم از حصار خود خارج شود و این خلاصى برایش اهمیت بسیارى دارد و گفته بود كه رنگ ارغوان محصول چندین سال محاكات درونى خودش با نظامهاى ارزشى به نظر تثبیت شده است. سینماى «به رنگ ارغوان» از نظر حاتمی كیا سینماى تصویر و شهود است و سینماى «به نام پدر» از جنس قصه و كلام. كسانى كه كارهاى قبلى او را دنبال كرده باشند، این دو روش را در كارهاى حاتمی كیا دیدهاند.

حاتمی كیا هنوز زنده است

زمانی در حاشیه جلسه گفت و گوی فیلم ارتفاع پست ، خبرنگاری از یک روزنامه معروف ایرانی از این كه حاتمی كیا هنوز زنده است، اظهار خوشحالی میكرد و منوچهر محمدی در جوابش به موضوع جالبی اشاره می كند كه نشان میداد، دردسرهای آقای حاتمیكیا، از مدتها قبل شروع شده است. محمدی میگفت: در زمانی كه فیلم كرخه تا راین را میساختیم، مدیر مسئول این روزنامه میگفت حاتمیكیا با ساختن این فیلم فاتحهاش خوانده است و من خیلی خوشحال هستم كه بعد از چند سال این صحبت را از زبان خبرنگار این روزنامه میشنوم.

او اپوزیسیون نیست

البته حاتمیكیا همان طور كه عنوان كرده خود را نسبت به این نظام و شرایط پیش روی آن، به عنوان یک اپوزیسیون نمىبیند. او معتقد است: مسائلى كه براى فیلم «به رنگ ارغوان» پیش آمد، كاملاً از جنس همین نگاه است. به گفته خود حاتمیكیا «به رنگ ارغوان» به دلیل شائبه و صرفاً یك تفسیر شائبه وار دچار مشكل مىشود.

نگاه مشترك به ارزشها، تفاوت در شیوه عمل

حاتمی كیا در همان اظهارات سال گذشته خود خطاب به مخاطبان خود می گوید كه اگر فرصت كردند، یك بار دیگر به متن نامهای كه دو سال پیش براى وزیر وقت اطلاعات نوشت مراجعه كنند. او با همان حس و حالى كه فیلم «به رنگ ارغوان» را نوشت و ساخت، آن نامه را نوشت و حتى مىداند خیلى از دوستان از این نامه مستقیم او رنجیده خاطر شدند، ولى واقعیت این است كه در ساحتى خارج از حوزه هنر، به این موضوع اعتقاد دارد كه هر دوی آنها{حاتمی كیا ومسئولان} اگرچه نسبت به ارزشها نگاه مشتركى داشته، ولى در شیوه عمل زبانهاى متفاوتى دارند و حاتمی كیا همان قدر كه به عنوان یك شهروند ایرانى دوست ندارد، قواى خفیه كشورش چنان ضعیف و زبون شوند كه در نظام دولتى به عنوان یك اپوزیسیون تعریف شود، خودش نیز در تشدید این پروسه قدمى بر نخواهد داشت.

طعم گس سوء تفاهم

آن شبها ( شبهای توقیف خودخواسته به رنگ ارغوان درزمان جشنواره فجر ) اگر چه گذشته است، ولى طعم گس این سوء تفاهم همان طور كه در مصاحبه با آن روزنامه گفته بود همچنان كام حاتمی كیا را به هم ریخته است. بازهم به این حرفهای حاتمی كیا كه درواقع توضیح اتفافات روی داده برای به رنگ ارغوان در جشنواره بیست وسوم ونامه معروف او به وزیر وقت اطلاعات است گوش فرادهید:

اوخطاب به آن روزنامه صبح می گوید : آخر این چه نظام دولتى است كه فیلمساز داراى پروانه ساخت، در واضح ترین شكل ممكن فیلمش را بسازد و بعداً براى توضیح چرایى ساختش با بالاترین رده امنیتى كشور وارد بحث و مذاكره شود. در این چرخه ناقص جاى وزیر ارشاد و معاونت سینمایى به شدت خالى است. من به شدت از این موضوع دلخور بودم و به همین عزیزان نیز این غصه را با تمام ارادتى كه به آنها داشتم اعلام كردم. ارشاد به عنوان مرجع و مامن براى اهل فرهنگ مطرح است، چرا باید به من فیلمساز _ توجه داشته باشید، درست در شب هاى جشنواره _ خبر دهند كه براى یك مذاكره یا بهتر بگویم یك توضیح ساده سراغ دفتر وزیر اطلاعات بروم. ظاهراً مسئولیتها جابه جا شده بود. وزیر اطلاعات كه به اعتقادم وزیر در سایه است باید به شكل عیان از من فیلمساز بابت این صبورى تشكر كند، ولى از وزیر ارشاد هیچ خبر و اطلاعى در دست نیست. شما تصور كنید سالها بعد محققى بخواهد از طریق جراید این موضوع را ردیابى كند، با كمال حیرت جاى خالى وزیر ارشاد و تشكیلات سینمایى را در یك موضوع كاملاً فرهنگى خالى خواهد دید و در عوض یك فیلمساز با بالاترین رده اطلاعاتى در حال مراوده عیان است!

فیلمساز جنجال برانگیز

حاتمی كیا همیشه فیلمسازی جنجال برانگیزبوده است چه زمانی كه چند سال پیش پس از مسائل بوجود آمده بر سر فیلم موج مرده با قطعات بریده شده فیلم خود در سالن مطبوعات ظاهر شد و در طول صحبتهای خود، با بغض فراوان سخن میگفت وآماده بود مراسم آتشسوزی فیلم را خود اجرا كند یا در دو سال پیش نامهای صریح به وزیر دولت خاتمی نوشت، حاتمی كیا، فیلمسازی است كه زمانی هوشنگ گلمكانی سردبیر ماهنامه فیلم اورا به نوعی كیمیایی نسل پس از انقلاب اسلامی نامیده بود.

کشمکش عقل و دل

ابراهیم حاتمی كیا، با به رنگ ارغوانی كه قرار بود در جشنواره دو سال پیش یعنی در جشنواره بیست وسوم فجر حضورداشته باشد، باز هم به همان مضمون معروف كشمكش بین عقل ودل رو آورده است. مضمونی كه در آژانس شیشهای بسیار پررنگ بود وبه رنگ ارغوان، مكاشفه آدمی است كه در جنگ درونی خویش میان عقل و دل مانده است.

شاید مولفه دیگر به رنگ ارغوان به روز بودن آن باشد، چون برای حاتمیكیا بحث به روز بودن و به تعبیری به محاكات كشاندن خودش با زمانه، بسیار اهمیت داشته است.

او سالها قبل در پاسخ به این پرسش كه چقدر مشكلات سیاسی و اجتماعی جامعه، در تغییر رویهی وی در فیلمسازی موثر بوده گفته بود:

چیزی كه به شدت برای او اهمیت دارد شناور بودن هنرمند در زمانش است كه اگر نباشد برای هنرمند، فساد به وجود میآورد. اوهم مثل همه آدم هایی كه در این جامعه زندگی میكنند شناور هست و دارد حركت میكند. حاتمی كیا همواره خطاب به مخاطبان خود گفته است: شما كسانی را كه در شكلگیری این انقلاب تاثیر داشتند تصور كنید، اوایل انقلاب و الآن، آنها را هم ببینید.

حاتمی كیا معتقد است: احساسی كه او هم اكنون دارد قطعا همان احساسی كه در زمان ساخت مهاجر یا دیده بان داشت نیست و حتی او احساس میكند اگر بخواهد امروز دیدهبان را بسازد، یك نگاه ارتجاعی دارد و حس او این است كه الان باید مسائل جامعه را بگوید و مسایل جامعه بخش واقعگرایانه آن تاثیرگذارتر است. هنرمند متعهد، درون خود را باور دارد و اگر این باور را بروز دهد، اثرش برای مخاطب قابل باور و قابل هضم است. حاتمیكیا هنر را ظرفی میداند كه میتواند این محتوا را در خود داشته باشد و ثابت شده كه این ظرف و محتوا قابل تفكیك نیستند.

او زمانی در مصاحبه ای با خبرگزاری ها گفته بود: بنده - حاتمی كیا- از نوعی محسوب میشوم كه به روز، واكنش نشان میدهم. شاید این را از جوهره خود این انقلاب و نهضت میتوانم بگیرم كه آنقدر پرتلاطم و لحظه به لحظه حركت كرده است. واقعا باورم نمیشود كه در این درگیریها شركت كردم، انگار همین چند روز پیش بود، آنقدر این تلاطم زود میگذرد كه من نمیتوانم در یك زمانه بنشینم و به گذشته فكر كنم. به خاطر همین است که واكنشهای من نسبت به مسائل روز شدید و صریح است تا یك هنرمند و عزیز دیگری كه ممكن است نسبت به مسائل روز این گونه برخورد نکند. این ها هیچ كدام بر دیگری برتری ندارند مگر این كه بگوییم عیارش با خود فردیت آن آدم تعریف شود، هر چقدر نزدیكتر، عیار آن بالاتر است.

ارتفاع پست

حاتمی كیا همیشه فیلمهای اخیرش پایان امیدواركننده ای داشته است. او در زمان اکران فیلم ارتفاع پست در پاسخ به پرسشی در خصوص تغییر دیدگاه خود در مثالی مقایسهای، از فیلم آژانس شیشهای كه در انتها هلیكوپتری میآید و نجات دهنده شخصیت اول داستان میشود با ارتفاع پست، گفته بود: اگر هلی كوپتر هست، در ارتفاع پست یك بچهای هست كه به دنیا میآید. یعنی در هر یك بالاخره چیزی هست كه به قصد نجات دارد اتفاق میافتد.

البته این ها نسبتی با هم ندارد و بالاخره در یك تنگنایی كه به نظر میآید همهی راهها بسته شده است، آنجا هلی كوپتر با آن ساختار و قواعد جور در میآید اما در مورد ارتفاع پست كاملا به بن بست ختم میشود وتنها روزنه امید وجود آن نوزادی است كه متولد میشود. تكانهای هواپیما و آن حالت كه با دستهای نوزاد چنان گره خورده كه او میایستد و هواپیما هم میایستد.

محمد تاجیک

مطالب مرتبط:

مصاحبه با ابراهیم حاتمی کیا

زنی صبور و مقاوم در به نام پدر

حاتمی کیا برای ساختن فیلم جنگی از کسی اجازه نمی‌گیرد