موزه زنده دنیا تعطیل نمی‌شود!

 کلپورگان روستایی است در 25 کیلومتری شهرستان سراوان در 390 کیلومتری جنوب زاهدان. اما آنچه کلپورگان را از بقیه مناطق متمایز و جهانی‌‌اش کرده، هنر دست زنان هنرمند این دیار یعنی سفالگری است که به گفته بزرگان روستا شیوه ساخت آن با قدمتی حدود 4 تا 6 هزار سال قبل هنوز دست نخورده باقی مانده و تنها کارگاهی که هنوز به شیوه بدوی فعال و پا برجا کارش را ادامه می‌دهد، کارگاه سفال کلپورگان است!

سفال خاص کلپورگان

در این روستا تمام امور ظریف سفالگری توسط زنان انجام می‌گیرد و مردان فقط کارهایی مثل حمل خاک رس از معدن مسکوتان واقع در دو تا سه کیلومتری کارگاه، آماده کردن گل و پختن سفال را انجام می‌دهند.

نکته دیگر این‌که زنان این دیار برای تهیه سفال از چرخ سفالگری استفاده نمی‌کنند و ظروف سفالی را با روش‌های سنتی و بدیع هزاران سال گذشته و به کمک دستان پر مهر و ترک خورده خود انجام می‌دهند، امری که سخت مورد توجه جهانیان هم قرار گرفته است. در سفالینه‌های سرزمین کلپورگان لعاب هم به کار نمی‌رود، بلکه برای تزیین و نقاشی از سنگ «تیتوک» استفاده می‌شود، این سنگ در منطقه تپه آچار در کهوران مهرستان یافت می‌شود و رنگ آن معمولا قهوه‌ای یا سیاه بوده، این سنگ نوعی سنگ منگنز است و رنگی که از آن به دست می‌آید قهوه‌ای است.

طرح‌ها و نقش‌های روی سفال‌ها نیز کاملا هندسی و تبلور نقش‌های باستان و تمدن این دیار است که از نسلی به نسل دیگر به یادگار مانده است. پخت سفالینه‌ها به صورت سنتی انجام می‌شود. در گذشته پخت با هیزم انجام می‌شد، اما در کارگاه سازمان صنایع دستی دو کوره به صورت حفره‌ای بزرگ در دل دیوار ساخته شده و سوخت آن نفت کوره است. روش پخت سنتی با هیزم تا حدود 40 سال قبل در منطقه رواج داشت، اما از سال 1354 با ساخت کوره جدید عمل پخت در کوره نفت سوز آغاز شد.

ثبت جهانی

کلپورگان به عنوان تنها مرکز سفال زنانه جهان با تاریخی به قدمت سنگ‌نگاره‌های اطرافش و به عنوان نخستین روستای آسیا و اقیانوسیه، شهریور ماه امسال به فهرست شورای جهانی صنایع دستی اضافه شد، از انزوا در آمد و در صدر اخبار جهان قرار گرفت. لوح ثبت جهانی کلپورگان هم 21 آذرماه در جشن جهانی روستا توسط رئیس منطقه‌ای آسیا و اقیانوسیه در شورای جهانی صنایع دستی به مسئولان و مردم سیستان و بلوچستان واگذار شد.

خبر نگران‌کننده

نام این روستای جهانی روز شنبه جاری با یک خبر نگران کننده دوباره روی خروجی برخی سایت‌های خبری قرار گرفت. در این خبر مسئول کارگاه سفالگری کلپورگان در گفت‌وگو با ایسنا، مدعی شده بود که معاون صنایع دستی سیستان و بلوچستان گفته است باید کارگاه این روستا تعطیل شود و هنرمندان در خانه‌هایشان فعالیت کنند.

پروانه دهواری افزود: قرار بود روز پنجشنبه 28 دی ماه درِ کارگاه را قفل کنند، اما من مقاومت کردم و اجازه چنین کاری را ندادم. به ملاقات مسئول میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری سراوان رفتیم تا دلیل این کار را جویا شویم، می‌گویند قرار است کارگاه را تبدیل به موزه کنیم! مگر این کارگاه موزه زنده نیست؟ مسئول کارگاه سفالگری کلپورگان با بیان این‌که حدود 25 سفالگر در کارگاه و 25 نفر دیگر در خانه‌هایشان برای من کار می‌کنند که اگر قرار باشد کارگاه را تعطیل کنند، این سفالگران بیکار خواهند شد، مدعی شده بود به جای آنکه بعد از ثبت جهانی به فکر رونق سفالگری این منطقه و وسعت آن باشند، می‌خواهند تنها جایی که به‌واسطه آن ارزیابان شورای جهانی روستا را ثبت کرده‌اند، تعطیل کنند.

توسعه می‌دهیم، تعطیل نمی‌کنیم

خبر تعطیلی کارگاه موزه کلپورگان آنهم فقط چندماه پس از ثبت جهانی آن و در شرایطی که نگاه جهانیان و بازرسان یونسکو به آن خیره شده، با هیچ عقل و حساب و کتابی جور در نمی‌آمد، بنابراین سراغ معاون صنایع دستی اداره میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان رفتیم که گفته شده بود تعطیلی کارگاه به دستور وی صورت گرفته است. بهروز عیسی زهی به جام‌جم گفت که نه‌تنها خیال تعطیلی کارگاه کلپورگان را ندارد، بلکه قرار است آن را توسعه داده و با پرداخت امتیازات و تسهیلات مناسب شرایط کار صنعتگران کلپورگان را بهبود بخشند. وی گفت که البته اتفاقی که قرار است برای کارگاه بیفتد، برکناری مدیر فعلی آن است که شکایات زیادی از سوی مردم روستا و صنعتگران از نحوه فعالیت و مدیریت چندین ماهه‌اش شده است. به گفته عیسی زهی مدیر فعلی کارگاه را به طور انحصاری و براساس منفعت شخصی اداره می‌کند، در حالی که اداره میراث سیستان و بلوچستان بنا دارد مدیریت کارگاه و نظارت بر آن را خود برعهده گیرد تا همه صنعتگران به یک اندازه از فضای کارگاه و امتیازات آن بهره‌مند شوند. وی با بیان این‌که کارگاه از سه بخش فضای تولید، آموزش و موزه تشکیل شده، یادآور شد که ما به دنبال پرداخت تسهیلات، بهسازی کارگاه و بالابردن کیفیت سفالینه‌ها و متعادل کردن قیمت آن برای حضور در بازار رقابتی امروز هستیم که متاسفانه این شرایط هم اکنون وجود ندارد و به گفته صنعتگران و تحت انحصارطلبی، کیفیت سفالینه‌ها روز به روز پایین‌تر و قیمت‌ها بالاتر می‌رود، ضمن این‌که همه اهالی امروز نمی‌توانند از فضای کارگاه اکنون استفاده کنند.

---

منبع: جام جم