شکل دگر خندیدن
تعریفی بر طنز
عبدالله مقدمی
مهمترین و جدی ترین شاخه موضوعی مضحکه است . طنز را نیز مانند شعر ، تعاریف بسیار ولیکن ناجامعی وجود دارد .
به واقع طنز چیست ؟ آیا می توان از آن به عنوان «قلقلک دادن به ارواح اعیان و والا به قصد آگاه کردن شادمانه ی آنها از موضوعی » یاد کرد ؟ «تصویر هنریِ اجتماعِ نقیضین و ضدّین» یا « انتقادی که به صورت خنده آور و مضحک بیان می شود »؟ «شعری در نکوهش شرارت یا بلاهت » که « هدف راستینش اصلاح پلیدی هاست » ؟ و نیز گفته اند :« طنز نوعی آینه است که نظاره گران عموما چهره هر کس را در آن به جز چهره خویش ، تماشا می کنند »
شاید بتوان گفت : همه اینها طنز است و هیچ کدامشان نیست و تشاید توصیف طنز این باشد که : « بیانی است که در تعریف جامع ومانعی نمی گنجد یا لااقل تا کنون نگنجیده است !»
آمیختگی طنز با ادبیات جدی در تاریخ ادبیات ایران ، پیشینه ای دیرین دارد .این واقعیتی غیر قابل انکار است که کتابهای مستقل طنز ( به معنی واقعی کلمه ) در تاریخ ادبیات کلاسیک ایرا ن به عدد انگشتان دست نیز نمی رسد . ولی این واقعیت نباید حضور پر بار و همیشگی طنز را در کلیه سطوح ادبیات ایران زیر سوال ببرد . سایه حضور طنز به صورت تجانس زیبا ، شیوا و شیرینی در اکثر متون فارسی دیده می شود .
تو ز شادی خند خند و نیستی آگاه از آن / که فلک بر تو بخندد روز و شب بر زیر لب !
