درس اول: زبان مصری و نگارش آن
درس اول: زبان مصری و نگارش آن
زبان مصری باستان مصری باستان به خانواده ای از زبانهای آفریقا و خاورمیانه تعلق دارد که در دستور زبان و واژه‌ها بسیار به هم شباهت دارند. دانشمندان آنها را زبانهای آفریقا - آسیایی یا Hamito-semitic می‌خوانند. از این گروه ، تنها زبانهای سامی و مصری باستان سنّت نوشتاری گسترده ای داشتند. یکی از معروفترین زبانهای سامی، عربی است.
نگارش هیروگلیف:
نگارش هیروگلیف ماهیتی تصویری دارد و قدیمی ترین شکل نوشتاری زبان مصری باستان است. با این نگارش است که فرهنگ مصری هویت می‌یابد. اما نباید آن را به خاطرتصویری بودن، ابتدایی پنداشت. این نگاره‌ها یک سیستم نگارش پیشرفته را با معنا شناسی پیچیده تشکیل می‌دهند. کهن ترین سند نگارش هیروگلیف به دوره پیش از پادشاهی و بر روی سفالها بر می‌گردد و آخرین نشانه آن در سال 394 قبل از میلاد در معبد فیلا یافته شده است.
اولین درسهای خواندن جهت گیری نشانه ها
متن هیروگلیف بسیار انعطاف پذیر است و هم در جهت افقی (سطری) و هم عمودی( ستونی) نوشته می‌شود. علاوه بر این ممکن است جهت نشانه‌ها هم تغییر کند یعنی متن را می‌توان از راست به چپ یا از چپ به راست نوشت. برای پیدا کردن جهت و نقطه شروع یک متن قواعد ساده ای وجود دارد:
- مصریان هرگز از پایین به بالا نمی نوشتند اما ممکن بود به دلایل زیبا شناختی نشانه ای را زیر بقیه بگذارند تا فضای خالی اضافه پدید نیاید.
- برای پیدا کردن جهت متن ، باید به نشانه هایی نگاه کنید که پشت و جلوی آنها مشخص است مثلاً اشکال انسانی یا حیوانها. این نشانه‌ها همیشه به سمت نقطه شروع متن نگاه می‌کنند و روبه سوی ابتدای متن دارند.
- هنگامی که متن به یک شکل وابسته است ( مانند نقاشی های دیواری) هرتصویر فرد یا ایزد تصویر به سمت شروع متن مربوط به خودش نگاه می‌کند. شکل زیر این موضوع را نشان می‌دهد. قسمت A به نفرتاری و قسمت B به توث تعلق دارد.
آرایش نشانه ها
یکی از مهم ترین معیارهای قرار دادن نشانه‌ها در کنار یکدیگر ، ملاحظات زیبایی شناختی است. مصریان باستان سعی می‌کردند فضاهای خالی بین نشانه‌ها را تا آنجا که ممکن است ، کاهش دهند که به آن قاعده (تنفرازفضای خالی) می‌گویند. برای همین آنها خطوط متن را به مربع هایی تقسیم می‌کردند و نشانه‌ها را در آن مرتب می‌کردند. مثلاً کلمه " زیبا" را هرگز به شکل (a) نمی نوشتند بلکه به شکل(b) نشان می‌دادند.
نشانه های مصری
هیروگلیف‌ها را می‌توان به دو دسته طبقه بندی کرد: نشانه های دارای ارزش تصویری ( اندیشه نگارها) و نشانه های دارای ارزش آوایی ( آوانگارها)اندیشه نگارها اندیشه نگارها ، نشانه هایی هستند که اشیایی را کشیده شده اند ، نشان می‌دهند . آنها مثالی مستقیم از یک شی یا یک عمل است . بعضی نشانه‌ها ارزش نمادین دارند مثلاً عصا نشانگر قدرت است. هیروگلیف های زیر مثالهایی از اندیشه نگار دارای معناهای زیر هستند:
a) چهره
b) راه رفتن ، دویدن
c) خانه
d) اردک
اندیشه نگارها ، اشیا و مضوعات خاص را نشان می‌دهند و برای مفاهیم مجردّی مانند فرزند ، عشق یا بزرگ مناسب نیستند. برای نشان دادن این دسته از لغات ، مصریان آوانگارها را پدید آورده اند.
آوانگارها
آوانگارها ، نشانه هایی هستند که یک صدا را نشان می‌دهند و هیچ ارتباط دیگری با تصویری که نشان می‌دهند ندارند. کلمه" فرزند پسر" صدایی مانند کلمه"اردک" دارد. بنابر این نشانه (d در تصویر بالا) برای هردوی آنهابه کار می‌رود و بسته به مفهوم متن از آن به عنوان آوانگار (چهره) یا اندیشه نگار( اردک) استفاده می‌شود. نشانه های هیروگلیفی می‌توانند هم ارز یک ، دو یا تعداد بیشتری حروف صامت باشند. حروف مصوّت درست مانند فارسی و عربی نوشته نمی شوند. برای همین برای ساده کردن خواندن متون مصری اغلب آنها را به حروف الفبای معمول خود بر می‌گردانیم و از این دو قاعده هم استفاده می‌کنیم.
- بعضی حروف صامت را طوری تلفظ می‌کنیم که گویی حرف صدا دار هستند.
- بقیه حروف صامت را یا مصوِت" اِ یاe " به هم وصل می‌کنیم. مثلاً کلمه "زیبا" با برگشتن به حروف الفبا ن ف ر می‌شود و ما آنها را با " اِ " به هم وصل کرده و نِفِر تلفظ می‌کنیم. واضح است که این تلفظ ما کوچکترین ربطی به تلفظ اصلی مصری ندارد و فقط قاعده ای است که برای مردم امروز وضع شده است.
