مدرسه علمیه خیرات‌خان (مشهد)

مدرسه علمیه خیرات‌خان از مدارس علمیه مشهد که به نام بانی آن مشهور و در زمان حکومت شاه عباس دوم بنا شده است. مدرسه خیرات‌خان که دارای ویژگی‌های معماری خاصی است طی گذر زمان در حکومت‌های مختلف در معرض تخریب قرار گرفت و پس از آن بازسازی شد. پس از توسعه حرم رضوی، این مدرسه در محدوده حرم واقع شد و بخشی از دانشگاه علوم اسلامی رضوی در آن قرار دارد.
پیشینه تاریخی
این مدرسه در سال ۱۰۵۷ق همزمان با حکومت شاه عباس دوم صفوی توسط یکی از اشراف به نام خیرات‌خان ساخته شد. این مدرسه در زمان صفویان مورد توجه طلاب و دانشمندان علوم دینی بود، اما در دوره قاجار و پهلوی اول در معرض ویرانی قرار گرفت.
معماری
ساختمان مدرسه در مساحت حدود ۱۵۰۰ متر مربع ساخته شد که دارای دو طبقه بنا بوده و حیاطی مستطیل شکل در وسط آن قرار دارد. این مدرسه حدود ۸۰ حجره داشته و دو ضلع شمالی و جنوبی آن دارای دو ایوان بوده که دو ورودی مدرسه در آنها واقع شده است. بر سر در ورودی آن هم بر کاشی معرق عبارتی نوشته شده که اشاره به آن دارد مدرسه مزبور در عهد شاه عباس دوم به اتمام رسیده، در حالی‌که بانی مدرسه در قید حیات نبوده است.
کتابخانه مدرسه
این مدرسه دارای کتابخانه‌ای با کتب خطی نفیس بوده است. تاریخ تأسیس این کتابخانه مشخص نبوده اما گفته شده این کتابخانه در سال ۱۳۰۳ق به وسیله علیمردان‌خان تیموری تأسیس گردید. با این حال، وقف برخی از کتاب‌ها در تاریخ ۱۲۷۷ق صورت گرفته است.
بازسازی
این مدرسه در حالی‌که وضعیت نامطلوبی داشت در دوران پهلوی مورد تعمیر و مرمت قرار نگرفت تا اینکه پس از پیروزی انقلاب اسلامی به همت آستان قدس رضوی با همان طرح و نقشه اولیه در ۲۰۰۰ متر مربع و با تلفیقی از معماری اسلامی و ایرانی مورد بازسازی قرار گرفت. این مدرسه در گذشته دارای موقوفاتی نظیر ۱۶ مغازه و ۶ اتاق در ضلع ورودی مدرسه داشته که به مرور زمان و پس از بازسازی، اثری از آنها نمانده است.
وضعیت فعلی
این مدرسه اکنون جزو حرم امام رضا و در زاویه شمال شرقی حرم در مجاورت مهمانسرای حضرت قرار دارد و پس از بازسازی، به عنوان بخشی از دانشگاه علوم اسلامی رضوی قرار گرفت.
منبع: پایگاه اینترنتی ویکی شیعه