اثر گلخانه ای
خورشید می‌تابد و زمین را گرم می‌کند. بخشی از نور هنگام ورود به جو منعکس می‌شود و باقی آن وارد اتمسفر شده و به زمین می‌رسد و آن را گرم می‌کند.
زمین مقداری از این انرژی را جذب می‌کند و باقی آن را منعکس می‌نماید. در طی این فرآیند، طول موج نور تغییر پیدا می‌کند. بعضی از گازهای موجود در جو زمین، این تابش خروجی را جذب می‌کنند. این تابش عمدتاً در محدوده‌ی مادون قرمز است. مولکول گازهای گلخانه ای، بسیار بیشتر از سایر گازها، نور مادون قرمز را جذب می‌کند. جذب انرژی توسط مولکول‌های گاز، سبب جنبش مولکول و افزایش انرژی آن می‌شود. وقتی این اتفاق در مقیاس بزرگ رخ دهد، مانند این است که زمین را با یک پتو پوشانده ایم. دمای کل نواحی زمین افزایش می‌یابد. این پدیده " اثر گلخانه ای " و گازهایی که در آن مؤثرند، " گازهای گلخانه ای " نامیده می‌شوند.
اثر گلخانه ای باعث می‌شود زمین گرم بماند و حیات روی آن ادامه پیدا کند. متان، دی اکسید کربن، بخار آب و اکسید نیتروژن جزو گازهای گلخانه ای هستند. این گازها هم در طبیعت و هم در فرآیندهای صنعتی تولید می‌شوند.CFC ها دسته‌ی دیگری از گازهای گلخانه ای هستند که فقط در صنعت تولید می‌گردد.
عده ای از دانشمندان معتقدند که اثر گلخانه ای در سال‌های اخیر بیشتر شده و زمین در حال گرم شدن است. متان و CFC انرژی بیشتری را به دام می‌اندازند، اما دی اکسیدکربن مهم‌ترین بخش گازهای گلخانه ای است، زیرا حجم بیشتری از آن در اتمسفر وجود دارد.احتراق سوخت های فسیلی ( زغال سنگ، نفت و گاز ) دلیل اصلی ازدیاد بیش از حد دی اکسیدکربن است.
این در حالی است که برخی دیگر از دانشمندان با این نظر مخالفند. آن‌ها می‌گویند که مطالعات انجام شده عموماً بر پایه مدلسازی های کامپیوتری است و آب و هوای زمین بسیار پیچیده تر از آن است که بتوان رفتار آن را پیش بینی کرد. اما مطالعاتی که در سال 2001، توسط تیمی از محققان انگلیسی انجام شد، نشان می‌دهد که طبق اطلاعات ماهواره ای 30 سال گذشته، تشعشعی که از زمین به فضا فرستاده می‌شود، کاهش یافته است. این یعنی اثر گلخانه ای همگام با تولید بیشتر گازهای گلخانه ای، افزایش پیدا کرده است. با استفاده از مدلسازی زیر، خودتان می‌توانید تأثیر افزایش متان و دی اکسید کربن را بر یخ‌های قطبی مشاهده کنید.
محور افقی نشان دهنده‌ی زمان است. اگر زمان را به اندازه‌ی کافی جلو ببرید و غلظت گازها را هم زیاد کنید، با فشار دادن کلید Reset و کلید CO2-CH4 خواهید دید که کوه یخ ذوب می‌شود.
تحلیل ماجرا آنقدرها هم که به نظر می‌رسد، ساده نیست. گرم شدن زمین و افزایش دی اکسید کربن، پدیده های جانبی متعددی را همراه دارد. ذوب شدن یخ‌ها سبب می‌شود که سطح بیشتری از خاک زمین در معرض تابش نور قرار گیرد. پس زمین سریع‌تر از پیش گرم خواهد شد. از سوی دیگر بسیار محتمل است که با افزایش دما و میزان دی اکسید کربن موجود در جو، گیاهان دی اکسید کربن بیشتری را جذب کنند و این باعث اعتدال شرایط شود. اما به هرحال اگر همه چیز به شکل کنونی پیش رود، تغییرات دما به صورت زیر خواهد بود.
البته توجیه دیگری نیز برای تغییر آب و هوا وجود دارد. عده ای بر این باورند که تغییرات ایجاد شده در بادهای خورشیدی ( ذرات بارداری که از خورشید به سمت ما می‌آیند) باعث این دگرگونی است. چون تأثیرات آن به مراتب بیشتر از گازهای گلخانه ای است.
ولی آیا به راستی آب و هوا تغییر کرده است؟ برای نمونه به اطلاعات موجود در جدول زیر که چندی پیش توسط BBC در مورد کشور انگلستان اعلام شده است، توجه کنید.
| بله | خیر |
| در حال حاضر، بریتانیا گرم‌ترین سال خود را در سده اخیر سپری می‌کند. دمای میانگین در حدود 0.6 درجه‌ی سانتیگراد بیشتر شده است. | تغییر آب و هوای زمین پدیده‌ی تازه ای نیست. زمین همواره از دوره های گرما و یخبندان عبور کرده است. |
| تابستان 2003 گرم‌ترین تابستانی بود که اروپا در طی 500 سال پیش تجربه کرده بود. | اندازه گیری های دمای پیش از سال 1960 قابل اعتماد نیست و توسط مراجع مطمئن انجام نشده است. |
| شبیه سازیهای کامپیوتری پیش بینی کرده اند که در سال 2050 قسمتهایی از جنوب غرب انگلستان زیر آب خواهد رفت. | آب و هوای زمین پیچیده تر از آن است که توسط مدل‌های کامپوتری فعلی تحلیل شود. |
| تغییر آب و هوا رفتار حیوانات را هم متحول کرده است. پرنده‌ها زودتر تخم گذاری می‌کنند و زمان بیشتری را در نواحی شمالی می‌گذرانند. | تغییر رفتار جانداران به عوامل متعددی بستگی دارد. ممکن است رقابت بین گونه ها، دلیل ظهور این رفتارهای جدید باشد. |
| تحقیقات نشان می‌دهد که میزان تشعشعی که از زمین به فضا می‌رسد، کاهش یافته است. پس اثر گلخانه ای به طور حتم بیشتر از قبل است. | تئوری های اخیر نشان دهنده این است که خورشید می‌تواند نقش بسیار مهم تری از اثر گلخانه ای داشته باشد. |
اگر زمین گرم‌تر شود، بخشی از یخ‌های قطبی ذوب خواهد شد و سطح آب های آزاد بالا می‌رود. در اثر پیش روی دریاها، سرزمینهای بسیاری زیر آب خواهند رفت. افزایش دما باعث خنک شدن آب‌های نواحی مختلف و گسترش بیابان‌ها می‌شود. این نگرانی‌ها باعث شد که تعدادی از کشورهای جهان در سال 1997 در ژاپن پیمان نامه ای تنظیم کنند. طبق این پیمان که به پیمان کیوتو معروف است، کشورهای صنعتی متعهد شدند که ظرف ده سال آینده، میزان گازهای گلخانه ای خود را پنج درصد کاهش دهند.
اما ایالات متحده در سال 2001 از این پیمان خارج شد و با اینکه چهار ماه بعد، با توافق 180 کشور، محدودیت های اعمال شده توسط پیمان کیوتو کاهش پیدا کرد، باز هم آمریکا به پیمان نپیوست. جورج بوش اعلام کرد که ایالات متحده هرگز به این پیمان ملحق نخواهد شد.
اما اتحادیه‌ی بین المللی هواشناسی اعلام کرده است که از آن جایی که این گازها می‌توانند برای یک قرن یا بیشتر از آن، در جو باقی بمانند، لازم است تا گازهای گلخانه ای لااقل تا 60% مقدار کنونی کاهش یابد. با این وجود نمی توان مفاد موجود در پیمان کیوتو را تشدید کرد، زیرا این کار ضرر جبران ناپذیری به اقتصاد جهانی وارد می‌کند.
خلاصه‌ی بحث در جدول زیر گردآوری شده است. آن را بخوانید و اگر دوست داشتید به صفحه اصلی بروید تا نظر خودتان را در این مورد ثبت کنید.
به یاد داشته باشید که هر ایرانی سالانه 7/8 تن از این گازها را وارد جو زمین می‌کند.
آیا باید تولید گازهای گلخانه ای را کاهش دهیم؟
| بله | خیر |
| دانشمندان معتقدند که تولید بیش از حد گازهای گلخانه ای باعث گرم شدن زمین شده است. | اثر گلخانه ای فرآیندی طبیعی است. بدون آن، زمین آنقدر سرد می‌شود که زندگی روی آن امکانپذیر نیست. |
| کشورهای جهان موفق شدند تولید CFC را کاهش دهند. می‌توانیم اقدام مشابهی در مورد گازهای گلخانه ای انجام دهیم. | CFC فقط در کارخانه‌ها تولید می‌شود و کنترل آن بسیار ساده تر از گازهایی مثل دی اکسید کربن و متان است. |
| پیمان کیوتو کشورهای ثروتمند را ترغیب می‌کند که 5% درصد از گازهای گلخانه ای خود را کاهش دهند. | برای بازگشت به حالت عادی، باید تولید این گازها به 60% مقدار کنونی برسد. آمریکا بزرگ‌ترین تولید کننده گازهای گلخانه ای است. با خروج آمریکا از پیمان، کشورهای دیگر نمی توانند کار مؤثری انجام دهند. |
| در صورتی که کشورهای صنعتی به روند کنونی خود ادامه دهند، گسترش نواحی کویری در کشورهای فقیر، مردم این کشورها را در وضع نامناسبی قرار خواهد داد. | برای بهبود وضعیت این کشورها، باید ساختار اقتصادی و اجتماعی آن‌ها را اصلاح نمود. اثر گلخانه ای اهمیت بسیار کمتری دارد. |
