نکته های دوره های پودمانی
همه چیز در مورد طراحی برنامه های آموزشی، دوره های پودمانی نظام جامع علمی – کاربردی | ||
چکیده:جایگاه آموزش و مهارتها بخصوص با رویکرد پودمانی، در سیر تحول برنامه ریزی درسی به سال های پس از جنگ اول جهانی باز میگردد، این رویکرد از آن جهت که نیاز مبرم به آموزش مهارتها در کوتاه ترین زمان و با مطلوب ترین بازدهی احساس میشد، در ایران نیز مورد توجه قرار گرفت.در نظام آموزش پودمانی، نگرش سیستمی، کاربرد قابل ملاحظه ای دارد. براساس این نگرش، قبل از هر چیز برای آموزش مهارت ها، نیازهای آموزشی تعیین شده مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرند؛ سپس مطابق نتایج تجزیه و تحلیل، هدف ها، محتواها، روش ها، منابع آموزشی، طرح درس و شیوه های ارزشیابی معین و یا تدوین میشوند. این مقاله شیوه های برنامه ریزی پودمان های آموزشی و دوره های پودمانی در دانشگاه جامع را مورد بحث قرار داده و در پایان ضمن بیان معایب و مزایای روش کنونی به تبیین راهکارهای مناسب در این زمینه میپردازد. نظام پودمانی از جمله رویکردهای پیشنهادی جهت بهبود برنامه های علمی - کاربردی میباشد. این مقاله درصدد توصیف رویکرد پودمانی و تعیین آن در آموزش های علمی - کاربردی است. در حال حاضر در ایران تنها یک راه برای تربیت تکنسین و کارشناسان ماهر وجود دارد و آن گذراندن برنامه آموزشی تمام وقت است و هیچ برنامه شناخته شده آموزشی جهت ارزش قائل شدن برای مهارت های حرفه ای وجود ندارد. مدیران و صاحبان صنعت همواره در جستجوی روش هایی جهت تسریع در آماده سازی نیروی انسانی مورد نیاز خود و سرعت بخشیدن به تولید محصولات میباشند. از آنجایی که داشتن شرایط ویژه برای انتخاب ورودیها در شیوه پودمانی الزامی نمی باشد و ورودی های با سطوح سواد متفاوت و سنین مختلف پس از گذراندن یک دوره نسبتاً کوتاه مدت در یک یا چند مهارت مورد نیاز از توانمندی لازم برخوردار میشوند لذا آماده سازی نیروی انسانی از طریق شیوه پودمانی برای صاحبان صنایع از محدودیت کمتری برخوردار بوده و به عنوان یک مزیت تلقی میگردد. در این شیوه استقلال مطالب آموزشی، این امکان را فراهم میسازد که برای یادگیری هر مهارت خاص، مسیری کوتاه و جدا از مسیر مهارت های دیگر در اختیار فراگیر قرار گیرد. لذا فرد میتواند دقیقا به یادگیری آنچه برای او کاربرد مستقیم دارد بپردازد. این نظام، رهیافت آموزش معتبری را به دست میدهد و فرصت هایی را برای بازآموزی و روز آمد کردن دانش و مهارت های فنی فراهم میکند. این ویژگی نظام آموزش های علمی - کاربردی را قادر میسازد تا به سرعت و به خوبی، نیازهای صنعتی و تجاری را رفع نماید. آموزش پودمانی چیست؟واژه پودمان یا "مدول"، معنای مختلفی دارد. در علوم تربیتی واژه پودمان تحت عنوان پیمانه کردن، بخش کردن، واحد کردن یا آموزش گام به گام معنی میشود. گاهی "مدول" به واحد و یا استاندارد اندازه گیری اطلاق میگردد.اما مرز مشترک همه تعاریف در آن است که مدول، واحدی مستقل و مجزا است عملکرد این واحد در چارچوب خود، کامل و دارای شخصیت است و نیازمند عوامل و عناصر بیرون از خود نیست. نظام یا سیستم مدولار متشکل از واحدها و یا ابعاد استاندارد است که قابلیت انعطاف و سازگاری دارد. این تعاریف کم و بیش با آنچه که در فعالیتهای صنعتی و مشاغل فنی و حرفه ای با عنوان روش مدولار مطرح شده است نزدیکند. در اینجا مفهوم سیستم مدولار به مجموعه امکانات و تدارکاتی که در کنار هم و باهم برای اجرای یک وظیفه و یا کار معین وجود دارند به کار میرود و چنانچه برای یک آموزش معین به کار رود، آموزش مدولار گفته میشود. ولی در آموزش های فنی و حرفه ای، مدول عبات است از مجموعه ای از معلومات و مهارت هایی که به مدد آنها اجرای یک مرحله مفید از کاری به طور مستقل ممکن میگردد. بدین ترتیب هر پودمان آموزشی را میتوان به معنی درسی مستقل دانست که یادگیری محتوای آن، فارغ از هر درس دیگری امکانپذیر است. مهمترین اصول حاکم بر رویکرد آموزش پودمانی عبارت است از:اصل استقلالاصل ارتباط تنگاتنگ با نیازهای مهارتی شغل اصل توجه به یادگیری در حد تسلط اصل خود آموز بودن آموزش ها اصل توجه به تفاوت های فردی ویژگی های اساسی آموزش پودمانیاز زیاد آموزی و کم آموزی اجتناب میگردد و نیازهای واقعی مد نظر قرار میگیرند.با کم کردن زمان آموزش، هزینه های ضروری آموزش را کاهش میدهد. امکان برنامه ریزی آموزشی برای مشاغل را با توجه به امکانات و شرایط بومی فراهم میسازد. بستر ارتقاء هر فراگیر را بدون توجه به جمع فراگیران مهیا میسازد. امکان اشتغال فراگیر را در شغل مورد نظر، پس از طی پودمان های آموزشی مربوطه فراهم میسازد. فراگیران در این رویکرد بسیار فعالند و آزادی انتخاب برای آنان به مراتب بیشتر از سایر رویکردهاست. انتقال دانش به محیط کار را سرعت میبخشد. به تفاوت های فردی توجه عمیقی دارد. به واسطه خرد شدن آموزشها در دوره های مستقل، ساده شدن محتوای آن مد نظر قرار میگیرد. موفقیت و تسلط فراگیران در کسب مهارت ها، بر اساس استانداردها ارزشیابی میشود. طراحی و تدوین پودمان های آموزشیآنچه که در رویکرد پودمانی اهمیت فراوان دارد طرز تهیه و تدوین پودمانها است. به گونه ای که اثر بخشی آموزشها در این رویکرد تا حد زیادی به نحو تعریف و طراحی و تدوین پودمانها بر میگردد.در برنامه ریزی آموزشی به شیوه پودمانی، ابتدا استاندارد یک حرفه مشخص مورد بررسی دقیق و کارشناسانه واقع میگردد و مشاغل با هویت آن حرفه، با توجه به فرهنگ مشاغل همان جغرافیا به دقت مشخص میشود. این جغرافیا ممکن است محدود به یک کارخانه، یک شهر، یک منطقه یا کشور گردد. چنانچه تهیه مدول به منظور آموزش حرفه ای خاص در سطح کشور انجام شود ملاک بررسی استاندارد بخش و برای یک کارخانه، ملاک بررسی استاندارد همان واحد بخصوص قرار میگیرد. تجزیه و تحلیل حرفه به مشاغل همگن با توجه به سطح تکنولوژی، نیازها و امکانات آموزشی صورت میپذیرد. در این تجزیه و تحلیل، یک حرفه یا شغل به تعدادی وظیفه و هر وظیفه به تعدادی پاره کار و هر پاره کار به تعدادی مهارت تقسیم میشود. تهیه متون آموزشی برای نیل به هر یک از مهارتها را عنصر آموزشی میگویند. از ترکیب چند عنصر آموزشی که امکان اجرای یک پاره کار را به طور کامل و مستقل و خودکفا ممکن میسازد یک مدول آموزشی ایجاد میشود و از تعدادی مدول آموزشی که به اجرای یک شغل منتهی میشود یک مدول قابل اشتغال حاصل میشود. در یک برنامه ریزی آموزشی مدولار از اصطلاحات قرار دادی دیگری نیز استفاده میشود که عبارتند از مدول پیشتاز، مدول مهارتی پایه و مدول اختصاصی . شیوه طراحی و تدوین پودمان آموزشیتعیین طراحی و تدوین پودمان های آموزشی شامل دو بخش اساسی است که هر یک از این بخشها در بر گیرنده مراحل عملیاتی مرتبط با هم میباشد. بخش نخست به عنوان پیش نیاز جهت طراحی و تدوین پودمان های آموزشی تحت عنوان تجزیه و تحلیل نیازهای آموزشی مشتمل بر مراحل زیر است:
طراحی دوره های آموزشیگام مهم در برنامه ریزی آموزشی پودمانی، طراحی پودمان های آموزشی است. بر اساس مطالب قبلی ضروری است افراد در یک جامعه از مهارت های فردی، مهارت های سازمانی و مهارت های فنی برخوردار شوند. پودمان مستقل برای توسعه مهارت های فردی و سازمانی ضرورت دارد ولی پودمان های تخصصی با توجه به دسته شغلی و تنوع مشاغل موجود در هر دسته قابل تعریف است.آموزش های پودمانی در نظام آموزش های علمی - کاربردیمدتی است که نظام آموزش های علمی - کاربردی به عنوان یک نظام مکمل در قالب نظام آموزشی کشور پا گرفته و در مقایسه با نظام اصلی موفقیت هایی را در ابعاد مختلف آموزش در بر داشته است. با توجه به اطلاعات به دست آمده با گذشت چندین سال از اجرای دوره های آموزش علمی - کاربردی به صورت ترمی و حضور مداوم و پیوسته شاغلان بخش های تولیدی در محیط های آموزش و قطع ارتباط آنان با شغل، مشکلاتی را فرا روی متولیان امر فراهم نموده است که این امر باعث شد برای اولین بار در ایران مقوله آموزش پودمانی به طور جدی مورد توجه دست اندرکاران آموزشی قرار گیرد. بر طبق آئین نامه آموزش های علمی - کاربردی مصوبه جلسه 381 شورای عالی برنامه ریزی مورخ 7/11/1378 آموزش های علمی - کاربردی پودمانی شکلی از آموزش های متصل است که در آن مهارت های شغلی در قالب پودمان های مستقل به فراگیران آموزش داده میشود. هر یک از پودمان ها، مهارت خاص و مستقلی را ایجاد مینماید و در عین حال در کنار سایر پودمانها منجر به ایجاد مهارت جدید میشود و نهایتا میتواند منجر به مدرک رسمی یک دوره تحصیلی (کاردانی) شود . در آموزش های پودمانی سعی بر بالا بردن سطح توانمندی های مهارتی و تخصص های ویژه میشود لذا آموزش های فنی و حرفه ای محور قرار میگیرند.اهداف این آموزشها عبارتند از:ایجاد زمینه مناسب آموزشی بر مبنای نیازهای مهارتی شغلمتناسب ساختن دانش و مهارتهای شغلی مورد نیاز فراگیران با مشاغل ایجاد سهولت در انتخاب پودمانها توسط فراگیرنده سهولت اصلاح برنامه های درسی و همگونی با تغییرات دانش فنی ایجاد انگیزه برای کسب مهارت های مورد نیاز مشاغل افزایش بهره وری از طریق پرهیز از زیاد آموزش و کم آموزی ایجاد شتاب لازم جهت تربیت بدنی نیروی انسانی کارآمد برای یک مهارت خاص دستیابی به مهارت های مورد نیاز از مسیر خودآموزی بر طبق این آئین نامه، چارچوب برنامه ریزی به شیوه پودمانی عبارت است از:هر پودمان، متشکل از اجزایی شامل چند واحد درسی است و حداقل ساعت برای هر پودمان 153 ساعت میباشد.دوره کاردانی علمی - کاربردی پودمانی از مجموعه ای از پودمان های عمومی، پایه و تخصصی و احیانا کارآموزی تشکیل میگردد. جمع پودمان های این دوره بین 8 تا 12 پودمان و مجموع ساعات دوره بین 1200 تا 2000 ساعت خواهد بود. در صورت لزوم کارآموزی را میتوان در درون هر یک از پودمانها متناسب با نیاز پیش بینی و یا اینکه به صورت مستقل در دوره کاردانی مطرح نمود. دروس پایه را میتوان درون هر پودمان منظور یا به طور مستقل به صورت پودمان پایه مطرح نمود. هر پودمان دارای ویژگی های خاصی است و لذا برای گذراندن هر پودمان بایستی به شرایط ورود به آن پودمان توجه شود. معهذا در پایان هر پودمان آزمون مهارت همان پودمان برگزار میگردد و به کسانی که پودمان را با موفقیت بگذرانند گواهی قبول همان پودمان داده خواهد شد. برای ورود به هر پودمان یا دوره های پودمانی، آزمون ورودی وجود ندارد ولی در پایان پودمان یا هر دوره آزمون مختص همان پودمان یا دوره برگزار میشود و موفقیت در آزمون، شرط دریافت گواهی مربوط خواهد بود. طول دوره کاردانی پودمانی حداقل 4 سال میباشد. شیوه کنونی برنامه ریزی درسی پودمانی در دانشگاه جامع علمی - کاربردیدر حال حاضر از یک طرف با توجه به محدودیت های تصمیم گیری و اجرایی و از طرف دیگر به منظور تسریع در امر اجرای آموزش های پودمانی، برنامه کاردانی ناپیوسته مصوب (موجود) بر خلاف تعاریف ارائه شده در قالب پودمان های آموزش شکسته میشوند. در این روش با توجه به محدودیت هایی که وجود دارد (برنامه از ابتدا بر اساس تجزیه وتحلیل، شغل و مهارت آموزش و پودمانی دیده نشده است) سعی بر این است دروسی که منجر به کسب یک مهارت میشوند، در یک پودمان چیده شوند و دروس پیش نیاز هر پودمان به شیوه اجرایی خاصی در کنار هم ارائه گردند.بدین ترتیب دوره کاردانی علمی - کاربردی به مجموعه ای از پودمانها تبدیل میشود. نکات قابل توجه در شیوه طراحی فوق به شرح زیر میباشد:
معایب روش فعلی تدوین دوره های پودمانی در دانشگاه جامععدم تعریف و تنظیم محتوای هر پودمان با توجه به تجزیه و تحلیل شغلناهمگونی بین موضوعات درسی و مهارت یا پودمان تعریف شده نامناسب بودن تعاریف هر یک از پودمان ها عدم انعطاف پذیری در اجرا زیاد آموزی رواج مدرک گرایی مزایای این روشسرعت دادن به امر توسعه آموزش های پودمانییکنواخت کردن شیوه اجرایی تسهیل در امر ارزیابی دوره های آموزشی پودمانی عدم تفاوت بین دوره کاردانی ناپیوسته و دوره کاردانی به روش پودمانی ( به لحاظ ادامه تحصیل و مزایای متعلقه) گرد آورنده: خانم آیلر قزل |