پذیرش دانشجوی دختر که طی ده سال اخیر از عددی کمتر از 40 درصد به بیش از 60 درصد افزایش یافته است . حوزه جدیدی از مطالعات آموزشی و اجتماعی را گشوده است که پرداختن به آن به علت تبعات مثبت و منفی آن اجتناب ناپذیراست. از سوی دیگر ، امکانات دانشگاه‌ها ویژه دختران تغییر چندانی ننموده است هر چند که موجب تغییراتی در خوابگاه‌ها ، سالن های غذاخوری و کتابخانه‌ها ، حسب ضرورت شده است و این به نوبه خود مسائل جدیدی را در دانشگاه‌ها ایجاد کرده است . پیامدهای مثبت و منفی فزونی چشمگیر دختران دانشجو بر پسران در خور توجه و مطالعه علمی است. افزایش قابل ملاحظه دختران در عرصه های دانشگاهی ناشی از فرآیندهای مختلف توسعه اجتماعی و تغییر بینش خانواده‌ها و اهتمام آنها به تحصیل فرزندان و بویژه دختران و نیز مشارکت زنان در آوردگاههای اجتماعی ، سیاسی ، اقتصادی و فرهنگی است و دارای کارکردهای متعدد در صحنه اجتماعی جامعه است که می‌تواند به تدریج باعث تغییرات قابل توجه در فرآینده های آموزشی و فرهنگی جامعه بگردد.

در هر حال ، از پیامدهای مثبت و منفی آن برای چاره جویی نباید غافل بود. تا کنون یادداشتهای متعددی در خصوص افزایش پذیرش دختران نوشته شده است. خوشبختانه پاره ای فعالیت های مطالعاتی توسط پژوهشگران دانشگاهی ( نه لزوماً اساتید دانشگاه ) صورت گرفته است که گزارشهای آن در اختیار علاقه مندان قرار گرفته است اخیراً یکی از مدیریت های دانشگاه کاشان با راهنمایی مدیر ذیربط در وزارت علوم گزارشی را تهیه نموده است تحت عنوان " آسیب شناسی افزایش دانشجویان دختر دانشگاه کاشان " با توجه به اینکه بسیاری از یافته های آن قابل تعمیم به سایر دانشگاه‌ها می‌باشد برخی از نکات آن در این یادداشت و یادداشتهای دیگر عنوان شده و به اختصار مورد تحلیل قرار می‌گیرد در اینجا لازم است که از مجریان این طرح تشکر و قدردانی شود.

در ارتباط با آسیب شناسی افزایش پذیرش دختر پرسشهای متعددی مطرح است که پاره ای از آنها به قرار زیر است:

الف- اهداف تحصیل دانشجویان دختر

ب- مسائل و مشکلات فرهنگی و اجتماعی دانشجویان دختر

پ- گرایش دانشجویان دختر به فعالیت های فوق برنامه

ت- رابطه رشته تحصیلی دانشجویان دختر و مشکلات فرهنگی و اجتماعی آن

ث- رابطه دوره تحصیلی ( روزانه و شبانه ) دانشجویان دختر با مشکلات فرهنگی و اجتماعی آنان

ج- رابطه وضعیت پذیرش بومی و غیر بومی دانشجویان دختر با مسائل و مشکلات آنها

چ- رابطه وضعیت و نوع سکونت دانشجویان دختر در دوره تحصیل و پرسشهای دیگر هدف اصلی بررسی این پرسشها در یادداشتهای هفته ، آگاه نمودن داوطلبان دختر آزمون سراسری 1383 ( و آزمونهای بعد ) است که در زمان انتخاب رشته ، نوع رشته و نوع دانشگاه و وضعیت بومی بودن وغیر آن را به دقت مورد بررسی قرار دهند . از پاره ای مشکلاتی که دانشجویان دختر در دانشگاه با آن مواجه هستند ، آگاهی یابند . بویژه در اهداف خود برای ادامه تحصیل تأمل نمایند . انگیزه های خود را مورد بررسی و پالایش قرار دهند هدف اصلی خود را بر عوامل دیرپا و موثر استوار سازند و به رشته هایی اهتمام ورزند که در تحقق اهداف آنها موثرند. قبل از بررسی پاره ای از سوالات مطرح شده در فوق ، یک پرسش ویژه را مورد ارزیابی قرار می‌دهیم :

" نگرش دانشجویان دختر نسبت به ترکیب جنسی پذیرش دانشجو در دانشگاه " چیست؟

در این ارتباط از 680 نفر دانشجوی دختر ( دانشگاه کاشان ) نظر خواهی شده است . جدول (1) ارزیابی پاسخ گویان را در مورد معیارهای جذب دانشجویان پسر و دختر ارائه می‌کند . همانگونه که از نتایج منعکس شده در جدول (1) مشخص است ، ملاک پذیرش دانشجو بر اساس نیاز کشور و به صورت متعادل به عنوان معیاری که بالاترین سطح موافقت پاسخگویان را کسب نموده است مطرح می‌باشد پس از آن معیار" پذیرش دانشجو متناسب با نوع رشته و جنس" رتبه بعدی را احراز نموده است. تحلیلهای واقع گرایانه و به دور از جار و جنجال های اجتماعی و گاه سیاسی ، دقیقاً همین نتیجه را تایید می‌کند . احساس می‌شود که اگر این پرسش برای دانشجویان دختر سایر دانشگاه‌ها نیز مطرح گردد . نتیجه مشابهی را خواهد. داد به عبارت دیگر ، عواملی مانند نیاز اجتماعی ، تعادل و توازن جنسیو استعداد تحصیلی باید از ملاکهای اصلی در ترکیب جنسی پذیرش باشند.

ترکیب پذیرش جنسی ورودیهای دانشگاه های کشور به گونه ای است که تا دو سه سال دیگر ، بیش از 60 درصد دانشجویان کشور را دختران تشکیل می‌دهند هدف یا اهداف دختران از ادامه تحصیل در مقاطع عالیه چیست؟ جدول (2) احتمالاً مهمترین اهداف تحصیلی دانشجویان دختر دانشگاه را مشخص می‌سازد . ملاکهایی مانند کسب علم و آگاهی، افزایش اعتبار و منزلت اجتماعی، عقب نماندن از جامعه و نظایر این مهمترین اهداف دانشجویان دختر برای ادامه تحصیل عنوان شده است هر چند که تعدادی از پرسشها هم پوشانی قابل توجهی دارند ولی پیام اصلی نظرات ابزار شده آنست که هویت اجتماعی یافتن دختر مهمترین هدف ادامه تحصیل ابراز شده است. مطلبی که در یادداشتهای قبل، بدون اینکه نتایج اینگونه نظر خواهی‌ها در دسترش باشد، عنوان می‌گردید واضح است که در این ارتباط، پسران انگیزه به مراتب کمتری از دختران در جامعه ما دارند. به عبارت دیگر محرک اصلی پسران برای ادامه تحصیل مطمئناً افزایش امکان حضور اجتماعی و برقراری ارتباط بیشتر با جامعه نیست.

ملاکهایی مانند اعتبار اجتماعی، امکان بیشتر اشتغال، و امکان بیشتر ارتقای اجتماعی، علاوه بر افزایش سطح دانش برای پسران باید با اهمیت تر باشد. البته ملاکهایی مانند امید ازدواج موفق تر با مدارج بالاتر تحصیلی، خدمت بیشتر به جامعه، به دست آوردن شغل و نیل به خوداتکایی اقتصادی را نیز از اهداف و انگیزه های دختران برای ادامه تحصیل باید نام برد.

اهدافی مانند ( ارتباط بیشتر با جامعه و عقب نماندن از جامعه (2/86%) ، کسب علم و آگاهی برای رسیدن به کمال (89%) ، افزایش منزلت اجتماعی (81%) ، خدمت به جامعه و کسب شغل (67%) و موارد مشابه ، بیانگر توجه زنان به مشارکت در فعالیت های اجتماعی ، افزایش آگاهی‌ها و مطالبات اجتماعی و فرهنگی دختران می‌باشد.

تقاضای دختران و زنان برای مشارکت در برنامه های جامعه و تلاش آنها برای حضور گسترده در عرصه دانشگاه شدت قابل توجهی یافته است. بی گمان عدم توجه به خواست زنان و نیز عدم برخورد منطقی با سیاستها و برنامه های اجتماعی مرتبط می‌تواند موجبات تراکم و انباشت مطالبات آنان را فراهم آورده و مشکلات جدیدی را در عرصه اجتماعی پدید آورد. در مجموع باید گفت که در حال حاضر، عوامل انگیزشی برای دختران جهت ادامه تحصیل در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشور ، بیشتر از پسران است. البته در حال حاضر باید این نکته را یک فرضیه تلقی نمود که می‌تواند با مطالعه و تحقیق بیشتر میدانی ، تطبیقی و علمی اثبات و یا ابطال شود.

بهمن ماه 1382

هفته نامه پیک سنجش شماره 46