تبیان، دستیار زندگی
ی دكتر ظهور نخبه كسی است كه در زمینه ای ، نسبت به دیگران برجسته تر باشد . تبیان : لطفاً شمه ای از شرح حال خود را برای مخاطبان سایت تبیان بفرمایید . بنده در سال 1323 هـ . ش در اصفهان متولد شدم. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در ا...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

مصاحبه با آقای دكتر ظهور

نخبه كسی است كه در زمینه ای ، نسبت به دیگران برجسته تر باشد .


تبیان : لطفاً شمه ای از شرح حال خود را برای مخاطبان سایت تبیان بفرمایید .

بنده در سال 1323 هـ . ش در اصفهان متولد شدم. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در اصفهان گذراندم . سپس به دانشگاه شیراز رفتم و مدرك فوق لیسانس پیوسته خود را در رشته مهندسی مكانیك اخذ كردم . پس از آن چند ماهی در ذوب آهن اصفهان به كار پرداختم. در همان زمان دوره گسسته دانشگاه شیراز شروع شد و من فوق لیسانس گسسته را هم در همان رشته گذراندم . سپس مدتی در دانشگاه شیراز مشغول تدریس شدم . از آنجا كه بورس از دانشگاه های مختلف داشتم برای اخذ دكترا عازم آلمان شدم ؛ اما پس از یك سال به آمریكا رفتم و تحصیلاتم را تا اخذ دكترا در آنجا ادامه دادم. پس از بازگشت به ایران نیز دوره فوق دكترا را گذراندم. مدرك فوق لیسانس مهندسی هسته ای را هم در آنجا گرفتم .

تبیان : تخصص شما در زمینه Mecanical Designیا طراحی مكانیزم است. لطفاً در این زمینه توضیحاتی بفرمایید.

طراحی مقوله وسیعی است كه در زمینه های مختلف كاربرد دارد و من بیشتر در زمنیه مكانیزم مربوط به مهندسی مكانیك كار كرده ام . مكانیزم در زمینه های مختلف معانی متفاوتی دارد. مكانیزم مورد بحث در مهندسی مكانیك ، مجموعه ای از قطعات است كه یك ورودی و یك خروجی دارد با مشخصه های مختلف . مكان گرفتن ورودی و خروجی متفاوت است ؛ سرعت و شتاب آن نیز فرق می كند و ...... اما آنچه به صورت خاص تر در مهندسی مكانیك مكانیزم گفته می شود ، بیشتر محتوای جعبه سیاهی است كه از یك سری میله و یك سری مفصل تشكیل شده است با یك ورودی و یك خروجی ؛ البته با تفاوت در نوع حركت ، مكان حركت ، سرعت و شتاب و ..... . مثلاً ممكن است حركت ورودی دورانی باشد ؛ ولی حركت خروجی رفت و برگشت باشد؛ یا سرعت و شتاب ورودی و خروجی متفاوت باشد.

تبیان : منظور از بیومكانیك چیست؟

Bio mecaniceیعنی مكانیزمی كه مربوط به موجودات زنده ، از جمله انسان است . مثلاً اسكلت بدن انسان را در نظر بگیرید ، غیر از مسائل فیزیولوژی آن ، اسكلت تشكیل شده از یك سری میله و مفصل كه كارش شبیه همان چیزی است كه در طراحی مكانیزم تعریف كردم. مطالعه و كار بر روی این قسمت های بدن موجود زنده در مبحث بیومكانیك می گنجد . در واقع بیومكانیك زیر مجموعه مهندسی مكانیك است.

تبیان : طراحی مكانیزم ها ، بیشتر در كجاها كاربرد دارند؟

مكانیزم ها كاربردهای مختلف و زیادی دارند. در ربات ها ، در ساخت اجزای مصنوعی بدن و در صنایع مختلف ،  نمونه های بسیاری از مكانیزم ها را می توانیم بیابیم. مثلاً در صنعت هواپیما سازی ، درهای هواپیما كه باز و بسته می شوند یا در حركت كردن بال های آن یا بازو بسته شدن چرخ های آن. در چرثقیل ها، آن قسمت كه بالا و پایین می رود، در توربین ها كه پره هایش باز و بسته می شوند؛ در صنعت اتومبیل سازی ، دستگاه هایی كه كار پرس را انجام می دهند و ..... در واقع هر ماشینی از مكانیزم هایی تشكیل شده است كه برای ساخت آنها ، نیاز به طراحی است.

تبیان : آیا رشته طراحی مكانیزم در كشور ما ، به قدر كافی مورد عنایت قرار گرفته است؟

در ایران برای یك سری از مكانیزم ها از طرح های دیگر كپی برداری می شود ، برای مكانیزم هایی در سطح پایین تر نیز طراحی هایی صورت می پذیرد. در حد ضعیف تر هم مكانیزم هایی وارد و تعمیر می شوند . به هر حال نیاز به مكانیزم ها وجود دارد اما این كه چرا در ساخت و به اجرا در آوردن طرح ها سستی می شود ، مسئله ای است كه مربوط به رابطه دانشگاه و صنعت می شود و بحث درباره آن در اینجا نمی گنجد.

تبیان : لطفاً با بیانی ساده در مورد " درجه آزادی مكانیزم ها " توضیحاتی بفرمایید.

گفتیم كه مكانیزم از چند میله و مفصل و نظایر آن تشكیل می شود. در یك مكانیزم ساده ، ما یك ورودی می دهیم و یك خروجی می گیریم . مثلاً قطعاتی در نظر می گیریم و طراحی هایی می كنیم ( ورودی ) ، و انتظار داریم مثلاً این وسیله ما حركت كند(خروجی) . این مكانیزم درجه یك آزادی دارد. حال اگر با دو ورودی ، خروجی مورد نظر به دست آمد. این ، دو درجه آزادی دارد. پس هر چه شما ورودی های بیشتری بدهید، درجه آزادی بالاتر می رود. وقتی می گوییم این مكانیزم هفت درجه آزادی دارد ، یعنی هفت تصمیم گیری روی آن انجام گرفته است ( هفت ورودی داده ایم ) تا یك خروجی بگیریم. حال اگر ورودی دادیم تا مثلاً مكانیزم ما حركت كند ، اما نكرد، در این صورت مكانیزم ما صفر درجه آزادی دارد. حتی ممكن است درجات آزادی منفی باشد. یعنی موانعی وجود دارد كه حتی وقتی آنها را برطرف می كنیم باز حركتی صورت نمی پذیرد.

تبیان : مكانیزم های مكانیكی چون طراحی پیچیده ای دارند نسبت به مكانیزم های دیگر از اهمیت بیشتری برخوردارند. آیا در ایران هم این نوع مكانیزم های پیچیده طراحی می شود؟

خوشبختانه دانشجویان ما از این نظر در اوج توانایی كار می كنند و مكانیزم های پیچیده ای هم طراحی كنند. در واقع وقتی در این رشته به كسی دكترا داده می شود ، یعنی آن فرد با معلوماتش می تواند مرز دانش را گسترده تر كند. در دانشگاه های ما طراحی مكانیزم های پیچیده صورت می پذیرد ؛ منتهی در ساخت این مكانیزم ها موانعی وجود دارد . گاه مكانیزه ی كه طراحی شده قابل پیاده كردن نیست یا اجرای آن ، هزینه ی سنگینی در بر دارد ؛ یا موادش كمیاب است و ....

تبیان : برای طراحی یك مكانیزم ، چه فاكتورهایی باید مورد توجه قرار گیرد؟

ابتدا باید هدف از طراحی تعیین شود . یعنی مشخص شود كه از این مكانیزم چه كاری توقع داریم. سپس ببینیم در راه رسیدن به این هدف چه مسائل حل نشده ای باقی مانده ، آنها را بیابیم و در پی حل آنها برآییم. بعد باید تئوری های مختلف را بررسی كنیم و یك سری تقریب ها را در نظر بگیریم و آنها را اِعمال نماییم. بعد از آن ببینیم كه این تقریب ها چقدر خطا ایجاد می كنند . خطاها را بیابیم و برروی آنها كار كنیم و به همین ترتیب پیش برویم تا به هدف مورد نظر دست یابیم.

تبیان : تعریف شما از نخبه چیست؟ لطفاً نظرتان را نیز راجع به سایت اینترنتی تبیان بفرمایید.

در تمام زمینه های علمی یا غیر علمی ، همیشه افرادی هستند كه از دیگرانی كه در همان زمینه فعالیت می كنند ، به دلیل ارائه كار بهتر و ارزشمندتر و خدمات ارزنده تر برجستگی خاص دارند. این افراد نخبه نامیده می شوند.

كار شما هم بسیار ارزشمند است. به هر حال هر كس كه بتواند اطلاعاتی را جمع آوری كند و در اختیار مردم قرار دهد تا از آن بهره ببرند ، كار مفیدی انجام می دهد.

nokhbegan@tebyan.net