یك سال موسیقی

سیدعلیرضا میرعلی‌نقی

سال، به طور قراردادی، عبارت است از یك دور كامل سیصد و شصت و پنج‌روزه. سال رسمی از اول فروردین شروع می‌شود و تا آخر اسفند ادامه می‌یابد.

در حالی كه فضاهای دیگر، سال خاص خود را دارند. مثل سال تحصیلی كه از اول مهر شروع می‌شود و یا سال مالی كه در ارگانها و مؤسسات، تابع شروع و پایانی متفاوتی با روند بهار و تابستان و... است.

سال موسیقایی نیز از حدود دی و بهمن شروع می‌شود. یعنی اگر مبنای شروع را بزرگترین واقعه رسمی موسیقایی یعنی جشنواره سراسری موسیقی فجر قرار دهیم، سال موسیقایی ما از دی- بهمن یك سال تا دی- بهمن سال دیگر است.

بدیهی است كه جشنواره موسیقی فجر، همیشه رأس دهه فجر برگزار نمی‌شود و بدیهی‌تر این كه تمام اتفاقات مهم در یك سال موسیقی، الزاماً‌ در فضاهای رسمی و دولتی نیست. اگر چه سیاستگذار و قدرت‌مدار اكثر زمینه‌ها، از تولید تا صدور مجوز زیر نظر ارگان‌های مختلف دولتی است.

روند اتفاقات در موسیقی كشور را باید در حوزه‌های مختلف بررسی كرد: نهادهای سیاستگذار، دانشگاه‌ها، بخش خصوصی و حتی خارج از كشور. چرا كه به هر حال بخشی از حیات موسیقایی ما در بیرون از مرزها و بین‌میلیونها ایرانی مسافر در آن كشور‌ها می‌گذرد. بویژه در آلمان، فرانسه و آمریكا كه فعالیت موسیقیدانان ایرانی بارزتر است. فعالیت‌های ارزنده در شهرستانها، بویژه اصفهان نیز نباید از نظر دور بماند. گرچه اطلاع رسانی در این زمینه بسیار ضعیف است.

نام چهارم یك سازمان

سال موسیقایی گذشته، آخرین تغییر قابل توجه در ساختار اداری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در ارتباط با موسیقی صورت گرفت. مركزی كه از بدو انقلاب تا به حال، سه نام را به خود دیده است، نام چهارم را نیز دید: «دفتر امور موسیقی و شعر» كه البته مورد حمایت بیشتر شاعران و مورد انتقاد بعضی از موسیقیدانان قرار گرفت.

موسیقیدانان معتقد بودند كه هنر موسیقی مستقل است و نه در بخش هنری و نه در بخش اداری نباید با شعر و شادی مجاورت داشته باشد. اما توضیحات محمدحسین صفار هرندی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز برای بعضی از آنان قانع كننده بود. خلاصه‌ای از این توضیحات را در بولتن‌های جشنواره فجر بیست و دوم می‌توان خواند.

متعاقب آن، انجمن موسیقی ایران به مدیرعاملی بابك رضایی، خط مشی و اهداف جدید خود را عنوان كرد و این انجمن كه بعد از تغییرات مدیریتی، مدت زمانی دچار ركود شده بود، افق تازه‌ای از فعالیت‌های آتی خود را با خبرنگاران رسانه‌ها در میان گذاشت.

خانه موسیقی ایران به مدیر عاملی حمیدرضا نوربخش، (خواننده شناخته شده‌ای كه اولین نوار كاست خود را همراه با استاد فرامرز پایور منتشر كرد) در صدد برنامه‌های تازه‌ای است،ولی گویا مشكلاتی چند، مانع شده تا چرخ فعالیت خانه موسیقی به نحو مطلوب گردش نكند.واحد موسیقی صدا و سیمای جمهوری اسلامی كه كار تولید و نظارت بر موسیقی‌های مورد پخش از رسانه‌های صوتی تصویری همگانی را به عهده دارد، با مدیریت سید محمد میرزمانی فعالیت می‌كند.

از حجم تولید موسیقی‌های به اصطلاح پاپ ایرانی تا حد محسوس كاسته شده و اولویت با تولید آثاری است كه ریشه‌های فرهنگ ملی و مناسبت‌های آیینی و مذهبی داشته باشند. تعداد قابل توجهی قطعات باارزش به مناسبت‌های گوناگون و ازجمله به تبرك سال پیامبر اعظم(ص) ساخته و پخش شده است.

مركز موسیقی حوزه هنری به مدیریت رضا مهدوی (نوازنده سنتور) نیز تنها نهاد فعال دولتی در زمینه تولید آثار فاخر موسیقی در قالب كتاب و لوح فشرده است. سطح خوب كیفیت انتشارات این مركز، اعم از كتاب و نوار و لوح فشرده و كنسرت‌هایی كه هراز گاهی برگزار می‌كند، نشان‌دهنده توجه بخش دولتی به توانایی‌های نهفته در كار هنرمندان است كه به علت محرومیت از حامی مناسب، در گوشه فراموشی به سر می‌برند و‌آثارشان شناخته نمی‌شود.

همایش سراسری هنر انقلاب نیز از كارهای مهمی بود كه به كوشش پژوهشگاه هنر و فرهنگ اسلامی در بهمن ماه برگزار شد. بخشهای مختلفی از آن به شعر، هنرهای تجسمی، معماری،‌ ادبیات و... بویژه موسیقی اختصاص داشت.

بخش موسیقی آن با حضور هنرمندان بزرگ موسیقی انقلاب: محمدعلی گلریز و احمدعلی راغب و كارشناسی ایرج نعیمایی برگزار شد.اولین سخنران این برنامه، هوشنگ جاوید بود و سید علیرضا میرعلی نقی نیز تحلیلی خاص درباره موسیقی در انقلاب عنوان كرد و با گردانندگی او، جلسه پرسش و پاسخ بین آقایان گلریز و راغب و یغمایی تا حدود پنج ساعت ادامه داشت.

گروه‌های موسیقی دانشگاهها نیز در برگزاری كنفرانس‌های پژوهشی و همایش‌ها فعالیت داشتند، این فعالیت با مشاركت چندین و چند نهاد و ارگان صورت می‌گیرد زیرا امكانات دانشگاه برای برگزاری چنین مجامعی كافی نیست، در نیمه اول سال، همایش بزرگ قطب‌الدین شیرازی، با همكاری فرهنگستان هنر و چند نهاد دیگر اعم از خصوصی و دولتی ابتدا در تهران و سپس در شیراز برگزار شد.

چهره‌های علمی برجسته‌ای از قبیل پروفسور نویی باوئر آلمانی (و همسرشان) از خارج كشور و استادانی چون داریوش طلایی و مجید كیانی از ایران در این همایش شركت داشتند. در نیمه دوم سال نیز شهر اصفهان‌پذیرای همایش بزرگ مكتب اصفهان بود كه در رشته‌های مختلف هنر و از جمله موسیقی برگزار شد و صاحب‌نظران با سخنرانی و ارسال مقاله در آن همایش شركت جستند.

بهار موسیقی در رادیو

صدای جمهوری اسلامی ایران، با كیفیت و حجمی بسیار افزونتر از سیمای جمهوری اسلامی ایران به موسیقی پرداخته است. گذشته از توصیه‌های بسیار، تهیه و پخش برنامه‌های فرهنگی و آموزشی در شبكه‌های آن، بویژه شبكه فرهنگ قابل توجه است، در این شبكه برنامه‌های مختلفی از قبیل چهار مضراب، هفت اقلیم، نیستان، ارغنون، آثار از پنجره تاریخ ... با كمیت و كیفیت بالا تولید می‌شود و در واقع، مهم‌ترین رسانه اطلاع‌رسان در زمینه موسیقی فرهنگی و فاخر ایران است.

كارشناسانی چون شاهین فرهت، ارشد تهماسبی، رضا مهدوی، سیدعلیرضا میرعلی نقی و ... در آن برنامه‌ها فعالیت دارند. در بین گروه‌های موسیقی دانشكده‌ها، باید از فعالیت مثمر ثمر دكتر حسن ریاحی (آهنگساز، مدیر گروه و سازنده سرود جمهوری اسلامی ایران) در برپایی كنسرت‌های ارزنده دانشجویی یاد كرد. متأسفانه ثمره این تلاشها در رسانه‌ها انعكاس نیافت.بیست و دومین جشنواره فجر امسال نیز با رویكردی متفاوت با سالهای قبل برگزار شد.

كامبیز روشن‌روان، دبیر این جشنواره، اهداف آن را با دو شاخص نظم و كیفیت عنوان كرد و همكاری انجمن موسیقی ایران با دفتر موسیقی و شعر در مدت این جشنواره قابل توجه بود.

«اینیار سولبو»، نماینده شورای جهانی موسیقی نیز میهمان جشنواره بود و برنامه گروه موسیقی شیلی از برنامه‌هایی كه مورد علاقه بینندگان آن واقع شده به خاطر زیبایی و تسلط تكنیكی مجریان آن. برنامه اركستر سمفونیك تهران به رهبری نادر مشایخی نیز در سطحی پایین‌تر از حد انتظار قرار داشت.

در مقابل، برنامه مفصل پوئم سمفونیك رسول عشق و امید، ساخته و رهبری شده لوریس چكناواریان به مناسبت سال پیامبر اعظم(ص) همراه متن سیدمهدی شجاعی و گویندگی ژاله صادقیان از نقاط قوت جشنواره بود، برای نخستین بار بعد از انقلاب، برنامه اركستر سمفونیك مستقیماً‌ از صدای جمهوری اسلامی ایران پخش شد و رسانه‌ای قوی، مردم را زیرپوشش موسیقی سنگین و فرهنگی قرار داد.

كار گروه اعزامی از كهنوج كرمان به سرپرستی سید فوأد توحیدی نیز از تازگی و بداعت برخوردار بود. در این جشنواره، بحث مهم جذب اسپانسر برای اولین بار به طور جدی مطرح شد و اسپانسر از ستون‌های حائز اهمیت در اقتصاد هنر آینده شمرده شده است. بولتن امسال، به سردبیری سیدمحسن شهرنازدار نیز دارای مطالب باارزش و متنوع و كیفیت خوب در چاپ بود.نشریات هنر موسیقی، مقام موسیقایی، ماهور و فرهنگ و آهنگ نیز به انتشار بی‌وقفه خود ادامه دادند.

هر كدام از این نشریات، طیف خاصی از اهل موسیقی را پوشش می‌دهند. سایت‌های كوچك و بزرگ نیز فعال بودند و از كارآمدترین آنها باید سایت «گفت‌وگوی هماهنگ» نام برد كه سجاد پورقناد (نوازنده و منتقد موسیقی) آن را سرپرستی می‌كند، در تولیدات بخش خصوصی نیز مؤسساتی چون ماهور، آوای باربد و هرمس نیز آثاری ارزشمند بیرون داده‌اند، آموزشگاه موسیقی زند در شیراز نیز تنها با انتشار یك حلقه لوح فشرده «معبد پیكره‌های چوبی» به نوازندگی نوید افقه نیز در این زمینه شروع به فعالیت كرده بود كه متأسفانه بعد از نشر این آلبوم زیبا، كار خود را متوقف كرد.

به یاد درگذشتگان

در سال موسیقایی كه گذشت، چهره‌های ارزشمندی را از كف دادیم كه فقدان‌شان جبران‌ناپذیر است:

استاد علی تجویدی (نوازنده ویولون و خالق آهنگ‌های جاودانی)، ‌منوچهر همایون‌پور (خواننده قدیمی و صاحب سبك)، بهروز رضوی (نوازنده تنبك)، عباس شاپوری (نوازنده ویولون و سازنده آهنگ‌های خاطره‌انگیز)، منصور یاحقی‌(نوازنده قدیمی سنتور و از شاگردان حبیب سماعی)، بابك بیات‌(آهنگساز نامدار موسیقی پاپ و فیلم)، پرویز یاحقی(نوازنده بلندآوازه ویولون،آهنگساز و چهره تأثیر گذار موسیقی ایرانی) و بالاخره، محمد بهارلو(نوازنده ویولون، آهنگساز و گرداننده قدیمی‌ترین آموزشگاه موسیقی در تهران) از جمله این رفتگان بودند، خداوند روان پاك آنها را رحمت كناد و برای بزرگان موسیقی ما، استادان: شهناز، پایور، كسایی، نریمان، شهیدی، ابراهیمی و قنبری، طول عمر با عزت و سربلندی نصیب فرماید.

منبع : همشهری