کاهش گونه‌های جانوری غار دهشیخ پس از تبدیل به منطقه گردشگری
یک دکترای بیوسیستماتیک با مطالعه بر روی گونه‌های جانوری غار دهشیخ در کهیگیلویه و بویراحمد به این نتیجه رسید که تبدیل این غار به منطقه گردشگری از گونه‌های جانوری آن کاسته است.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
تاریخ : شنبه 1396/07/15
محدثه السادات تهامی دانشجوی دکتری رشته بیوسیستماتیک جانوری گزارشی از گونه های موجود در غار ده شیخ استان کهگیلویه و بویراحمد که به تازگی برای استفاده گردشگری بخش خصوصی سپرده شده، تهیه کرده و آن را در اختیار خبرنگار مهر قرار داد.
وی در این گزارش آورده است: غار ده شیخ غاری است به اصطلاح زنده، دارای غارنهشته‌هایی متنوع، زیبا و بسیار کهن و با عظمتی شگرف که حاکی از قدمت چندین و چند میلیون ساله آن است، به علاوه فون جانوری غنی و منحصر به فردی را در خود جای داده است. غارها، اکوسیستم هایی نیمه بسته، پیچیده و با، biospleology .
به‌طور کلی از نقطه نظر غارشناسی زیستی شرایط اکولوژیک منحصر به فرد هستند که از آن جمله می‌توان به تاریکی در تمام ساعات شبانه روز، رطوبت بالا در تمام فصول سال و دمای نسبتا ثابت سالیانه و مهم تر از آن فقر شدید منابع غذایی درون این اکوسیستم اشاره کرد.
یکی از اصلی‌ترین دلایل فقر انرژی (یا همان منبع غذایی) عدم وجود نور است، در غیاب نور هیچ گونه گیاه (فتوسنتزکننده‌ای) رشد نخواهد کرد و این یعنی عدم وجود اساس و پایه هرم غذایی جانداران. همین امر حیات تمامی زیندگان یک غار، از بی‌مهره تا مهره‌دار، را به هم وابسته‌تر می‌کند چرا که یک گونه جانوری به نحوی (خود موجود زنده، لاشه آن، مواد دفعی آن، تخم آن و یا لارو آن) منبع غذایی گونه دیگری می‌شود.
بنابراین درمیابیم که محیط غار به‌عنوان زیستگاه اختصاصی جانوران غارزی، محیطی بسیار حساس و آسیب‌پذیر است و هرگونه اختلال در ترکیب عناصر شیمیایی آن، ترکیب گازهای آن، تغییر دما و رطوبت آن، آلودگی نور، و آلودگی صوتی و... می‌تواند منجر به از بین بردن محیط زنده آن گردد. جانوران غارزی از این نظر که میلیون‌ها سال تکامل را طی کرده اند تا توانسته اند از طریق تغییر در ژن‌های خود، خود را با شرایط غیرمعمول غار وفق دهند اهمیت بسیار ویژه ای دارند به طوریکه طبق مطالعاتی که تا با امروز داشته‌ایم بسیاری از این زیندگان فقط محدود به یک غار و بومی همان یک غار هستند و شاید در هیچ کجای ایران و در هیچ کجای دنیا یافت نشوند پس همانا باید به چشم گنجیه ای ملی به آنها بنگریم.
حال که به اهمیت غارها به‌عنوان یک اکوسیستم زنده، پویا و بسیار حساس پی بردیم نام تعدادی از انواع گونه‌هایی که تا امروز طی تحقیقات حاصل از پروژه‌های دانشجویی دانشگاه شیراز، موفق به مشاهده و شناسایی از غار ده شیخ شده‌ایم را لیست کرده که از آن جمله می‌توان به قاب بالان، عقذب‌های کاذب، راست بالان، عنکبوتان، صدپایان، خزندگان، جوندگان و خفاش‌ها و... اشاره کرد.
علاوه بر این گونه‌های دیگری از دوبالان(diptera) ، پولک بالان (Lepidoptera) و حشرات ریز میکروسکپی وابسته به خاک مرطوب کف غار از گروه‌های Psocoptera, collembula و گونه‌های دیگری نیز مشاهده شده اند که همچنان در حال مطالعه و شناسایی آنها هستیم. با نگاهی کلی به لیست فوق می‌توان به تنوع عظیم جانوری در غار دهشیخ و حضور گونه‌های بومی و منحصر به همان غار پی برد و به این نکته نیز توجه کرد که اختلال در چرخه زندگی هر یک از این گونه‌ها منجر به انقراض تدریجی آن گونه خواهد شد و این خود بر زندگی سایر گونه‌ها تاثیرگذار بوده و به تدریج منجر به برهم خوردن تعادل در چرخه غذایی درون غار و نابودی محیط زیست آن می شود. غاری که در آن زندگی در جریان نباشد غاری مرده و در مسیر زوال است.
متاسفانه در آخرین بازدید شاهد تغییر دهانه ورودی غار و نصب درب و همچنین نورپردازی داخل غار بودیم، خاک کف غار در اثر رفت و آمدهای فراوان و دست کاری‌هایی، به بستری سفت و محکم تبدیل شده بود و مطلوبیت خود را برای زندگی حشرات خاکزی از دست داده بود. متاسفانه در آخرین بازدید کمترین تعداد و تنوع جانوری را در محیط داخل مشاهده کردیم که در صورت تداوم وضعیت موجود منجر به انقراض کامل گونه های بومی ذکر شده در جدول خواهد شد.
از اثرات تغییر فرم و اندازه دهانه ورودی غار و نصب درب می‌توان تغییرات جریان هوا به داخل، بخصوص قسمت‌های ابتدایی تر، و در نتیجه افت رطوبت مورد نیاز برای حشرات غارزی به خصوص جیرجیرک‌های غارزی که بیشتر نزدیک به دهانه زندگی می کنند و بسیار به رطوبت بالا حساس هستند، و تغییرات شدید دمایی طی فصول سال که خود استرس و تهدیدی برای غارزیان محسوب می‌شود، اشاره کرد.
همچنین نصب روشنایی داخل غار رشد جلبک ها و گیاهان که بومی محیط غار نیستند و در نتیجه بر هم خوردن تعادل اکوسیستم را در بر خواهد داشت البته این‌ها موارد بسیار کمی از هزاران مورد تاثیر توریستی شدن یک غار، و به ویژه غار ده شیخ طبق این گزارش، بر محیط زیست آن است که به‌طور خلاصه بیان شد.
منبع: مهر
وی در این گزارش آورده است: غار ده شیخ غاری است به اصطلاح زنده، دارای غارنهشته‌هایی متنوع، زیبا و بسیار کهن و با عظمتی شگرف که حاکی از قدمت چندین و چند میلیون ساله آن است، به علاوه فون جانوری غنی و منحصر به فردی را در خود جای داده است. غارها، اکوسیستم هایی نیمه بسته، پیچیده و با، biospleology .
به‌طور کلی از نقطه نظر غارشناسی زیستی شرایط اکولوژیک منحصر به فرد هستند که از آن جمله می‌توان به تاریکی در تمام ساعات شبانه روز، رطوبت بالا در تمام فصول سال و دمای نسبتا ثابت سالیانه و مهم تر از آن فقر شدید منابع غذایی درون این اکوسیستم اشاره کرد.
یکی از اصلی‌ترین دلایل فقر انرژی (یا همان منبع غذایی) عدم وجود نور است، در غیاب نور هیچ گونه گیاه (فتوسنتزکننده‌ای) رشد نخواهد کرد و این یعنی عدم وجود اساس و پایه هرم غذایی جانداران. همین امر حیات تمامی زیندگان یک غار، از بی‌مهره تا مهره‌دار، را به هم وابسته‌تر می‌کند چرا که یک گونه جانوری به نحوی (خود موجود زنده، لاشه آن، مواد دفعی آن، تخم آن و یا لارو آن) منبع غذایی گونه دیگری می‌شود.
بنابراین درمیابیم که محیط غار به‌عنوان زیستگاه اختصاصی جانوران غارزی، محیطی بسیار حساس و آسیب‌پذیر است و هرگونه اختلال در ترکیب عناصر شیمیایی آن، ترکیب گازهای آن، تغییر دما و رطوبت آن، آلودگی نور، و آلودگی صوتی و... می‌تواند منجر به از بین بردن محیط زنده آن گردد. جانوران غارزی از این نظر که میلیون‌ها سال تکامل را طی کرده اند تا توانسته اند از طریق تغییر در ژن‌های خود، خود را با شرایط غیرمعمول غار وفق دهند اهمیت بسیار ویژه ای دارند به طوریکه طبق مطالعاتی که تا با امروز داشته‌ایم بسیاری از این زیندگان فقط محدود به یک غار و بومی همان یک غار هستند و شاید در هیچ کجای ایران و در هیچ کجای دنیا یافت نشوند پس همانا باید به چشم گنجیه ای ملی به آنها بنگریم.
حال که به اهمیت غارها به‌عنوان یک اکوسیستم زنده، پویا و بسیار حساس پی بردیم نام تعدادی از انواع گونه‌هایی که تا امروز طی تحقیقات حاصل از پروژه‌های دانشجویی دانشگاه شیراز، موفق به مشاهده و شناسایی از غار ده شیخ شده‌ایم را لیست کرده که از آن جمله می‌توان به قاب بالان، عقذب‌های کاذب، راست بالان، عنکبوتان، صدپایان، خزندگان، جوندگان و خفاش‌ها و... اشاره کرد.
از نقطه نظر غارشناسی زیستی شرایط اکولوژیک منحصر به فرد هستند که از آن جمله می‌توان به تاریکی در تمام ساعات شبانه روز، رطوبت بالا در تمام فصول سال و دمای نسبتا ثابت سالیانه و مهم تر از آن فقر شدید منابع غذایی درون این اکوسیستم اشاره کرد.
متاسفانه در آخرین بازدید شاهد تغییر دهانه ورودی غار و نصب درب و همچنین نورپردازی داخل غار بودیم، خاک کف غار در اثر رفت و آمدهای فراوان و دست کاری‌هایی، به بستری سفت و محکم تبدیل شده بود و مطلوبیت خود را برای زندگی حشرات خاکزی از دست داده بود. متاسفانه در آخرین بازدید کمترین تعداد و تنوع جانوری را در محیط داخل مشاهده کردیم که در صورت تداوم وضعیت موجود منجر به انقراض کامل گونه های بومی ذکر شده در جدول خواهد شد.
از اثرات تغییر فرم و اندازه دهانه ورودی غار و نصب درب می‌توان تغییرات جریان هوا به داخل، بخصوص قسمت‌های ابتدایی تر، و در نتیجه افت رطوبت مورد نیاز برای حشرات غارزی به خصوص جیرجیرک‌های غارزی که بیشتر نزدیک به دهانه زندگی می کنند و بسیار به رطوبت بالا حساس هستند، و تغییرات شدید دمایی طی فصول سال که خود استرس و تهدیدی برای غارزیان محسوب می‌شود، اشاره کرد.
همچنین نصب روشنایی داخل غار رشد جلبک ها و گیاهان که بومی محیط غار نیستند و در نتیجه بر هم خوردن تعادل اکوسیستم را در بر خواهد داشت البته این‌ها موارد بسیار کمی از هزاران مورد تاثیر توریستی شدن یک غار، و به ویژه غار ده شیخ طبق این گزارش، بر محیط زیست آن است که به‌طور خلاصه بیان شد.
منبع: مهر
