حضرت آیت الله سید حسن طاهری خرم‌آبادی
تولد
از ویژگیهای بارز مرحوم حاج سید حیدر برخورداری از محبوبیت فراوان بین مردم و علمای شهر، حلم و بردباری و عدم علاقه به زخارف دنیا و مادیات بود. آیة‌الله سید حسن طاهری خرم آبادی كه شیفتگی زائدالوصفی به پدر داشت، در سن 9 سالگی مجبور به بردوش كشیدن داغ هجرت پدر شد و این یتیمی زودهنگام در پرورش و استواری آیندة او تأثیر بسزایی داشت. وی از خاطرات شیرین همراهی با پدر، خاطره سفر به عتبات عالیات را ذكر می‌كند كه در آن، ضمن شرفیابی به حرم ملكوتی ائمة هدی، به محضر علمای بزرگ آن دیار نیز شرفیاب شدند. مادر او نیز كه زنی پاكدامن و از طائفه اشعریون قم بود، در حدود سال 1360 شمسی دار فانی را وداع گفت.
دوران تحصیل
آیة‌الله طاهری خرم آبادی تحصیلات خود را در یكی از دبستانهای خرم آباد آغاز كرد. وی اصرار داشت كه با لباس روحانیت به مدرسه برود؛ اما بسیاری از معلمان شدیداً با این مسأله مخالف بودند كه پشتیبانی های مرحوم حجة‌الاسلام والمسلمین حاج سید احمد طاهری، عموی ایشان، آنها را وادار به سكوت می‌كرد. وی در همان دورة دبستان، با دیگر شاگردان مدرسه به مناظره در باره مسائلی چون علم و ثروت می‌پرداخت و گاهی كه نماز جماعت برپا می‌شد، امامت آن را به عهده می‌گرفت. با پایان یافتن دوره ابتدایی، به مدرسه علمیه كمالیه رفت و طی دو سال جامع المقدمات و سیوطی را فرا گرفت. سپس به همراه مادر خود، به قم عزیمت كرد تا تحصیلات حوزوی خود را در آن دیار عالم پرور ادامه دهد.
در نخستین روز سكونت در قم، به حرم مطهر حضرت معصومه(س) آمد و در كنار صحن بزرگ، مشغول وضو گرفتن شد كه ناگاه چهره‌ای ملكوتی، او را به خود جلب نمود كه در حال بازگشت از حرم بود. بی اختیار از یكی از طلاب پرسید: این آقا كیست؟ و او پاسخ داد: حاج آقا روح الله خمینی! بدین ترتیب از همان آغاز ورود به قم، شیفته امام(ره) شد و بعدها، به سبب رفاقت نزدیك امام(ره) با پدرش، مورد تفقد و عنایت ویژه ایشان قرار گرفت.
در همان سال اول ورود به قم، مغنی، حاشیه ملاعبدالله و مقداری از سیوطی كه باقی مانده بود فرا گرفت. در سال بعد معالم الاصول و شرح شمسیه و در دو سال بعد از آن، لمعه، قوانین و مطول را آموخت و در سال پنجم رسائل و مكاسب شیخ انصاری را آغاز كرد. ظرف سه سال آن كتابها را به همراه جلد اول كفایه به پایان برد و جلد دوم كفایه را هم زمان با رفتن به درس خارج امام(ره) شروع نمود. مقداری از درس خارج قضا را در محضر آیة‌الله العظمی بروجردی فرا گرفت كه به دلیل فوت ایشان، از ادامة آن باز ماند. هم زمان در درس بیع امام شركت می‌جست و پس از تبعید امام نیز به درس مرحوم آیة‌الله داماد و آیة‌الله حاج آقا مرتضی حائری یزدی رفت.
استادان و دوستان
حضرت آیة‌الله طاهری خرم آبادی در دورة تحصیل خود از محضر استادان و عالمان برجسته‌ای كسب فیض نمود كه حوزه‌های علمیه خاطرة مبارزات و مجاهدتهای آنان را هرگز از خاطر نمی‌زداید. وی با ورود به قم، حاشیه ملاعبدالله را نزد آقای هاشمی رفسنجانی فرا گرفت. برای تحصیل معالم الاصول و مطول به نزد آقای شب زنده‌دار رفت و لمعه را نزد مرحوم حاج آقا حسین جزایری از فضلای خرم‌آباد، آقایان باقری كنی و ستوده خواند و رسائل شیخ انصاری را نزد آقایان مكارم شیرازی، شب‌زنده‌دار، مشكینی و سبحانی فرا گرفت و برای آموختن مكاسب محرمه با آقای حاج سید علی محقق داماد به مباحثه پرداخت كتاب بیع را نیز نزد آیة‌الله خزعلی فرا گرفت. كفایة‌الاصول را نیز در محضر مرحوم شیخ عبدالجواد اصفهانی (جبل عاملی) و مرحوم سلطانی (طباطبایی) آموخت. برای تحصیل درس خارج، به درس مرحوم آیة‌الله بروجردی و مرحوم امام خمینی رفت.
ایشان در باره ویژگی علمی امام(ره) می‌فرماید: «بحث ایشان، شاگرد پرور بود و فكر را به كار می‌انداخت. تنها نقل عبارت دیگران نبود. درس ایشان تفاوت زیادی داشت با كل درسهایی كه ما تا آن موقع در حوزه دیده بودیم. الان هم معتقدم كه نوشته‌های فقهی و اصولی ایشان قابل طرح و استفاده و درخور دقت است. البته نمی‌خواهم بگویم كه نظری فوق نظرات ایشان نیست. شاگردان ایشان همان موقع به نظرات ایشان اشكال می‌گرفتند و خود ایشان هم مشوّق بود؛ اما نظرات ایشان در همة ابعاد به قدری عمیق و دقیق است كه همیشه قابل طرح و بحث خواهد بود. از نظر علمی می‌توان گفت كه حضرت امام در ابعاد مختلف فقهی، اصولی، فلسفی و عرفانی در عصر خویش فقیه و اندیشمندی استثنایی بود. حضرت امام از یك نبوغ و استعداد بالایی برخوردار بود. بدون هیچ گونه مبالغه‌ای می‌توانم بگویم بعد از معصومین(ع) حضرت امام یك انسان استثنایی بود».
آیة‌الله طاهری خرم آبادی، پس از تبعید امام، در درس آقایان گلپایگانی، شیخ مرتضی حائری و داماد شركت نمود و از محضر مرحوم حاج آقا حسن فرید اراكی بهره‌های فراوان برد.
در بخش فلسفه نیز، ایشان منظومه ملاهادی سبزواری را نزد مرحوم آیة‌الله حاج آقا مصطفی خمینی و آیة‌الله امینی آموخت. اشارات و الهیات شفا را نزد آیة‌الله جوادی آملی و مقداری از اسفار را نزد مرحوم علامه طباطبایی فرا گرفت. بخشی از اسفار را نیز در محضر آیة‌الله شهید مطهری خواند.
ایشان در دوره سطح با آقایان سید احمد مرعشی، سید علی محقق، عمید زنجانی به مباحثه می‌پرداخته است و از هم مباحثه‌ایهای دورة تحصیل درس خارج، از آقایان مۆمن، حسینی كاشانی، ربانی املشی و حاج حسن تهرانی نام می‌برد.
فعالیتهای علمی و فرهنگی
آیة‌الله طاهری خرم آبادی، در سالهای متمادی حضور در حوزه علمیه قم، خدمات علمی و فرهنگی شایانی را به این حوزه سترگ تقدیم داشته است. در بخش تدریس، ایشان بسیاری از كتب دوره سطح را به نوآموزان حوزه درس داده است و طلاب و فضلای بسیاری را به جامعه علمی و فقهی كشور ارزانی داشته است.
در كنار تدریس، از سالهای پیش از انقلاب تاكنون، در نشریات گوناگونی، مقاله‌های جامع علمی و سیاسی خود را به چاپ رسانده است كه برخی از آنها به صورت كتاب منتشر شده است. برخی از كتابهایی كه ایشان تاكنون به رشته تحریر درآورده، بدین شرح است:
1ـ رسالة فی صله الرحم و قطعیتها؛
2ـ رسالة فی مقدار المهر؛
3ـ مسألة ولایة الفقیه فی كلام الشیخ الانصاری؛
4ـ اسلام و مسائل اجتماعی؛
5ـ ولایت فقیه و حاكمیت ملت؛
6ـ جهاد در قرآن؛
7ـ رساله‌ای در عموم حجیت بینه.
فعالیتهای سیاسی
زندگی عالمان مجاهد در عصر ما، همواره با مبارزه با رژیم منحوط پهلوی همراه بوده است. آیة‌الله طاهری خرم آبادی نیز، چون دیگر عالمان عصر خویش و مانند پیر و مراد و مقتدای خویش، حضرت امام خمینی(ره) حكومت ننگین پهلوی و سكوت در مقابل ستمهای آن را برنمی‌تابید و روز و شب را به مبارزه با آن می‌گذراند. سخنرانیها، نامه‌ها و اعلامیه‌ها، به زندان رفتنها و شكنجه شدنهای وی نقش مهمی را در پیشبرد انقلاب و پیروزی آن ایفا می‌كرد كه ذكر نمونه‌ها و شرح آن، در این مختصر نمی‌گنجد.
در سال 1341، شاه و عوامل آن، لوایح ششگانه‌ای را با ظاهر اصلاحات و ایجاد رفاه برای مردم تدوین كردند و می‌خواستند آن را به رفراندوم بگذارند. امام(ره) كه به خوبی از حیله‌ها و عوامفریبی‌های شاه اطلاع داشت، مخالفت خود را با لوایح اعلام نمود و به آیة‌الله طاهری خرم آبادی نیز دستور داد كه به خرم آباد برود و مسائل مطرح شده را با علما و مردم آن دیار در میان بگذارد. تلاش آیة‌الله طاهری خرم آبادی در آن روزگار برای رساندن پیام امام(ره) و گرد هم آوردن علمای خرم‌آبادوتصمیم‌گیری برای مسائل پیش آمده، نقطة عطفی در مبارزات ایشان می‌باشد. همچنین ایشان پس از مدتی به قم رفت‌وگزارش‌مذاكرات علما و جریانهای پیش آمده در شهر را به اطلاع امام(ره) رساند.
وی در اوایل سال 1342 به منظور تبلیغ و در آستانه ماه محرم، تصمیم به عزیمت به كاشان گرفت و آن را با امام(ره) در میان گذاشت. امام(ره) موافقت فرمودند و پیامهایی برای علمای كاشان با موضوعیت جریانهای پیش آمده و ضرورت مبارزه با رژیم شاه، دادند. وی ضمن رساندن این سخنرانیهای مهم و افشاگرانه‌ای را در ایام ماه محرم انجام داد كه شور عجیبی در مردم كاشان ایجاد كرد و ساواك و عوامل رژیم پهلوی را هراسناك ساخت. همچنین سخنرانی وی پس از حادثه پانزدهم خرداد در حرم مطهر حضرت معصومه(ع) در حمایت از امام(ره) و محكوم كردن جنایات رژیم، در كارنامه مبارزاتی او می‌درخشد.
در طول سالهای مبارزه، آیة‌الله طاهری خرم آبادی، بارها و بارها مورد تعقیب ساواك قرار گرفت و بارها تبعید یا زندانی شد. اما بینش صحیح وی از انقلاب و همچنین اطاعت محض از امام(ره) و علاقه وافر به ایشان، تبعید و زندان و... را بر ایشان هموار می‌ساخت. ایشان هدف امام خمینی(ره) از نهضت را اینگونه بیان می‌كند: «از پای درآوردن حكومت سلطنتی در حد ساقط كردن آن و یا ضعیف كردن آن، به عنوان هدف میان مدت برای همه روشن بود. اما هدف نهایی نمی‌خواهم بگویم برای همه، ولی برای بسیاری از مبارزان نیز مجهول بود. به هر حال تا قبل از مطرح شدن مباحث ولایت فقیه حضرت امام، بحثی در مورد نظام جایگزین رژیم شاهنشاهی نشده بود. مباحث امام افق مبارزه را وسیع‌تر كرد و یك هدف مشخص و روشن را برای نهضت ترسیم كرد و آن، حكومت اسلامی و مسأله ولایت فقیه بود».
آیة‌الله طاهری خرم آبادی، در حدود سال 56 به عضویت رسمی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم درآمد، هر چند پیش از آن نیز در فعالیتهای مبارزاتی با اعضای این مركز همكاری داشت.
فعالیتهای سیاسی آیة‌الله طاهری خرم آبادی به پیش از انقلاب محدود نیست. ایشان پس از پیروزی شكوهمند انقلاب اسلامی نیز در مسۆولیتهای گوناگون به ایفای نقش پرداختند و خدمات ارزشمندی را در عرصه‌های گوناگون به انجام رساندند. برخی از فعالیتهای ایشان پس از پیروزی انقلاب بدین شرح است:
1ـ عضویت در مجلس خبرگان قانون اساسی به نمایندگی از مردم لرستان؛
2ـ عضویت در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم؛
3ـ نمایندگی امام در امور حج و زائران بیت‌الله الحرام؛
4ـ نمایندگی حضرت امام در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در سال 1360؛
5ـ نمایندگی امام در پاكستان؛
6ـ عضویت در مجلس خبرگان رهبری و عضویت در هیأت رئیسة آن؛
7ـ امامت جمعه موقت تهران با حكم مقام معظم رهبری.
وفات
ایشان سرانجام پس از تحمل یک دوره طولانی مدت بیماری در تاریخ شانزدهم شهریور ماه یکهزار وسیصدو نود و دو به دیدار حق شتافت.
یادش گرامی باد.
