تبلیغ و رسالت حوزه‌های علمیه از منظر آیت الله‌‌العظمی صافی گلپایگانی

مسئولیت حوزه‌های علمیه همیشه بسیار سنگین و بزرگ بوده است. از عصر غیبت کبری، بلکه از اعصار پیش از آن، وظایفی بر عهده محدثین و ناقلین اخبار و حاملان آثار اهل‌بیت‌ علیهم‌السلام بوده است، این‌ها وظایفی است که هر کدام در رشته‌های مختلف نقش اساسی دارد.

وظایف حوزه‌های علمیه
اولین وظیفه حوزه‌های علمیه، بحث، استنباط، تحقیق در احادیث و روایات، أخذ معارف اهل‌بیت‌ علیهم‌السلام، تعلیم علوم اسلامی، کتاب و سنت و تعلم آن‌ها است. این‌ها مقدم بر تمام مسایل دیگر است و همین جهت سبب شده که اسلام همان‌ شکلی که در زمان پیغمبر اکرم و ائمه طاهرین‌ علیهم‌السلام بوده است حفظ شده و تا الآن باقی مانده و در دسترس مردم است.
کارهایی که علما و محدثین و بزرگان در این رشته‌ها انجام داده‌اند، باید تا ظهور حضرت مهدی‌ عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف استمرار داشته باشد، در کتاب‌ها نوشته و در مجالس گفته شود و در اختیار مردم قرار گیرد، ما همه متعهد به حفظ آثار گذشتگان هستیم.

جلوگیری از تحریف دین
دومین وظیفه حوزه‌ها این است که دین را از تحریف و تغییر حفظ کنند؛ یعنی آن‌ها پاسدار دین هستند و باید نگذارند اشخاص مغرض یا جاهل در عقاید اسلامی ‌در اصول و فروع تحریفاتی انجام دهند. پیغمبر‌ صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم می‌فرماید: «إن فی کل خلف من أمتی عدولاً من أهل بیتی ینفی عن هذا الدین تحریف الغالین وانتحال المبطلین وتأویل الجاهلین‏». (1)
یعنی در هر قرنی و در هر عصری کسانی از امت من هستند که مانع تحریفات در دین می‌شوند.
در ارتباط با این مسئولیت، ما مؤظفیم در همه‌جا چشم خود را باز کنیم و متوجه گفته‌هایی که بیان می‌شود و نوشته‌هایی که نوشته، کتاب‌هایی که تألیف و حرف‌هایی که زده می‌شود باشیم. نمی‌توانیم بگوییم ما اطلاع نداریم و بی‌تفاوت باشیم. بنابراین هر کجا بخواهد تحریفی پیش بیاید فرد حوزوی باید به‌قدر امکان خودش از تحریفات جلوگیری کند.

نگرانی شدید آیةالله‌‌العظمی بروجردی
روزی خدمت مرحوم آیةالله‌‌العظمی بروجردی بودیم و ایشان خیلی ناراحت بودند. به ایشان عرض کردیم چرا متأثرید؟ چرا ناراحتید؟ فرمودند: از این پول‌هایی که می‌دهم ناراحتم.
ما خیال کردیم منظور ایشان پول‌هایی است که به‌طور متفرقه از ایشان گرفته می‌شود، عرض کردیم: بالاخره اداره این وضع به غیر از این راه نمی‌شود. فرمودند: نه، من از این شهریه‌ای که می‌دهم ناراحتم.
عرض کردیم: اگر بخواهد پول به اشخاصی که استحقاق دارند برسد در شهریه می‌رسد. ایشان کتابی را برداشتند و فرمودند: اگر من پول بدهم و این حوزه اقامه و این کتاب نوشته شود جواب خدا را چه بدهم؟
یعنی از این‌که در یک کتابی در یک نقطه‌ای یک انحراف و اشتباهی دیده بود، خودش را مسئول می‌دانست و می‌فرمود: من مسئولم.

عکس‌العمل آیةالله‌‌العظمی بروجردی در برابر یک مجله
یک وقتی مجله‌ای را که از هند برای ایشان رسیده بود، مطالعه می‌کردند، در آن‌جا نوشته بود که اسلام از مذهب بودا متأثر شده است. ایشان به من فرمودند: شما جواب این حرف نادرست را بنویسید و برای آن‌جا بفرستید و بنده نیز چنین نوشتم. (2)
باید به‌هوش باشیم، وظیفه علما و روحانیون است که دین را از تحریفات حفظ کنند و با بدعت‌ها مبارزه کنند.

مبارزه با بدعت‌ها و فرقه‌های ضاله
وظیفه سوم این است: در هر جا که آقایان برای تبلیغ می‌روند اگر چنان‌چه اهل بدع و فرقه‌های ضاله بودند، اگر تبلیغات وهابیت یا بهایی‌ها یا صوفی‌ها بود که الآن هر سه هستند و سخت مشغول می‌باشند، وظیفه علما و روحانیون است که از فعالیت آن‌ها و گمراهی مردم جلوگیری کنند.
در گذشته، بعضی شهرها علمایی داشت که در این جهات بسیار متوجه و حافظ عقاید اسلامی ‌مردم بودند و به همین جهت یک نفر از فرقه‌های باطله در آن‌جا جرأت تبلیغ نداشت. وظیفه اول در این امر حداقل این است که روحانی باید خودش بداند این حرفی که زده شده، این مطلبی که القاء شده است، آیا با موازین شرعی و اسلامی ‌تطبیق دارد یا نه؟
در رشته‌های دیگر هم وظایف ما زیاد است. روحانی باید در تمام مسایل اسلامی ‌صاحب‌نظر باشد خودش مستقل باشد و درک کند که موضع مذهبی و اسلامی‌اش در هر جریانی چگونه باشد.
وظیفه چهارم، ارشاد مسلمان‌ها و ابلاغ احکام به مردم است. ما باید احکام خدا را به مردم برسانیم.

سفر از حق به‌سوی خلق
امیدوارم خداوند متعال به آقایانی که می‌خواهند مسافرت کنند توفیق دهد تا در این سفرها مردم را به احکام اسلام ارشاد کنند. این سفر در حقیقت سفر از حق به‌سوی خلق است، سفری که طلاب برای تحصیل به قم می‌آیند، سفر از خلق به حق است، و بعداز این‌که به مقامات علمی ‌کامل رسیدند و برای ارشاد و تبلیغ سفر می‌کنند، این سفر از حق به‌سوی خلق است، یعنی از طرف خدا و پیغمبر‌ صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم و امام زمان‌ عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف، از طرف کتاب و سنت می‌روند تا بندگان خداوند متعال را ارشاد و عقاید آن‌ها را تقویت کنند.
اگر مردم ببینند ما به آن‌چه می‌گوییم عمل می‌کنیم و خلوص نیت داریم، تبلیغ ما بیشتر در قلوب مردم نفوذ می‌کند و بیشتر برای تربیت نفوس مؤثر است؛ همان‌طور که در روایت هم هست: «من نصب نفسه للناس إماماً فلیبدأ بتعلیم نفسه قبل تعلیم غیره ولیکن تأدیبه بسیرته قبل تأدیبه بلسانه». (3)
مردم هرچه اخلاق خوب از عالم و روحانی ببینند، نسبت به دین خوش‌بین می‌شوند و در همین زمینه مردم خاطراتی از علمای سابق دارند. اگر روحانی خالصاً لله مسافرت کند، در قلوب مردم و تربیت آنان مؤثرتر است. (4) و البته کسی که این‌گونه باشد خداوند طبق آیه «والذین جاهدوا فینا لنهدینهم سبلنا»؛ حتماً به او توفیق می‌دهد تا وظایف تبلیغی و ارشادی و مسئولیت‌هایی را که به عهده دارد به نحو احسن انجام دهد. البته به‌دست آوردن خلوص نیت مشکل است و لذا در روایت است که: «من أخلص لله أربعین صباحاً ظهرت ینابیع الحکمة من قلبه على لسانه». (5)
خیلی مهم است که کسی بتواند چهل شبانه‌روز خودش را برای خداوند متعال خالص کند، ولی هر مقداری که می‌شود انسان باید خلوص نیت داشته باشد.
به جایی بروید که در آن‌جا روحانی نمی‌رود و مردم بیشتر محتاجند و در معرض اضلال هستند، چون کسانی که می‌خواهند مردم را گمراه کنند به جایی می‌روند که روحانی و عالم نباشد. هر کجا روحانی و عالم باشد به آن‌جا نمی‌روند.
امیدوارم خداوند متعال به همه آقایانی که می‌خواهند برای تبلیغ و هدایت مردم و تحصیل رضایت امام زمان ارواح العالمین له الفدا مسافرت کنند توفیق دهد تا به احسن وجه این وظایف را انجام دهند. پیغمبر اکرم فرمودند: «لأن یهدی الله بک رجلاً واحداً خیر لک من الدنیا وما فیها». (6)
شغلی از این بالاتر نیست که انسان یک نفر را هدایت و دستگیری کند و از ضلالت نجات دهد، این شغل کمی‌ نیست. اگر تمام اموال دنیا را به انسان بدهند تا با یک ساعت از این خدماتی که مخلصانه انجام می‌دهد معاوضه کند مغبون است و حتماً مغبون است. این وظیفه بزرگی است و باید از این جهت ما خدا را شکر کنیم.
البته بنده خودم فاقد این توفیق هستم، آن‌هایی که موفق هستند و می‌توانند به زبان یا قلم خدمت کنند باید شاکر خدا باشند که خداوند چنین منصب عظیمی‌ به آن‌ها داده است که منصب انبیا است. این مسیر هرچه بیشتر زحمت و مرارت داشته باشد باید بیشتر صبر کنند، همان‌گونه که وقتی از پیامبر‌ صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم سؤال شد: «من أشد الناس بلاءاً فی الدنیا؟». حضرت فرمودند: «النبیون ثم الأماثل فالأماثل‏». (7)
هرچه انسان بیشتر به‌دنبال خط ائمه باشد، مصائب و دشواری‌ها برایش بیشتر است، باید صبر و حوصله و حلمش در برخورد با مردم بیشتر شود.
امیدوارم خداوند متعال همه را موفق بدارد تا رضای حضرت حجت‌ عجل‌الله‌ تعالی‌فرجه‌الشریف را فراهم کنند، و عنایات ایشان را شامل حال همه ما بفرماید و در پایان از همه شما التماس دعا دارم.

پی‌نوشت‌ها
1. صدوق، کمال‌الدین/٢٢١. «در میان هر نسلی از امتم افراد عادلی از اهل‌بیتم هستند که این دین را از تحریف و از ادعای بی‌جای اهل باطل و از تأویل و توجیه نادانان پاک می‌کنند.»
2. این مقاله تحت عنوان «زندگی بودا» در همان مجله چاپ شد.
3. نهج‌البلاغه/حکمت٧٣ (ج4/ص16). «کسی که خود را در مقام پیشوایی مردم قرار می‌دهد باید پیش از آن‌که به تعلیم دیگران بپردازد به تعلیم خود بپردازد و پیش از آن‌که به گفتار تربیت کند با کردار تعلیم دهد».
4. عنکبوت/٦٩. «و کسانی که در راه ما جهاد کنند، به‌یقین آن‌ها را به راه‌های خود هدایت خواهیم کرد».
5. صدوق، عیون اخبار الرضا‌ علیه‌السلام /1/74؛ سبزواری، جامع‌الاخبار/94؛ مجلسی، بحارالانوار/٦٧/٢٤٢. «کسی که چهل روز خود را برای خداوند متعال خالص گرداند، چشمه‌های حکمت از دل بر زبانش جاری گردد».
6. مجلسی، بحارالانوار/١/١٨٤. «این‌که خدا به‌وسیله تو یک نفر را هدایت کند برای تو از همه دنیا و آن‌چه در آن است بهتر است.»
7. ابن‌شعبه بحرانی، تحف‌العقول/٣٩؛ مجلسی، بحارالانوار/74/ 142. «کسی از پیامبر خدا پرسید چه کسی در دنیا بلا و گرفتاریش سخت‌تر است؟». «حضرت در جواب فرمودند: پیامبران، و پس از آن‌ها خوبان و برگزیدگان و همین‌طور خوبان درجه بعد».

منبع: افق حوزه