تراریخته خوب یا بد؟

دستکاری ژنتیکی گیاهان و جانوران منجر به تولید موجوداتی می شود که به آنها تراریخته می گویند. این دستکاری ژنتیکی ممکن است با افزودن یا کاستن چند ژن صورت گیرد.

کشاورزان همیشه در پی یافتن راهی برای تولید محصولاتی با کیفیت بهتر بوده اند. همچنین یکی از عمده نگرانی های آنها صدماتی بود است که آفت ها به گیاهان کشت شده وارد می کنند.

علم همواره به دنبال راه هایی برای افزایش سطح کیفیت زندگی بشر بوده است. در این زمینه هم موفقیت های خوبی حاصل شده است. دانشمندان موفق شده اند با دستکاری ژنتیکی گیاهان محصولاتی تولید کنند که در برابر سموم و آفت ها مقاوم بوده، ماندگاری بیشتر و کیفیت بهتری هم داشته باشند. این دستکاری ژنتیکی گاهی با افزودن چند ژن انجام می شود که به آن تراریخته گفته می شود و گاهی با حذف چند ژن که فروریخته محسوب می شود. اما به صورت کلی گیاهان و جانوران حاصل از دستکاری ژنتیکی را محصولات تراریخته می گویند. در حال حاضر بیشترین محصولاتی که به صورت تراریخته تولید می شوند ذرت، سویا، روغن کلزا و پنبه می باشد.

دستکاری ژنتیکی حیوانات برای برای مقاوم شدن آنها در برابر عوامل تهدید کننده زیست محیطی و یا تولید گونه های جدید صورت می گیرد.

در حال حاضر ٢٦ کشور دنیا محصولات تراریخته تولید می کنند. در حالی که ٢١ کشور دنیا از جمله روسیه، ژاپن، ایتالیا، یونان و هلند تولید این محصولات را ممنوع کرده و برای واردات تراریخته ها نیز قوانین سختی را اعمال می کنند. این کشورها تصمیم ممنوعیت تولید را براساس نتیجه تحقیقات و مطالعات صورت گرفته در دنیا درباره اثرات منفی تراریخته ها اعمال کرده اند.

یکی از قوانینی که تولیدکندگان و واردکنندگان محصولات تراریخته ملزم به رعایت آن هستند درج برچسب است. مردم حق دارند بدانند چه نوع محصولی استفاده می کنند. در کشور ما سازمان غذا و دارو موظف است نظارت کند که همه محصولات تولیدی تراریخته و محصولاتی که در تولید آنها از مواد اولیه تراریخته استفاده شده است دارای برچسب GMO باشند. محصولات تراریخته ای که وارد کشور ما می شوند در صورتی که تاییدیه از یکی از کشورهای اروپایی را داشته باشند دیگر در آزمایشگاه مورد بررسی قرار نمی گیرند، مثل داروهای وارداتی.

مزایا و معایب محصولات تراریخته

بی هیچ شکی هدف علم همواره کمک به داشتن زندگی و جامعه بهتر است. دانشمندانی که به سراغ تولید محصولات تراریخته رفته اند هم تامین امنیت غذایی، رفع سوء تغذیه، بهره وری و حفظ تنوع زیستی را مورد نظر داشته اند اما در حال حاضر ثابت شده است که محصولات تراریخته علاوه بر مزایای بیشمار دارای معایبی هم هستند.

از جمله مزایای فوق العاده محصولات تراریخته امکان غنی سازی مواد غذایی می باشد. فرض کنید مشخص شوند افرادی که در محدوده جغرافیایی خاصی زندگی می کنند دارای کمبود ویتامین D هستند. به راحتی می توان با دستکاری ژنتیکی، مواد غذایی غنی از ویتامین D تولید کرد که باعث جبران این کمبود در بدن آنها شود.

می توان به راحتی مقاومت محصولات کشت شده را در برابر آفت ها، سرما و سموم افزایش داد تا بیشترین بهره وری از زمین های زیرکشت عاید کشاورزان شود.

دستکاری ژنتیکی را می توان به نحوی انجام داد که این گیاهان اکسیژن بیشتری تولید کنند و باعث شوند روند گرم شدن زمین کندتر شود.

این محصولات در برابر بیماری ها و حشرات مقاومت بالایی دارند به همین دلیل ماندگاری آنها بیشتر است؛ این موضوع باعث می شود مواد غذایی با قیمت کمتری به دست مصرف کننده برسد.

اما در کنار این مزایا، ایجاد آلرژی، مشکلات تغذیه ای، ابتلا به انواع بیماری های جدید، سرطان کبد، سرطان کلیه، سرطان سینه،‌ ناباروری، سقط جنین،‌ آسم، بیماری های عفونی، دیابت، آلزایمر، پارکینسون، مشکلات روحی روانی و اوتیسم بیماری هایی هستند که به گفته دکتر چمن رخ(دارای دکتری رشته میکروبیولوژی) در گفتگو با تسنیم به عنوان آثار استفاده از محصولات تراریخته مطرح شده است. آثاری که از نتایج تحقیقات ٢٠ سال اخیر روی مصرف کنندگان سویا و ذرت تراریخته به دست آمده. همچنین استفاده از منسوجاتی که از تغییر ژنتیکی کتان، تولید شده بودند ابتلا به ناراحتی های پوستی، اگزما و سرطان پوست را مشخص ساخته است.

برخی تحقیقات مشخص ساخته است که محصولات تراریخته ای که در حال حاضر تولید می شوند دارای ارزش تغذیه ای کمتری نسبت به مواد ارگانیک هستند.

همچنین تولید این محصولات باعث کاهش تنوع زیستی و ضربه زدن به محیط زندگی حیوانات می شود.

امکان استفاده از این محصولات به عنوان سلاح بیولوژیک وجود دارد و مانند هر یک از دستاوردهای علمی ای که در طول تاریخ مورد سوء استفاده قرار گرفته است؛ این تکنولوژی هم می تواند مورد سوء استفاده برخی کشورها قرار گرفته و نتایج جبران ناپذیری را برای بشر ایجاد کند.

جدال بی پایان موافقان و مخالفان محصولات تراریخته

تولید و استفاده از محصولات تراریخته موافقان و مخالفان زیادی دارد. در برنامه تیتر برتر که در تاریخ ١١ شهریور ماه از شبکه خبر پخش شد موافقان و مخالفان این موضوع در کشور ما هم دیدگاه های خود را اعلام نمودند.

در این برنامه آقای قریاضی نماینده محیط زیست به عنوان موافق استفاده از محصولات تراریخته این موارد را بیان نمودند: جامعه عقلای بشر به این نتیجه رسیده اند که برای تامین امنیت غذایی و حفاظت از محیط زیست باید به سمت استفاده از علم و فناوری رفت و استفاده از این محصولات موجب افزایش تولید محصول، حفظ سلامت محیط زیست و کاهش استفاده از سموم آفت کش شده است. استفاده از این محصولات مفید و اجتناب ناپذیر است. در جهان سویای تراریخته وجود ندارد و بیش از نیمی از ذرتی که تولید می شود که تراریخته است. مقامات مسئول دانشگاهی کشور ما در عرصه بیوتکنولوژی سلامت تراریخته را تایید کرده اند.

در همین برنامه حجت الاسلام کشوری دبیر شورای راهبردی الگوی اسلامی به عنوان مخالف ورود این محصولات به سفره غذایی مردم هم گفت با استناد به 2017 مقاله که در دنیا درباره چالش های استفاده از محصولات تراریخته منتشر شده است به سلامت تراریخته ها مشکوکیم و چون مساله به سلامت مردم مربوط می شود ترجیح می دهیم در این زمینه احتیاط کنیم.

عمرانی عضو انجمن ارگانیک ایران نیز به عنوان مخالف استفاده از این محصولات این سوال را مطرح نمود که اگر سلامت برنج تراریخته در یکی از آزمایشگاه های کشورهایی مانند آمریکا و ژاپن مورد تایید قرار گرفته است چرا خودشان تولید تجاری آن را شروع نکرده اند؟ چرا ملت ایران باید اولین مردمی باشند که برنج تراریخته به سفره آنها وارد می شوند؟

تراریخته ها را مصرف کنیم یا نه؟

مردم باید درباره همه موضوعات آگاهی لازم و کافی را کسب کنند و جامعه باید بتواند آگاهانه تصمیم بگیرد. رسانه ها باید از موافقان و مخالفان استفاده از این محصولات دلایل علمی و کاملا مستند مطالبه کنند. در حال حاضر به دلیل اینکه محصولات تراریخته با برچسب های مخصوص عرضه نمی شوند ما حق انتخاب نداریم. اما در صورتی که این مورد رعایت شود و در صورتی که مطمئن شویم سلامت محصولات تراریخته تولید داخل یا وارداتی در آزمایشگاه های مجهز و معتبر مورد تایید قرار گرفته است می تونیم انتخاب کنیم که از آنها استفاده کنیم یا نه. دقیقا مانند اینکه در حال حاضر خودمان انتخاب می کنیم ماست محلی بخریم یا ماستی که در کارخانه ها تولید و بسته بندی شده است.