عدم حفر چاه در صحرای کربلا

امام حسین (ع)و یارانش،چرا چاه نکندند تا از آب آن استفاده کنند زیرا در این مناطق پس از حفر چهار تا پنج متر به آب می رسیم؟

پاسخ:

موضوع تشنگی و عطش امام حسین(ع) و اصحابش در کربلا حقیقتی است که نه تنها مورخان(1)از آن یاد کرده اند بلکه امام زمان(عج)نیز در زیارت ناحیه مقدسه به آن اشاره نموده،می فرمایند:«فمنعوک الماء و وروده»«پس آب و ورود بر آن را بر تو ممنوع کردند».برای کسی که اندکی در منابع تاریخی و ادبی سیر کند،تردیدی باقی نمی ماند که یکی از ویژگی های واقعه عاشورا ،محدو.دیت آب برای اهل بیت (ع) بوده است.مدت زمان محاصره و قطع ارتباط با آب از روز هفتم محرم بوده است؛و در این فاصله امام حسین (ع)به طرق گوناگون آب مورد نیاز اردوی خویش را تامین می کرده است.بنابر روایت ابن اعثم و ابن شهر اشوب،امام حسین(ع) در جلوی خیمه چاهی حفر کرد که آب گوارایی داشت.ابن اعثم در این باره اظهار می دارد که:«چون عطش بر ایشان غالب گشت،حسین(ع) تبری بر گرفت و از سمت خیمه زنان ،نوزده گام به سوی قبله رفت،و زمین را کند .چشمه آبی ظاهر شد،آبی گوارا و شیرین.سپس به اصحابش دستو داد آب بخورند و مشک ها را پر کنند.»(2)

حفر چاهی با آبی گوارا به دست مبارک امام با توجه به مقام امامت آن حضرت امری طبیعی بود؛زیرا بنابر روایاتی،مردم آن عصر بین آن حضرت و گوارایی و برکت آب، ارتباطی معنادار قائل بودند.بنابر روایت ابن عساکر،امام حسین(ع)هنگامی که از مدینه به مکه می رفتند با عبدا... بن مطیع برخورد کردند که در حال حفر چاهی بود.ابن مطیع به امام عرض کرد:«این چاه را من به آب رساندم و امروز ابتدای آب دهی آن است که با دلو خارج می شود پس ای کاش برای ما در آن برکت می خواستی».امام فرمودند:«از آب آن بیاور»وی نیز چنین کرد آن حضرت آشامید و مضمضه نمود سپس آب را به چاه برگرداند.پس آب چاه گوارا و زیاد شد.(3)

نتیجه اینکه: امام حسین (ع)وقتی که مشاهده کرد که دشمن بین او و آب حائل شده است آب مورد نیاز اردوی خود را از طریق حفر چاه تامین نمود. و این مطلب از گزارشی که برای عبیدا... بن زیاد فرستاده اند به خوبی معلوم می شود.او طی نامه ای به عمرسعد می نویسد:«اما بعد به من چنان رسانیده اند که حسین و یاران او چاه کنده و آب بر می دارند،لذا آنان را هیچ فروماندگی نیست.چون بر مضمون نامه وقوف یابی باید حسین و یاران او را از کندن چاه منع کنی و نگذاری که به آب دست یابند.»(4)

برای ما به درستی معلوم نیست که سرنوشت چاه چه شده است.اما با توجه به اینکه امام حسین (ع)سی تن از سواران و بیست تن از پیادگان سپاه خود را به فرماندهی حضرت عباس (ع)جهت آوردن آب به سوی فرات فرستاده و آن ها را با درگیری با محافظان شریعه فرات موفق شدند بیست مشک آب برای امام و یارانش بیاورند می توان به این نتایج رسید:

1)امکان استفاده از چاه (حفر شده توسط امام)وجود نداشته و الا معنا نداشت که امام یاران خود را برای به دست آوردن تنها بیست مشک آب به سوی فرات بفرستد.

2)از اینکه پنجاه تن از یاران امام به سمت فرات حمله می کنند و حتی با لشگر دشمن درگیر می شوند،اما اقدام به کندن چاه نمی کنند می توان استفاده نمود که امکان حفر مجدد چاه هم وجود نداشته،زیرا اگر چنین امکانی وجود داشت یاران امام به جای درگیر شدن با لشگر دشمن در شریعه فرات،برای حفر چاه با آنان درگیر می شدند.

3)با رسیدن نامه عبیدا... مبنی بر منع امام حسین از حفر چاه آنان با حساسیت ویژه ای این عمل را به هر قیمت ممکن دنبال می کردند تا آنجا که اصحاب امام به شریعه فرات دست یافته آب بر می دارند اما دیگر سخنی از حفر چاه در تاریخ به عمل نمی آید.

4)آن گونه هم که برای شما نقل شده (که با کندن 3 یا 4 متر در کربلا می توان به آب رسید)نیست.زیرا امام و یارانش در شب عاشورا خندق بزرگ و عمیقی را در اطراف خیمه ها حفر کردند(8)تا به هنگام جنگ،دشمن نتواند از پشت سر به آن ها حمله کند.اگر این گونه بود که برای شما نقل شده باید این خندق مالامال از آب می شد.(جالب است بدانید یکی از شبکه های ماهواره ای در برنامه خود می گفت:در کربلا با کندن زمین به اندازه دو متر، به آب می رسیم.اما پس از آن که با اشکالات متعدد و مستند مثل نشان دادن تصویر سرداب محل دفن حضرت عباس (ع)و این که:اگر قرار بود با دو متر کندن زمین به آب رسید هیچ کس در کربلا نمی توانست خانه بسازد زیرا تمام خانه ها نشست می کرد تا چه رسد به خانه های چند طبقه و هتل های بزرگ که نیاز به پی ریزی دارند و ... در برنامه امسال خود،کمی متراژ را بالاتر برده و می گفت:با کندن چهار متر!)

با توجه به طولانی بودن سوال شما و در صورت مطالعه موارد فوق و احساس تمایل به ادامه مکاتبه،آماده پاسخگویی به سایر موارد هستیم.

منابع بیشتر:

جهت مطالعه و کسب اطلاعات بیشتر می توانید به این منابع مراجعه فرمایید:

1.اصغر فروغی،مسئله آب در کربلا،فصلنامه علمی-تخصصی تاریخ در آیینه پژوهش،پیش شماره چهارم،زمستان 1382

2.محمد جواد طبسی،با کاروان حسینی از مدینه تا مدینه،مترجم:عبدالحسین بینش،قم،فراز اندیشه،جلد چهارم(امام حسین در کربلا)

3.مقتل جامع سید الشهدا،گروهی از تاریخ پژوهان زیر نظر استاد مهدی پیشوایی،قم،موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)

پی نوشت:

(1)در این مورد علاوه بر منابع متعدد تاریخی ،می توان به انبوهی از ادبیات شکل گرفته پس از واقعه کربلا نیز اشاره کرد؛یعنی،موضوع به قدری مسلم و جدی بوده که،شاعران نامدار،بر اساس آن شعر سروده اند.برای مطالعه بیشتر ر.ک:طبری،تاریخ الامم و الملوک،(م 310)ترجه ابوالقاسم پاینده،تهران،اساطیر،چ پنجم،1375ش ،ج7،ص 2963 به بعد

(2)ابن اعثم کوفی،کتاب الفتوح،مصحح:طباطبایی مجد،مترجم:مستوفی هروی،آموزش و پرورش، تهران،1372ش،ص893

(3)ابن عساکر،ترجمه الامام حسین من تاریخ مدینه دمشق،مصحح:محمودی،موسسسه المحمودی للطباعه و النشر،بیروت،1398ق،ص 155

(4) ابن اعثم کوفی،کتاب الفتوح،مصحح:طباطبایی مجد،مترجم:مستوفی هروی،آموزش و پرورش، تهران،1372ش،ص