علل خس‌خس سینه در شیرخواران

اگر نوزاد به سختی نفس بکشد و هنگام تنفس وی صدای سوت مانندی شنیده شود، اصطلاحا گفته می‌شود که سینه نوزاد خس خس می‌کند. خس خس سینه نوزادان مشکل شایعی است و حدود نیمی از نوزادان آن را حداقل یک بار در نخستین سال عمر خود تجربه خواهند کرد. در واقع باریک بودن مجراهای تنفسی نوزادان را بیش از کودکان بزرگ تر مستعد ابتلا به این مشکل می‌کند.

فراوری : نیره ولدخانی - بخش سلامت تبیان

دکتر لیدا عطارد، فوق تخصص آلرژی و ایمونولوژی درباره خس خس سینه در دوره شیرخوارگی گفت:

«شمار بسیاری از شیرخواران ما به خس خس سینه مبتلا می شوند و خانواده ها را این مسأله نگران می کند که کودکشان مبتلا به آسم یا بیماری های جدی دیگری باشد.

علل خس خس سینه در دوره شیرخوارگی بسیار متنوع است، ولی شایع ترین آن عفونت های ویروسی است که در فصل سرما شایع است. علاوه بر آن، موارد دیگری هم می تواند ایجاد خس خس سینه کند، از جمله وجود مشکلات فیزیولوژیکی دستگاه گوارش شیرخوارانی که مبتلا به ریفلاکس معده هستند و خس خس سینه در این گروه از شیرخواران، بسیار شایع است.

علت دیگر، ابتلا به بیماری های قلبی است به خصوص مواردی که خیلی شدید نیست و با مراجعه به پزشک برای یافتن علت خس خس سینه، تشخیص داده می شود.

اینکه بتوانیم آسم یا آسیب های تنفسی در نوزادان و شیرخواران زیر یک ساله را به درستی تشخیص دهیم، باید شواهد بسیار جدی و قوی در دست باشد.

بنابراین خانواده ها با مراجعه به پزشک شان می توانند به علت خس خس سینه فرزندشان آگاه شوند و برای درمان آن اقدام کنند.»

دکتر منصور بهرامی، متخصص اطفال نیز می گوید:

«وقتی سینه شیرخوار خس خس می کند، احتمالا نوزاد دچار گرفتگی بینی است و اگر گرفتگی بینی نباشد رفلاکس است. رفلاکس یعنی برگشت شیر از معده به مری نوزاد. وقتی شیر از معده به مری برمی گردد یک صدای خس خس از شکم و سینه نوزاد به گوش می رسد. رفلاکس گاهی با تک سرفه یا ریختن شیر از گوشه دهان نوزاد همراه هست.

اگر مشکل گرفتگی بینی باشد که باید صبر کنید نوزاد یک ماهگی را پشت سربگذارد و بعد از قطره بینی برایش استفاده کنید. اما اگر بچه ریفلاکس دارد راه چاره اش این است که بیشتر اوقات او را بغل بگیرید و به حالت عمودی نگه دارید. وقتی شیر می خورد، باید 45 دقیقه در بغل به حالت عمودی باشد تا آروغ بزند.

بچه ای که رفلاکس دارد در غیر این زمان باید در اغلب مواقع به همین حالت نگه داشته شود تا شیر کمتر برگشت کند. چون رفلاکس اگر با همین روش که گفتم کنترل نشود، شدت پیدا می کند. آنگاه مجبور می شوید تحت نظر پزشک از بچه سونوگرافی بگیرید و مورد درمان دارویی قرار بگیرد. پس بهتر است پیشگیری کنید.»

سایر علل خس خس سینه نوزاد

- آلرژی نوزاد: قرار گرفتن نوزاد در معرض عامل‌های حساسیت‌زا مانند گرد و غبار، شوره سر حیوانات، کپک و گرده گیاهان باعث متورم شدن مجراهای تنفسی نوزاد می‌شود و غالباً به دشواری‌های تنفسی می‌انجامد.

- برونشیت: برونشیت نوعی عفونت قفسه سینه است که جریان اکسیژن را مسدود می‌کند و باعث خس خس سینه نوزاد می‌شود. برونشیت دارای دو نوع ویروسی و اوبلیترناس است که نوع ویروسی آن در میان نوزادان شیوع بالاتری دارد و علائمی شبیه آسم دارد. برونشیت خفیف خود به خود برطرف می‌شود، حال آن که نوزاد مبتلا به برونشیت شدید باید در بیمارستان بستری شود. متورم شدن مجراهای عبور هوا باعث بروز مشکلات تنفسی می‌شود. تنفس سریع، سرفه و تب از دیگر علائم این نوع عفونت به شمار می‌آید.

- عامل‌های کالبدشناختی: عامل‌های کالبدشناختی مرتبط با ریه و دیواره قفسه سینه، مانند ضعیف بودن غضروف نای یا حنجره، نوزاد را مستعد خس خس سینه می‌کند. عامل اصلی خس خس سینه پس از معاینه دقیق و انجام آزمایش‌های تشخیصی معین می‌شود و پزشک داروی مناسب را برای درمان خس خس سینه نوزاد تجویز می‌کند.

- حساسیت غذایی: آلرژی غذایی در اکثر موارد منجر به خس خس سینه نوزاد می‌شود. آلرژی به شیر یکی از شایع‌ترین حساسیت‌های دوران نوزادی است.

- ذات الریه (پنومونی): تماس نوزاد با میکروارگانیسم‌های مختلف منجر به عفونت ریه می‌شود. تب، سرفه، تب و لرز، احتقان، مشکلات تنفسی، بی‌اشتهایی و درد از دیگر علائم سینه پهلو یا ذات‌الریه به شمار می‌رود.

- کروپ (خروسک): التهاب حنجره (تارهای صوتی) سرفه‌های شدید و مکرری را ایجاد می‌کند.

درمان خس خس سینه نوزاد

اگر خس خس ناشی از برونشیت، آسم یا عامل‌های ژنتیکی باشد، باید به سرعت برای درمان آن اقدام شود. پزشک آنتی‌بیوتیک، داروهای ضدالتهاب و اسپری تنفسی بینی را برای آرام شدن سریع نوزاد تجویز می‌کند.

چنانچه خس خس سینه نوزاد بدون سابقه باشد، متخصص اطفال در ابتدا تلاش می‌کند تا علائم در خانه درمان شود. اگر درمان خانگی موثر نبود، دارو تجویز می‌شود.

درمان‌های خانگی زیر برای درمان خس خس سینه نوزادان پیشنهاد می‌شود:

استنشاق بخار

استنشاق بخار برای درمان خس خس سینه نوزاد معجزه می‌کند. فرزندتان را به حمام بخار ببرید یا با پر کردن وان یا لگن بزرگ از آب داغ و بستن در یا پنجره‌های حمام کاری کنید تا حمام پر از بخار شود. نوزاد را چند دقیقه در حمام بخار نگه دارید. گرمای آب داغ خس خس سینه را کاهش می‌دهد و کودک پس از باز شدن مجراهای تنفسی راحت‌تر نفس می‌کشد.

دستگاه بخور

دستگاه بخور هوا را مرطوب می‌کند. مرطوب کردن هوا گرفتگی‌های عامل خس خس سینه را از بین می‌برد.

سرنگ حباب‌دار

اگر گرفتگی مجاری تنفسی برطرف نشد، می‌توانید مقداری از مخاط را با سرنگ حباب‌دار از مجاری تنفسی فوقانی خارج کنید. به خاطر داشته باشید که راه‌های عبور هوا و مجاری بینی نوزاد به ریه هنوز کاملاً شکل نگرفته است، بنابراین مراقب باشید. با احتیاط از سرنگ استفاده کنید و حتماً سرنگ را قبل از استفاده ضدعفونی کنید.

آب‌رسانی

مایعات آب مورد نیاز بدن نوزاد را تامین می‌کند و میکروب‌ها و عفونت عامل خس خس را از بین می‌برد. مایعاتی مانند آب، شیر گاو و شیر سینه مادر مخاط ترشح شده را رقیق می‌کند. به این ترتیب نوزاد بهتر می‌تواند نفس بکشد. بنابراین مایعات بیشتری چون آب گرم تصفیه شده به فرزندتان بدهید.

اسپری

اسپری تنفسی در صورت خس خس مداوم سینه نوزاد به کار برده می‌شود. اسپری عضله‌های اطراف مجاری تنفسی مسدود شده را شل می‌کند. این نوع تسکین دهنده‌ها به دلیل ایمنی بالا و به دنبال نداشتن عوارض جانبی بسیار بهتر از آنتی بیوتیک هستند. اسپری تسکین دهنده‌ی فوری نوزاد را به سرعت آرام می‌کند و کمک می‌کند تا راحت‌تر نفس بکشد.

دارو

داروهای سرماخوردگی یا سرفه زیادی وجود ندارند که مصرف آنها برای نوزادان ایمن و بدون خطر باشد. مصرف استامینوفن یا دیگر اقلام دارویی تب‌بر مخصوص نوزادان کمکی به رفع سرفه یا خس خس نمی‌کند. سعی نکنید با عسل دادن به نوزاد زیر یک سال گلویش را نرم و صاف کنید تا خس خس برطرف شود. عسل دادن نه تنها مفید نیست، بلکه احتمال بروز بوتولیسم (بیماری فلج کننده نادر) را نیز به دنبال دارد. اگر فکر می‌کنید فرزندتان نیاز به درمان دارد، بهترین کار مراجعه به متخصص اطفال است.

بالا نگه داشتن سر نوزاد

صاف و ایستاده خواباندن نوزاد، گرفتگی را تا حد زیادی از بین می‌برد و در نتیجه خس خس کاهش می‌یابد. بالش بلندی را زیر تشک نوزاد بگذارید تا حین خوابیدن نیز سرش بالاتر از بقیه بدن قرار بگیرد.

منابع :

شبکه رادیویی سلامت

نی نی بان

وب سایت دکتر حمید شیخ الاسلامی - متخصص کودکان