چه کسی جهان را کشت؟
چه کسی جهان را کشت؟
نگاهی به فیلم کارگر ساده نیازمندیم که این روزها بر پرده سینماهاست.
منوچهر هادی به کارگردان فعالی بدل شده که هم برای سینما فیلم می سازد و هم برای نمایش خانگی سریال. اتفاقا وقتی مجموعه کارهای اخیر او را در کنار هم قرار می دهیم به نظر می رسد نوعی رویکرد تجربه گرایی در او می بینم که علاقمند است تا در ژانرهای مختلف فیلم بسازد و کار کند. مثلا بین من سالوادور نیستم تا کارگر ساده نیازمندیم فاصله ژانری زیادی وجود دارد یا سریال عاشقانه اساسا در فضا و موقعیت دیگری روایت می شود.
اگرچه می توان امضای مولف را در این توع ژانری ردیابی کرد و تشخیص داد. در واقع در نوع اجرا و کارگردانی می توان مولفه های مشترکی را یافت که جهان سینمایی منوچهر هادی و منظومه فکری او را شکل می دهد. کارگر ساده نیازمندیم را باید در ژانر یا قصه ای کارگری تعریف کرد که هم رویکرد اجتماعی دارد و هم لحن انتقادی و از طریق بازنمایی این طبقه به آسیب شناسی این قشر چه از حیث روانی و فردی و چه از لحاظ اجتماعی و فرهنگی می پردازد. فیلمی که تلخ است اما سیاه نمایی نیست.ضمن اینکه می توان این قصه را غصه شکاف طبقاتی و پیامدهای آن هم دانست که واجد چند لایه موازی است به این معنا که سطح های مختلفی از معضلات اجتماعی در لایه های مختلفی از درام روایت می شود که در یک درهم تنیدگی هویتمند، انسجام و یکدستی قصه را حفظ و چه بسا در یک موقعیت پازلی، قصه را تکمیل می کند. جالب اینکه هر کدام از شخصیت های قصه خود یک داستان مفصل و جداگانه دارند که زندگی هر کدام می تواند دستمایه یک قصه مستقل شود. با این حال می توان در یک تقسیم بندی کلی، جهان (آتیلا پسیانی) را به عنوان یک کاراکتر و موقعیت متمایز از دیگر شخصیت ای قصه جدا کرد که البته همه آن شخصیت ها به نوعی با او ارتباط دراماتیک پیدا می کنند.
در واقع جهان به عنوان شخصیت کانونی در مرکز این درام قرار می گیرد که همه به نوعی در دام او گرفتار می شوند. به غیر از جهان،دیگر شخصیت های قصه همه به طیفی از اقشار اجتماعی ارتباط می باند که با فقر و نداری دست به گریبان هستند و فیلم نیز روایت مصائب این طبقه است. رحمت که از جنوب به تهران آمده فلافلی کوچکی دارد و برای گسترش کار خود مغازه بغلی را می خرد اما توان پرداخت اقساط آن را نداشته و با صاحب ملک دچار مشکل است. قدم که کارگر ساده و بی کس و تنهایی است کارگر رحمت است که به دختر او علاقه دارد و همین موجب اختلاف و درگیری بین آنها و اخراج او از کار می شود. نورسته یا رویا(سحر قریشی) زن بی کس و تنهایی است که به صیغه جهان درآمده و در چنگال او گرفتار شده. در واقع همه این کاراکترها به دلیل شرایط اقتصادی و معیشتی خود در یک موقعیت شکننده قرار دارند که این فرصتی برای جهان فراهم می کند تا به استثمار آنها بپردازد.
در واقع فیلم بازتولید نوعی نظام ارباب و رعیتی در شکل شهری و مدرن آن است که ظلم به طبقه کارگر از سوی یک سرمایه دار را به تصویر می کشد. با این حال این انگاره، بنیاد و بستر اصلی درام نیست و قرار است با ترسیم این موقعیت ظالمانه، دنیای درونی و بیرونی یک کارگر ساده و مصائب و مشکلاتی که این قشر به واسطه فقر در انواع تجربه های هویتی مثل شغل، ازدواج و تجربه های عاطفی و احساسی آنها به تصویر کشیده شود. قدم فقط یک کارگر ساده نیست بلکه انسان صاف و ساده و سالمی است که علی رغم مشکلات معیشتی که داری از انجام کار خلاف پرهیز می کند و جایی که مجبور است برای رهایی مونس (دختر صاحب کارش) از دست جهان تن به این کار بدهد از این کار پشیمان شده و روی برمی گرداند.
در واقع فیلم قصه فقر و شرافت و ثروت و بی شرفی را به عنوان دو سویه یک تجربه انسانی روایت می کند. در ساختار روایی نیز از فرم دایره ای بهره می برد به این معنا که سکانس افتتاحیه و اختتامیه آن یکی است. در ابتدا متوجه می شویم که شخصی به نام جهان کشته شده و در پایان با آگاهی از ماجرا به این می اندیشم که براستی آیا اینها جهان را کشته اند یا جهان آنها را و آیا اساسا کشتن مرگ جسمانی نیست یا روانی! که اگر قدم و دوستش و رویا اکنون متهم به قتل هستند قاتل واقعی هستند؟ و جهانی که جهان و زندگی آنها را دچار مرگ کرده متهم به قتل نیست؟ واقعیت این است که فیلم به شدت تاویل پذیر بوده و دست کم از سه منظر جامعه شناسی،روانشناسی و فلسفی می توان به بازنمایی آن پرداخت. قصه ای که نشان می دهد چگونه یک کارگر ساده به سادگی زندگیش،عشقش،هویتش و جهانش را می بازد.
شناسنامه فیلم
کارگردان: منوچهر هادی
نویسنده: پدرام کریمی
بازیگران: آتیلا پسیانی ، یکتا ناصر ، سیامک صفری ، سحر قریشی ، مهران احمدی ، فاطمه رستمی ، بهرام افشاری ، سیروس همتی ، مجید اصغری ، روژین رحیمی ، آرین اسماعیلی ، آرمیتا اسماعیلی
