تبیان، دستیار زندگی
در منشور باز تعریف تابستان گنجاندن علائق و خواستنی های دانش آموزان كه طی سال تحصیلی در برنامه رسمی مدرسه نیامده است ...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

جستاری در باز تعریف و طراحی مجدد عملكرد تابستانه مدارس

اگرچه فصل تابستان با مفاهیم فراغت، تعطیلی، استراحت و ... قرابت معنایی یافته است اما بیانیه ماموریت سند تحول بنیادین آموزش و پرورش با این مضمون كه «یكی از مهم ترین وظایف آموزش و پرورش مهیا نمودن زمینه دستیابی دانش آموزان به مراتبی از حیات طیبه در ابعاد فردی، خانوادگی، اجتماعی و جهانی به صورت نظام مند، همگانی و الزامی در ساختاری كارآمد  واثر بخش می باشد.» تداوم و استمرار فرایند تربیت در طی سال، حتی فصل تابستان را خاطر نشان می سازد. مؤید این مهم، كلام شهید رجایی به عنوان سندی گرانسنگ است كه مدرسه تعطیل می شود اما تربیت تعطیل نمی شود.

زینب شاه مرادی - مرکز یادگیری تبیان

جستاری در باز تعریف و طراحی مجدد عملكرد تابستانه مدارس

طبق تعریف مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران «تربیت» عبارت است از : فرایند تعالی جویانه ، تعاملی ، تدریجی ، زمینه ساز تكوین و تعالی پیوسته هویت متربیان ، به صورتی یكپارچه و مبتنی بر نظام معیار اسلامی ، به منظور هدایت ایشان در مسیر آماده شدن جهت تحقق آگاهانه واختیاری مراتب حیات طیبه در دهمه ابعاد (ص 139).

مبتنی بر این تعریف و نظریات دانشمندان علوم انسانی به ویژه بحث فلسفی حركت جوهری ملاصدرا ، «تربیت» مقدس است و وجه افتراق انسان با بقیه مخلوقات در این است كه انسان به واسطه تربیت اوج گرفته و اعتلا پیدا می كند و از جمیع جمادات و نباتات و حتی ملائك مقرب درگاه خدا در حركت رو به تعالی و رشد مستمر از بدو تولد تا لحظه ترك دنیا پیشی و فزونی دارد . این مطلب گواه آن است كه «تربیت »، یك جریان و فرایند است. مقطعی و آنی نیست. گسست و انفصال ندارد. مشمول مرزبندی و زمان بندی نیست. لذا بازه زمانی تعطیلات تابستانی، نباید وجه انقطاع و فاصله درفرایند مهم تربیت ایجاد نماید. همواره ماموریت آموزش و پرورش و مدرسه تربیت و رعایت تداوم و استمرار آن حتی در فصل تابستان است درانجام بهینه این وظیفه، تغییرنگاه ، بازتعریف فصل تابستان ، ایجاد تحولات زیر بنایی در تابستان،‌ حركت از وظیفه گرایی به سوی فرایند مداری و حذف رخدادهای كهنه و تكراری در عملكرد تابستانی مدارس دارای اهمیت می باشد . در این راستا بازاندیشی در چگونگی گذران فصل تابستان مدارس با خلق ایده های نو براساس نیازهای فعلی دانش آموزان برای دستیابی به پیشرفتی شگفت درارتقا كیفیت اوقات فراغت دانش آموزان و با هدف ترمیم و بهسازی شرایط موجود، امری ضروری و مورد مداقه در مدرسه می باشد .

در این رهگذر، هدف گذاری، فقط معطوف به ایجاد پایگاه های تابستانی در مدارس نیست. تشكیل پایگاه های تابستانی اگر چه مثمر ثمر و واجد ارزش است اما كافی و جامع نیست. از منظری شاید محدودیت و حتی انحراف از هدف باشد. اگرچه همه چیز رادگر بار بارویكردی جدید و تحول گرا، از نو آغاز كردن، باز تعریف مناسبی از تابستان و اقدامات موثر و ارزشمند در بستر« تكریم ارباب رجوع و اولیا» ، «پیشبرد دقیق امورثبت نام براساس «ضوابط تعیین شده» ، «یاری رسانی به دانش آموزان نیازمند به توجه بیشتر در تقویت امور درسی و اخلاقی» ، اجرای منطقی بحث هدایت تحصیلی» ، «تقویت بنیه علمی معلمان» ، «برگزاری جلسات آموزش خانواده در تابستان » ، » راه اندازی پروژه های اردویی » ،  « تدوین برنامه سالانه » ، «كشف راهكارهای عملیاتی پیشگیری ازآسیب های اجتماعی » ، « تجهیز ، نوسازی و شاداب سازی فضای مدرسه » ، « ساماندهی متوازن نیروی انسانی» ، « طراحی برنامه مفرح و وزین بازگشایی مدرسه با حضور فعال دانش آموزان» ، «ایجاد زمینه فعالیت های پژوهشی معلمان» و ... می باشد اما مهم ترین رسالت مدرسه در باز تعریف فصل تابستان ارائه راهكاری موثر درعدم جدایی دانش آموزان از مدرسه در فصل تعطیلی مدرسه است. زمانی كه به زعم مدرسه و خارج از محیط مدرسه ، معلوم نیست دانش آموز چه می بیند ؟ چه می شنود ؟ چه می گوید و كجا می رود !! همه این مسائل به مدرسه به عنوان مرجعیت فرهنگی مربوط است . چه باید كردن ؟ چه برنامه ای داشتن ؟ چگونه نظارت و راهبردی نمودن ؟!... جمع بسیط پروژه ای تفكر مدارانه مبتنی بر خرد جمعی در مدرسه با عنوان « باز تعریف تابستانه ها » است كه باید نسبت به آن، ژرف اندیشی ، برنامه ریزی و تصمیم گیری شود. حاكمیت این نگاه ، مدرسه را از وظیفه مداری به فرایند مداری سوق می دهد و در بستر این رخداد شایسته و تحول گرا ، رهایی از تله های سخت افزاری و اداری و توسعه سازوار ساختارهای نرم افزاری با واكاوی ابعاد ذهنی ، نگرشی ، عاطفی و آموزشی دانش آموزان شكل می گیرد .

در مبانی نظری تحول بنیادین ( ص 168) از حاكمیت، رسانه، محافل اجتماعی، نهادها، سازمان‌های غیردولتی وخانواده به عنوان عوامل سهیم در تربیت نام برده شده است. از این میان سهم خانواده در فرایند تربیت بسیار چشمگیر و حائز اهمیت است. خانواده نه تنها در پشتیبانی و اجرای طرحهای تربیتی بلكه در سیاست گذاری ،برنامه ریزی و به خصوص ارزشیابی از برنامه های مدرسه دخیل و نقش آفرین است . هم چنین نظر به تلازم حق با تكلیف درا مر تربیت ، مشاركت والدین در فرایند تربیت هم حق و هم تكلیف است .(ص 177)

به همین سبب آماده سازی خانواده از لحاظ فكری و انگیزشی و ایجاد فضای گفتمان با اولیا در گستره ی ارتباط آگاهانه، تعامل، وفاق و همسویی آرا و عقاید، راهكاری سازنده و ارزشمند در باز مهندسی فصل تابستان است.مشاركت  مدرسه و خانواده همان حلقه اتصال در زنجیره ساحت های شش گانه تربیتی مطروحه در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش است كه در عرصه توافق با خانواده جهت برنامه ریزی و پركردن اوقات فراغت دانش آموزان، به پیوستاری محكم و اثر گذار بدل می شود. روشنگری اولیا و جامعه نسبت به پیامدهای انقطاع تابستانه فرایند تربیت و دوری دانش آموزان از مدرسه، نقطه عطف طراحی مجدد تابستان در مدارس می باشد .

اگر چه این راهكار، اقدامی حداقل بوده و تا نقطه مطلوب فاصله بسیار است اما همین حداقل، اولین، كاربردی ترین و بهترین عملیات در تبدیل مدرسه به مدرسه صالح كیفی براساس كفایت و شایستگی دانش آموزان و معلمان و مورد رضایت اولیا و تامین سطح خواسته های معقول آنان است. پشتیبانی، همیاری، همراهی، اهتمام، معاضدت و تلاش 3 ماهه خانواده ها در فصل تابستان عامل تكوین پایمردی 9 ماهه مدرسه درجریان تربیت است .

البته این ضرورت، به معنای حضور فیزیكی و مستمر دانش آموزان و اولیا طی سه ماه تابستان در مدرسه نیست بلكه هدف توافق مدرسه وخانواده بر سر استمرار تربیت متربی است .

در منشور باز تعریف تابستان گنجاندن علائق و خواستنی های دانش آموزان كه طی سال تحصیلی در برنامه رسمی مدرسه نیامده است نقطه عزیمت به كالبد بالنده بهبود، بهسازی و كیفیت بخشی به فرایند فزاینده تربیت است . باز تعریف تابستان به مثابه ایجاد موقعیت و پیوست تربیتی است كه اگر به این مهم توجه نشود مطالبات و پدیده هایی نامعلوم در شروع سال تحصیلی گریبان گیر مدرسه خواهد شد . مصاحبه ، راه اندازی فضای گفتگوی صمیمی و سرشار از اعتماد با دانش آموزان ، نفر به نفر در موعد ثبت نام تدبیری سنجیده است كه شناخت دانش آموز و رفع موانع تربیتی  را در پی داشته و روند كسب شایستگی های فردی و جمعی دانش آموزان را تسهیل می نماید .

طراحی مجدد تابستان یك رویكرد معنادار و فرصتی مغتنم درتعالی بخشی به هویت دانش آموزان، توسعه و بهبود مولفه های دخیل در تربیت، زمینه سازی ارتقا فرهنگ، هنجارها و رویه ها در مدرسه، اعتبار بخشی به فرایند یادگیری مادام العمر، بسط و تعمیق و آموزش مهارت های زندگی، ممارست در تحقق بخشی عینی به ارزش های اخلاقی مدرسه و خاستگاه رشد و شكوفایی ذوق، اندیشه، استعداد و علائق دانش آموزان درتبدیل مدرسه به مدرسه صالح كیفی است. این رویداد فاخر تربیتی به همت دست اندركاران عرصه تعلیم و تربیت،‌ مسئولان، مدیران مدارس، معلمان و خانواده ها با انتخاب مسیر معقولانه و مدبرانه و با هدف و چشم اندازی شفاف و حركتی جمعی و همسو به سمت مقصد واحد، به منصه ظهور خواهد رسید.

منبع: پایگاه جامع اطلاع رسانی وزارت آموزش و پرورش