فیلم کمدی یا توهین؟

یک گزارش درباره فیلم هایی که برای نخستین بار سراغ مسائلی چون مرگ، روحانیت، جنگ،ازدواج موقت، حج و ... رفته اند و قصدشان این بوده که با لحن کمدی حرف های مهمی بزنند. کدامیک موفق بوده اند و کدام یک رنگ توهین گرفته اند؟ سرنوشت و حواشی هر کدام چیست؟

درباره اکسیدان پیشتر نوشته ایم و می توانید اینجا بخوانید. لحن فیلم گاهی رنگ توهین می گیرد و همین اعتراض دو نماینده ارامنه و برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی را به همراه داشت و منجر به تشكلی جلسه میان آن ها و تهیه كننده فیلم شد كه ظاهرا توضیحات قانع كننده بوده. حاشیه ها به كمك فیلم آمده و تا الان ٣ میلیارد و ٦٠٠ میلیون تومان داشته است.

روحانییت/ مارمولك

قشر روحانی تا سال ها سهمی کوچک از فیلم و سریال ها داشتند تا این که منوچهر محمدی ایده «زیر نور ماه» را مطرح کرد و کارگردانی آن را به سید رضا میرکریمی سپرد. کمی این تهیه کننده تصمیم گرفت حرف های مهم درباره روحانیت را با زبان طنز بیان کند و سال 1382  كمال تبریزی پشت دوربین فیلم «مارمولک» ایستاد. هدف اصلی «مارمولك» نمایش چهره روحانیت واقعی است؛پس شوخی های شكل گرفته پوسته ظاهری فیلم را شكل می دهد. پیمان قاسمخانی (نویسنده) و كمال تبریزی برای نشان دادن این منظور یك دزد به نام رضا مثقالی را در موقعیتی قرار می دهند كه یك لباس روحانی را می پوشد و از بیمارستان می گریزد. او به منطقه ای كه روحانی اصلی قرار بوده برود، رهسپار می شود. با گذشت زمان مشخص شد «مارمولک» نه تنها قصد توهین به روحانیت را نداشته که هدفش نشان دادن چند مفهوم مهم از جمله محبوبیت این قشر میان مردم، ارزش والای لباس روحانیت و ... بوده است. قرار بود «مارمولك» جزو فیلم های اكران نوروزی باشد اما برخی حساسیت ها مسولان سینمایی را مجبور به تاخیر در اكران كرد. فیلم اردیبهشت ماه سال 83 به پرده آمد؛ در میان اعتراض برخی به درون مایه آن. فیلم در مشهد تنها یك روز فرصت نمایش پیدا كرد و به تدریج فیلم در دیگر شهرهایى كه اكران شده بود نیز از پرده پایین آمد.

مرگ/ خواب تلخ

پیش از «خواب تلخ» فیلم هایی در سینمای ایران سراغ داریم كه مرگ دستمایه آن ها شده اما هیچ كدام به شوخ و شنگی فیلم محسن امیر یوسفی نیستند و فرشته مرگ را سوژه قرار نداده اند. امیریوسفی سال 1382 این فیلم را ساخت اما سال ها رنگ پرده ندید و اكرانش معدود به محافل سینمایی و جشنواره های خارجی بود. پرداختن به موضوع مرگ و این كه كسی ار عزرائیل بخواهد بعدا برای مرگ مراجعه كند، سوژه جالب و در عین حال حساسیت برانگیزی است كه محسن امیریوسفی در فیلم اول بلند خود سراغش رفت. «خواب تلخ»، داستان مرده شور پیری به نام اسفندیار در شهر قدیمی سده (خمینی‌شهر فعلی) است که با عزرائیل مواجه می شود. لحن روایت فیلم به مذاق برخی خوش نمی آید اما كسانی كه نوعی دیگر از سینما را می پسندند و كمدی های سیاه را دوست دارند با فیلم و شوخی هایش همراه می شوند. «خواب تلخ» 12 سال در صف اكران ماند تا فرصت نمایش پیدا كند.

جنگ/ لیلی با من است

پیش از «لیلی با من است» سهم شوخی و مطایبه در فیلم های جنگی دیالوگ هایی بود كه بین رزمنده ها رد و بدل می شد. رضا مقصودی فیلمنامه ای نوشت و یك رزمنده را در موقعیتی قرار داد كه اتفاقات پیش بینی نشده ای برایش رخ می دهد. كمال تبریزی سال 1374 این فیلم را كارگردانی كرد. مقصودی و تبریزی داستان صادق مشکینی (پرویز پرستویی) را مبنای روایت قصه قرار دادند. او فیلمبردار تلویزیون است و از جبهه و جنگ می‌ترسد. اما برای اینکه بتواند از صندوق تلویزیون وام بگیرد تا خانه نیمه‌ساخته‌اش را تکمیل کند، باید برای فیلمبرداریِ فیلمی مستند از اسرای عراقی به منطقه جنگی برود. صادق شبانه وصیتی تنظیم می‌کند و فردا صبح به‌همراه آقای کمالی (محمود عزیزی) عازم منطقه می‌شود. از شانس او اتفاقات طوری پشت هم قرار می گیرند كه به خط مقدم می رسد و دیگران از جمله آقای كمالی فكر می كنند رفتارش طبیعی و از سر دغدغه است! كمال تبریزی برای جلب رضایت مسولان سینمایی كار سختی داشته. «لیلی با من است» اما در اكران فیلم به مشكل برنخورد چرا كه تبریزی توانست فیلم را بخوبی از لبه پرتگاه عبور دهد.

مناسك حج/ از رئیس‌جمهور پاداش نگیرید

رضا مقصودی و كمال تبریزی قصد داشتند در «پاداش» با یكی از مدیران ارشد كه به حج می رود شوخی كنند و فیلمی شبیه «لیلی با من است» رقم بزنند. فیلم سال 1387 كلید خورد اما سال ها در محاق بود و در نهایت با نام «از رئیس جمهور پاداش نگیرید» به نمایش عمومی در آمد. كمال تبریزی دوست دارد به خطوط قرمز نزدیك شود و با زبان مطایبه برخی نقدها را مطرح كند. حج و مناسك آن سوژه دوازدهمین فیلم او شد كه ابتدا «پاداش» نام داشت و بعدا به «از رئیس جمهور پاداش نگیرید» تغییر اسم داد. دوربین او در این فیلم همراه با یكی از مدیران ارشد كشور به مكه می رود تا سرگذشت او در این شهر و حین انجام مناسك حج را روایت كند. او آدمی مغرور و ریاكار است و این موقعیت دوگانه بستر موقعیت كمیك فیلم می شود. اتفاقات پیش بینی نشده ای برایش رخ می دهد كه برخی مرتبط با اعمال حج است و برخی مربوط می شود به زمانی كه در هتل اقامت دارد. «از رئیس جمهور پاداش نگیرید» تلاشی نافرجام برای طرح یك انتقاد به برخی مسولان است و از معبر آن می خواهد تحول یك انسان ریاكار را نشان دهد. همان كاری كه تبریزی در «لیلی با من است» كرد و موفق بود. این بار اما تلاشش به بار ننشسته و یكی از ضعیف ترین ساخته هایش رقم خورده.

كنترل جمعیت/ آتشكار

چهار سال بعد از این كه محسن امیریوسفی «خواب تلخ» را ساخت و فیلمش مهر توقیف خورد، سراغ یك سوژه حساس دیگر رفت. او سال 1386 پشت دوربین «آتشكار» ایستاد تا این بار هم با زبان طنز یكی از موضوعات مهم جامعه را قاب بگیرد. ماجرای كنترل جمعیت در زمان ساخت فیلم به داغی سال های پیش نبود اما زبان شوخ فیلم می توانست مخاطبان را درگیركند. محسن امیریوسفی هم برای روایت «آتشكار» داستان یكی از كارگردان آتشكار (سهراب با بازی حمید فرخ نژاد) را محور قرار داد كه به اصرار همسر باید عمل وازكتومی كند اما روح پدر مخالف این تصمیم است. در مرام این خاندان وازكتومی یعنی از مردی افتادن و خب چنین اتفاقی كسر شان است! فیلم حاوی برخی شوخی های تند است و با قید سنی 16 سال اکران شد.

وقایع بعد از انتخابات / خیابان های آرام

چند فیلم درباره ماجراهای پسا انتخابات سال 88 ساخته شد اما فیلم کمال تبریزی یک تفاوت با بقیه دارد و آن جنس کمدی «خیابان های آرام» است. او به ارمنستان رفت و اتفاقات داخل ایران را در این کشور روایت کرد. ماجرای فیلم داستان چند دیوانه است که از آسایشگاه فرار کرده و شهر را به هم ریخته اند اما ارجاعات آن یادآور اتفاقاتی است كه در تهران رخ داد.««خیابان های آرام»در جشنواره بیست و نهم فجر به نمایش درآمد و دیگر فرصت نمایش پیدا نکرد.

بحران جنسی/در مدت معلوم

سینما و تلویزیون در پرداخت به بحران جنسی جسته گریخته تلاش هایی كرده اند اما وحید امیرخانی سعی كرد به مساله ازدواج موقت بیش از پیش نزدیك شود. این كارگردان سال 1393 اولین فیلمش را درباره این مساله ساخت و روانه اكران كرد. فیلم در زمان نمایش عمومی واكنش های متفاوتی به همراه داشت و مدت ها سوژه آن محل بحث و نظر بود. وحید امیرخانی در فیلم «در مدت معلوم» میثم (جواد عزتی) را محور قرار داد كه بخاطر مشكلات جنسی دچار مشكلاتی شده، جوانی مقید است و در عین حال در ارتباط گیری با جنس مخالف شرم داد. او کتابی درباره با ازدواج موقت و فشارهای جنسی جوانان نوشته و سعی دارد از طریق راه حلی که فکر می‌کند صحیح است، معضلات مشکلات اجتماعی جوانان را حل كند. پس با رجوع به دفاتر ازدواج و نیز در كلاس های درسش به او موضوع اشاره می كند.سوژه فیلم «در مدت معلوم» مسائل جنسی جوانان است و نقبی به ازدواج موقت هم می زند. فیلم ایرادهای زیادی دارد اما وحید امیرخانی توانسته از پس حرفی كه می خواهد بزند بربیاید.