تبیان، دستیار زندگی
ست   حجت الاسلام والمسلمین نظری منفرد به مناسبت سالروز رحلت حضرت فاطمه معصومه (س) در گفت و گو با خبرنگار رسا به تشریح گوشه هایی از شخصیت آن بزرگ بانو پرداخت. هر ساله 10 ربیع الاول ، به یاد بزرگ بانویی می نگار...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

حضرت فاطمه معصومه (س) یكی از راویان حدیث غدیر است

حجت الاسلام والمسلمین نظری منفرد به مناسبت سالروز رحلت حضرت فاطمه معصومه (س) در گفت و گو با خبرنگار رسا به تشریح گوشه هایی از شخصیت آن بزرگ بانو پرداخت.

هر ساله 10 ربیع الاول ، به یاد بزرگ بانویی می نگاریم و می شنویم و می گرییم که آئینه تمام نمای کرامت اهل بیت است.همو که دل در كنار حرمش عطر و بوى مدینه استشمام می كند و گویى در مكه بین صفا و مروه به دیدار یار رفته است. بوى بهشت دل و جان هر زائرى را شاداب و با نشاط می كند. در حرمش همیشه بهار است; بهار قرآن و دعا، بهار ذكر و صلوات، بهار یادآور شبهاى قدر، بهار گلدسته هاى نیایش و نیاز و سیراب نمودن جانهاى تشنه، هر مسافر خستهاى بعد از زیارت با خستگى بیگانه مىشود. هر رهگذرى با قدم نهادن در این حرم دیگر غریبه نیست; همه او را می شناسند، او آشناى دلهاست. اگر حرمش و گنبد و گلدسته هاى آن چشم را نوازش می دهد، محبت و عشقش، نام و یادش، جانها و دلها را آرامش می بخشد. چرا كه این حرم، حرم اهل بیت، مدفن یادگار رسول، نور چشم موسى بن جعفر(علیهما السلام)، آینه تمام نماى عفاف و پاكى، فاطمه ثانى است. او كه خود دانش آموخته مكتب علوى و سرّى از اسرار خاندان نبوى بود دخترى از تبار زهرا(علیها السلام) است و بارگاه رفیعش جلوه اى از بهشت برین و مدفن شریفش مطاف عرشیان و ملجأ و معبد صالحان و نقطه امید دین باوران است.
به مناسبت سالروز وفات کریمه اهل بیت ، حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها ، تاریخی از زندگانی آن بزرگوار را هرچند کوتاه و گذرا با حجت الاسلام والمسلمین نظری منفرد محقق و پژوهشگر تاریخ اهل بیت به گفت و گو نشستیم.وی اگرچه در خطابه و وعظ از وعاظ برجسته قم است اما پژوهش در تاریخ اهل بیت را به هنر خطابه افزوده است. از وی کتابهای زیادی از جمله «قصص پنج‌تن» و «الاحادیث الغیبیه » منتشر شده است.
_ ابتدا خلاصه ای از شخصیت حضرت فاطمه معصومه ( س) به عنوان یکی از امام زادگان مورد احترام شیعیان بیان بفرمائید :
با عرض تسلیت به مناسبت وفات بی‌بی دو عالم، شفیعه روز جزا حضرت فاطمه معصومه (س) . امام زادگانی كه ما آن‌ها را به عنوان امام‌زاده می‌شناسیم سه دسته هستند. یك امام زادگانی كه تنها معلوم النسب هستند و اطلاعات ما از آن‌ها به همین اندازه است كه می‌دانیم فرزند یكی از ائمه طاهرین (ع) هستند و بیش از این مقدار درباره آن‌ها اطلاعاتی نداریم. البته این دسته از امام‌زادگان چون از نوادگان پیامبر اكرم هستند، احترام و اكرامشان بر ما لازم است. دسته دوم، امام‌زادگانی هستند كه مضافاً بر انتصاب بر معصوم بدون واسطه یا با واسطه، خود دارای شخصیت علمی و حدیثی بودند. از این گونه امام زادگان هم تعدادی می‌شناسیم. مانند علی بن جعفر عُریضی و حضرت عبدالعظیم حسنی. این بزرگواران علاوه بر فرزند ائمه اطهار بودن، شخصیت‌های دینی و حدیثی هستند و احادیث فراوانی را از معصوم نقل كرده‌اند. دسته سوم امام‌زادگانی هستند كه دو ویژگی اول را دارا هستند. یعنی فرزند امام هستند، شخصیت دینی و علمی دارند و جدای این امامان معصوم (ع) تعبیرات بلندی دارند و مضافاً بر تعبیرات، از امام معصوم درباره این امام‌زادگان زیارت‌نامه هم نقل شده است. تعداد این دسته سوم از امام‌زادگان به اندازه انگشت دست نمی‌رسد. مانند حضرت ابوالفضل (ع)، و حضرت فاطمه معصومه (س) است. ما روایات زیادی از معصومین (ع) درباره شخصیت و زیارت حضرت فاطمه معصومه (س) داریم.
برای نمونه از امام رضا (ع) روایتی درباره اهمیت زیارت حضرت معصومه (س) وارد شده است. در نتیجه باید گفت گروه سومی كه بیان كردیم از امام‌زادگان ممتاز و درجه یك محسوب می‌شوند. این نكته مختصری از ویژگی‌ خاص حضرت معصومه (س) است.
_ شما در صحبت هایتان به شخصیت علمی و حدیثی حضرت معصومه ( س) اشاره کردید.درباره این بعد از شخصیت علمی ایشان توضیح بفرمائید :
درباره شخصیت حدیثی ایشان كافی است به یك منبع متقن قدیمی مراجع كنیم. این منبع «جامعةالاخبار» از «جعفربن محمد قمی» است. این مؤلف معاصر با شیخ صدوق و از قدمای محدثین است. كتاب «جامع الاخبار» را اخیراً انتشارات آستان قدس رضوی احیا و چاپ كرده است. در این كتاب بخشی به نام «المسلسلات» است.
این اصطلاح مربوط به علم درایه و حدیث‌شناسی است. بدین صورت كه اگر محدثان حدیث همگی از یك جهت اشتراك داشته باشند تا به معصوم برسند، حدیث مسلسل گفته می‌شود. مانند این حدیث كه همه راویان آن نام حسن دارند: «عن الحسن، عن الحسن، عن الحسن افضل الحسن الخلق الحسن» یا اینكه به هنگام روایت حدیث، همه راویان درباره صحت حدیث قسم یاد كرده باشند. در كتاب «المسلسلات» چند روایت از فاطمه معصومه (س) نقل كرده است كه یك نمونه آن را به عنوان تبرك نقل می‌كنم: «عن فاطمه بنت الرضا ، عن فاطمه بن موسی، عن فاطمه بنت جعفربن محمد، عن فاطمه بنت محمد بن علی، عن فاطمه بنت علی بن الحسین، عن فاطمه بنت الحسین، عن فاطمه بنت زینب، عن فاطمه بنت رسو الله عن رسول الله (ص): من كنت مولاه فهذا علی مولاه» یعنی حضرت فاطمه معصومه (س) یكی از راویان غدیر خم است. روایات دیگری هم از حضرت معصومه در این كتاب كه بیش از یازده قرن پیش تألیف شده آمده است.
_ بعد از بررسی شخصیت حضرت فاطمه معصومه ( س) به نظر می رسد مهمترین مسئله در زندگی ایشان که باید برای ما شیعیان تبیین شود ، هجرت ان بزرگوار به ایران بود.در خصوص علت این هجرت بفرمائید :
مستحضر هستید كه علت اصلی مهاجرت، حضور امام رضا (ع) در مرو بود.
امام رضا (ع) در سال 201 هـ. ق به دستور مامون عباسی از مدینه به مرو آمدند. این اقدام، یك حركت سیاسی توسط عباسی‌ها بود كه از زمان هارون الرشید آغاز شد. آنها بر اساس ترفندی نگذاشتند ائمه (ع) در بیت وحی بمانند. چرا كه مردم بدان‌ها اقبال زیادی داشتند و حكام وقت می‌خواستند ائمه را زیر نظر خود داشته باشند. بر این اساس امام رضا را به مرو كشاندند و بقیه ائمه هم هر یك را به نقطه‌ای كشاندند.
علت بعدی هجرت علاقه وافری بود که بین حضرت معصومه و حضرت امام رضا (ع) وجود داشت و شاید سؤال شود كه چرا سایر برادر‌ها و خواهرهای امام رضا به دیدار ایشان نشتافتند؟ جا دارد علت آن را هم بیان كنم . كتابی است از علمای بزرگ ما در قرن سوم و چهارم به نام « دلایل الامامه» . در این كتاب وقتی به شرح احوال فرزندان امام موسی بن جعفر می‌رسد و اولاد را ذكر می‌كند می‌گوید: «علی و فاطمه من ام» یعنی هر دوی این بزرگواران از یك مادر و پدر بودند. طبیعی است این اشتراک باعث علاقه وافر و ویژه بین خواهر و برادر می شود.
_ در اینجا سوالی مطرح می شود که چرا آن بزرگوار در مسیر حرکت ، قم را به عنوان محل مورد اقامت خود انتخاب کردند؟
در این خصوص اقوال مختلفی است که به بیان آنها می پردازیم. وقتی حضرت معصومه به ساوه رسیدند یك نقل می‌گوید كه در آن‌جا بیمار شدند. نقل دیگری هم هست كه می‌گوید بین کاروان حضرت معصومه و حاكم ساوه درگیری پیش آمد ، ولی آن‌چه كه در كتاب «تاریخ قم» نوشته «محمد بن حسن قمی» آمده این است كه آن حضرت بیمار شدند و پرسیدند تا قم چند فرسخ است گفتند ده فرسخ. فرمودند من را به قم برسانید.اما در این بین توجه به یک نکته تاریخی می تواند علت اصلی ورود به قم را مشخص کند. بر اساس مستندات تاریخی ، شهر قم در آن زمان مركز محدثان بود. برای نمونه « محدث قمی » نقل می‌كند زمانی در قم بیش از سی‌هزار محدث وجود داشته است كه نكته بسیار جالب توجهی است. این مسأله نمایانگر آن است كه قم مهد تشیع، علم و حدیث بوده است. این محدثان می‌دانستند كه چه شخصیتی در نزدیك قم است. «محدث قمی» نقل می‌كند كه مردم قم تا نزدیكی ساوه رفتند و کاروان ایشان را با عظمت و شوکت به قم آوردند. «موسی بن خزرج» به حالت احترام مهار ناقه حضرت معصومه را به دوش می‌كشید. اما پرداختن به علت این احترام هم جالب است. با بیان یك حدیثی علت احترام قمی‌ها به آن حضرت معلوم می‌شود. امام صادق (ع) فرمود: «قم بلد ما و بلد شیعیان ما است. در این شهر فرزندی از فرزندان ما به نام فاطمه دفن می‌شود كه به شفاعت او شیعیان من به بهشت می‌روند» راوی می‌گوید كه این خبر را من زمانی از امام صادق شنیدم كه هنوز امام موسی كاظم متولد نشده بود.
اهالی قم طبیعتاً این احادیث را که به ویژه در مورد شهرشان بود حفظ کرده و نقل می کردند و می دانستند كه منطبق به این بانوی كریمه است.لذا موسی بن خزرج آن حضرت را به منزل خود دعوت كردند. نزدیك به هفده روز حضرت معصومه در منزل وی بودند و بعد از دنیا رفتند.
_ درباره علت رحلت حضرت معصومه ( س) نقل های مختلفی وارد شده است . بویژه آنکه آن حضرت در سنین جوانی فوت کردند.به نظر شما قول صحیح در باره علت اصلی فوت آن بزرگوار چیست و آن حضرت به چه صورت تشییع و به خاک سپرده شدند ؟
طبیعی است زمانی كه انسان در سن جوانی از دنیا برود، باید به دنبال یك علت خاصی بگردیم. ایشان نیز تقریباً در سن 28 سالگی از دنیا رفتند. به این علت نقل‌ها و احتمال‌های مختلفی در مورد رحلت ایشان در این سن بیان شد. از جمله آن‌كه در كتاب «كریمه اهل بیت» آمده است كه به احتمال زیاد ایادی مأمون به آن حضرت زهر داده باشند و حتی جمعی از همراهان ایشان هم به همین علت به شهادت رسیده‌اند.
پس از رحلت آن بزرگوار ، بدن ایشان را با عظمت زیادی تشییع كردند. به هنگام دفن جنازه ناگهان دو نفر از سوی قبله پیدا شدند كه نقاب زده بودند. همان‌گونه كه می‌دانیم روایت داریم كه باید معصوم (ع) را یك معصوم دفن كند. همان‌گونه كه درباره امام حسین (ع) و امام رضا (ع) این مسأله روی داد. معصوم بعد از این ائمه یعنی امام سجاد (ع) و امام جواد (ع) با اذن خدای متعال از فاصله بسیار دوری كنار پیكر مطهرشان حاضر و پیكر پدرانشان را دفن كردند. این اتفاق شاهدی بر قداست آن حضرت است كه اگر چه امام نیستند، اما مرتبه‌ای بسیار بلند دارند و كسی باید پیكرشان را دفن كند كه معصوم باشد.
این مسأله پیام دارد و نشان می‌دهد حضرت معصومه شخصیت معمولی یا یك امام‌زاده معمولی نیست. یك شخصیتی كه در پیشگاه خدا جایگاه والایی دارد. همان‌گونه كه در زیارت‌نامه ایشان آمده است: «فان لك عند الله شأناً من الشأن»در روایتی از امام رضا نقل شده كه «من زار اختی المعصومه بقم كم زارنی» جالب آنكه لقب «معصومه» را امام رضا (ع) به خواهر بزرگوارشان دادند.
بنابراین آمدن دو نفر كه چهره آنان بنا بر دلایلی بر مردم مشخص نشد، مقام و منزلت حضرت معصومه را می‌رساند.
_ وجود حضرت فاطمه معصومه ( س ) یقینا برکات زیادی برای شهر قم و کشورمان دارد . درباره برکات حرم آن حضرت بفرمایید :
یكی از بركات معنوی حضرت معصومه به كشور ما همین حوزه علمیه قم است كه زیر سایه این بانوی مكرمه است .این حوزه هم اینك مركز هدایت علمی و معنوی جهان تشیع و جهان اسلام را بر عهده دارد.
همچنین حضور حضرت ولی عصر (عج)در قم را هم باید یکی دیگر از برکات حرم حضرت معصومه ( س) بدانیم.چرا كه امام رضا (ع) فرمودند: «خدا حرمی دارد كه مكه است، پیامبر حرمی دارد كه مدینه است، امیر المؤمنین حرمی دارد كه نجف است و حرم ما قم است» برداشت من این است كه نمی‌شود قم ، حرم اهل بیت و امام زمان باشد و ایشان به این حرم نیایند. ضمن آنكه بارگاه عمه‌ ایشان است. آن‌هایی كه اهل معرفت و اهل دل هستند فضای معنوی این شهر را احساس می‌كنند.
_ با تشکر از اینکه وققتتان را در اختیار ما قرار دادید ، در پایان اگر نکته ای یا تذکری دارید بفرمایید :
در پایان نكته ا‌ی را باید عرض كنم. می دانیم كه بسیاری از معلومات ما انسانها آیتی است. یعنی از نشانه‌ها به صاحب نشانه پی‌می‌بریم. این روایاتی كه راجع به زیارت حضرت معصومه (س) وارد شده است. مانند روایتی از امام جواد كه می‌فرماید: « من زار عمتی بقم فله الجنه» یا آنچه كه در زیارتنامه ایشان وارد شده كه «فان لك عند الله شأناً من الشأن» همه دلیل بر جایگاه والای ایشان است. بنابراین باید همه مردم به ویژه ما علما اهمیت وافری به زیارت آن بانوی كریمه داشته باشیم.