کتابخانه های تخصصی حوزه علمیه قم گنجینه ای منحصر به فرد برای محققان علوم انسانی

حجت الاسلام و المسلمین معراجی - رئیس کتابخانه های تخصصی حوزه علمیه قم  گفت : مجموعه کتابخانه های تخصصی حوزه علمیه قم، با هدف ارائه کتاب های موضوعی ادبیات، علوم قرآنی، حدیت، کلام و فلسفه، فقه و اصول و تاریخ به محققین به همت موسسه "آل البیت" وابسته به دفتر آیت الله سیستانی و با تلاش حجت الاسلام والمسلمین "شهرستانی" - نماینده این مرجع تقلید در قم ایجاد شد.ریاست مجموعه کتابخانه های تخصصی حوزه علمیه افزود: اغلب این کتابخانه ها به صورت روزآمد، جدیدترین کتابهای منتشر شده در هر موضوع را تهیه کرده و در دسترس محققین قرار می دهند. اختصاص فضای مجازی به تمامی کتابخانه های تخصصی، همچنین سفرهای مختلف مدیران این کتابخانه ها برای خرید کتاب از نمایشگاه های مختلف کشورهای عربی و غیرعربی نیز با تلاش نماینده آیت الله سیستانی صورت گرفته است.

وی اضافه کرد: یکی از اقدامات مهم، ایجاد خوابگاه برای محقیین حوزوی و دانشگاهی است که برای استفاده از این کتابخانه ها به قم مسافرت می کنند، زمین این مجموعه نیز تهیه شده است و امیدواریم با اختصاص اعتبار مناسب، این فضای نیز آماده بهره برداری شود.

حجت الاسلام "محمد مهدی معراجی  افزود : مجموعه کتابخانه های تخصصی حوزه علمیه قم، با هدف ارائه کتاب های موضوعی ادبیات، علوم قرآنی، حدیت، کلام و فلسفه، فقه و اصول و تاریخ به محققین به همت موسسه "آل البیت" وابسته به دفتر آیت الله سیستانی و با تلاش آیت الله "شهرستانی" - نماینده این مرجع تقلید در قم ایجاد شد.

ریاست مجموعه کتابخانه های تخصصی حوزه علمیه افزود: اغلب این کتابخانه ها به صورت روزآمد، جدیدترین کتابهای منتشر شده در هر موضوع را تهیه کرده و در دسترس محققین قرار می دهند. اختصاص فضای مجازی به تمامی کتابخانه های تخصصی، همچنین سفرهای مختلف مدیران این کتابخانه ها برای خرید کتاب از نمایشگاه های مختلف کشورهای عربی و غیرعربی نیز با تلاش نماینده آیت الله سیستانی صورت گرفته است.

معراجی گفت: یکی از اقدامات مهم، ایجاد خوابگاه برای محقیین حوزوی و دانشگاهی است که برای استفاده از این کتابخانه ها به قم مسافرت می کنند، زمین این مجموعه نیز تهیه شده است و امیدواریم با اختصاص اعتبار مناسب، این فضای نیز آماده بهره برداری شود.

*** کتابخانه تخصصی علوم حدیث

مدیر کتابخانه تخصصی علوم حدیت افزود: حدیث، پس از قرآن مهمترین منبع معرفتی در نشر معارف اسلامی است و متون حدیثی اهل سنت و تشیع صدها هزار حدیت را در خود جای داده است که برای استفاده بهتر محققین، گردآوری این مجموعه ضروری به نظر می رسید با همین هدف از سال 75 تاسیس کتابخانه تخصصی حدیت مدنظر قرار گرفت و در سال 77 با نزدیک به پنج هزار جلد کتاب فعالیت خود را آغاز کرد.

"معراجی" افزود: هم اکنون تعداد کتاب های این کتابخانه نزدیک به 20 هزار عنوان است که در آن کلیه کتاب های حدیثی یا مرتبط به آن به زبان های فارسی، عربی، انگلیسی ، اردو ، ترکی ، روسی ، فرانسوی ، ایتالیایی، آلمانی و ... به صورت "قفسه باز" در کنار مجلات تخصصی علوم حدیت از کشورهای مختلف عربی مانند عربستان ، امارات و مراکش نیز به مراجعه کنندگان ارائه می شود.

وی گفت: با توجه به کمبود فضا و تخصصی بودن مکان، استفاده از کتابخانه تنها با ارائه معرفی نامه از مراکز علمی ممکن است. استقبال از این کتابخانه توسط آقایان به حدی است که نتوانسته ایم زمانی را برای استفاده خانم ها اختصاص دهیم. بیش از 45 عنوان سی دی حدیثی از کشورهای مختلف نیز فراهم شده است که فضای موجود امکان ارائه آن را فراهم نکرده است.

مدیر کتابخانه تخصصی علوم حدیت افزود: با تهیه یک ساختمان جدید، فضای مناسب برای تمامی این فعالیت ها فراهم شده است و امیدواریم تا چند ماه آینده بتوانیم تمامی این مشکلات را برطرف کنیم. همچنین سایت کتابخانه نیز تا چند ماه آینده فعالیت خود را آغاز خواهد کرد.

"معراجی" گفت: تاکنون شخصیت های مختلفی از کشورهای عربی از این کتابخانه دیدار داشته اند و بارها با تاکید بر تنوع و گستردگی منابع دراین مجموعه، این کتابخانه را از کتابخانه های نادر حدیثی در سطح خاورمیانه معرفی کرده اند.

وی با اشاره به برنامه های سال جاری این کتابخانه گفت: با انتقال کتابخانه به مکان جدید، ارائه خدمات بیشتر و متنوع به محققین در نظر گرفته شده است. انتشار فصلنامه ای با موضوع احیا میراث حدیثی شیعه با هدف انتشار مجموعه آثار خطی شیعی در موضوعات حدیثی، ایجاد کتابخانه امانی و استفاده از ابزارهای پستی جهت ارسال کتابهای تخصصی برای محققین درسراسر کشور نیز از برنامه های این کتابخانه خواهد بود.

*** کتابخانه تخصصی تفسیر و علوم قرآن

معاون مدیر کتابخانه تخصصی تفسیر وعلوم قرآن گفت: 20 هزار جلد کتاب و 2 هزار عنوان پایان نامه قرآنی به زبان انگلیسی و نشریات قرآنی جهان اسلام در کتابخانه تخصصی تفسیر و علوم قرآن ارائه می شود.

حجت الاسلام "فرج الله غلامی" در گفتگو با خبرنگار حوزوی مهر گفت: کار مقدماتی برای تاسیس این کتابخانه از سال 74 شروع شد ولی آغاز به کار رسمی آن در سال 76 بود. این کتابخانه با هدف جمع آوری کلیه آثار منشتر شده در علوم قرآنی فعالیت خود را آغاز کرد.

معاون مدیر کتابخانه تخصصی تفسیر و علوم قرآن افزود: در این کتابخانه 20 هزار جلد کتاب در 13 هزار عنوان به زبان های مختلف فارسی، عربی ، اردو، انگلیسی و سایر زبان ها جمع آوری شده و در انتخاب آثار برای خرید نیز زبان اثر ملاک نبوده است. حتی آثار غیر اسلامی یا غیر شیعی نیز در کتاب ها دیده می شود.

غلامی یادآور شد: این کتاب ها در کنار 2 هزار پایان نامه قرآنی به زبان لاتین و نشریات تخصصی قرآنی از کشورهای مختلف اسلامی مانند عراق ، اردن ، مغرب ، سوریه و سایر کشورها به محققین ارائه می شود.

وی گفت: استفاده از این کتابخانه شرایط خاص ندارد ولی با توجه به تخصصی بودن کتابخانه، افرادی از آن استفاده می کنند که از دانشجویان رشته های مرتبط با تفسیر و علوم قرانی یا حوزویان محقق در این زمینه باشند. ساعات کار این کتابخانه از ساعت 30/7 تا 22 است که صبح ها اختصاص به خانم ها و بعدازظهرها مختص آقایان است.

"غلامی" افزود: ارائه نرم افزارهای قرآنی و ایجاد سایت کتابخانه از امکانات در دست تهیه برای مراجعه کنندگان است که تاکنون به علت کمبود فضا امکان در دسترس قرار دادن آن مهیا نشده است و امیداریم با تهیه مکان مناسب، این امکانات نیز در اختیار محققین قرآنی کشور قرار گیرد.

معاون مدیر کتابخانه تخصصی تفسیر و علوم قرآن گفت: این کتابخانه تاکنون یک عنوان کتاب با موضوع کتاب های خطی مرتبط با علوم قرآنی به نام " تراث قرآنی الشیعه" منتشر کرده است و در حال جمع آوری جلدهای دیگر این اثر است. این کتابخانه انتشار میراث قرآنی شیعه به زبان فارسی را نیز در دست تهیه دارد که در آن آثار خطی قرآنی که به زبان فارسی تالیف شده است، منتشر می شود.

وی افزود: یکی از مهمترین فعالیت های این کتابخانه، گردآوری و انتشار مجموع مقالات قرآنی از تمامی نشریات دینی جهان است که در آن، علاوه بر فهرست مقالات قرآنی تا حد امکان اصل مقالات نیز انتشار یابد. بدیهی است که این فعالیت نیازمند ایجاد امکانات مناسب و تقویت توان مالی کتابخانه تخصصی علوم قرآنی است.

*** کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران

حجت الاسلام "علیرضا اباذری" - معاون مدیر کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران در گفتگو با خبرنگار حوزوی مهر گفت: کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران با هدف ایجاد مکانی خاص برای محققین تاریخ اسلام و ایران در قم در آبان ماه سال 1374 با چهار هزار عنوان کتاب تاسیس شد. در طول این سالها با خرید منظم آثار تازه انتشار یافته تاریخی، خرید کتاب از چندین نمایشگاه بین المللی در سوریه ، مصر و مراکش مکه ، مدینه و جده و کشورهای عربی و غیر عربی بر غنای این مجموعه افزوده است.

وی اضافه کرد: اکنون این مجموعه دارای 70 هزار عنوان کتاب است. در کنار این کتابها، مجلات تخصصی تاریخی و منابع مطبوعاتی قبل و بعد از انقلاب نیز در اختیار مراجعان قرار می گیرد.

معاون مدیر کتابخانه افزود: سیستم کتابخانه به دلیل تخصصی بودن رشته تاریخ، سیستم خاصی است که طی آن دوره های تاریخی مانند تاریخ تشیع، تاریخ اسلام ، تراجم های تک نگاری و گروهی ، تاریخ تصوف، جنگ تحمیلی و سایر موضوعات تفکیک شده و به علاوه مباحث حاشیه ای نیز براساس شعبه های شناخته شده علمی در درس تاریخ تقسیم شده است.

اباذری گفت: شرایط عضویت در این کتابخانه به ساده ترین شکل ممکن بوده و تنها با ارائه یک کارت شناسایی امکان استفاده از کتاب های و مجلات فراهم خواهد شد.

معاون مدیر کتابخانه اضافه کرد: تمامی کتاب های موجود در کتابخانه در برنامه رایانه ای که به صورت اختصاصی برای این کتابخانه طراحی شده است، قرار گرفته است. در سایت این کتابخانه به آدرسwww.historylib.com می توان به صورت موضوعی ، نام اثر و نام مولف به جستجوی در کتابها پرداخت.

اباذری افزود: معرفی تازهای کتاب در زمینه تاریخ به زبان های فارسی، عربی و انگلیسی، انتشار منظم مجله دیجیتالی "مقاله تاریخی" از فعالیت های دیگر این کتابخانه است که با استقبال فراوان تاریخ دوستان مواجه شده است.

وی گفت: ساعات کار این کتابخانه از ساعت 30/7 تا 14 و از 15 تا 21 است و تنها در روزهای تعطیل این مرکز فعالیت ندارد. این کتابخانه در نظر دارد در سال 85 با همکاری مراکز مختلف علمی، نشست های علمی در زمینه علوم تاریخی تشکیل دهد و هم اکنون در حال برنامه ریزی برای اجرای این نشست ها در مکان کتابخانه هستیم.

*** کتابخانه تخصصی کلام و فلسفه

کتابخانه تخصصی کلام و فلسفه به عنوان تنها کتابخانه تخصصی کلام و فلسفه در حوزه علمیه قم با 15 هزار عنوان کتاب به صورت روزانه پذیرای علاقمندان به علوم عقلی است.

حجت الاسلام "سعید جهانی فرد" - معاون ریاست کتابخانه تخصصی فلسفه و کلام در گفتگو با خبرنگار حوزوی "مهر" گفت : این کتابخانه از خرداد 80 فعالیت خود را به عنوان تنها کتابخانه تخصصی کلام و فلسفه در حوزه علمیه قم با پنج هزار عنوان کتاب شروع کرد و هم اکنون دارای 15 هزار جلد کتاب به زبان های عربی و فارسی است. اغلب کتاب های فلسفی به زبان فارسی و غالب کتاب های کلام به زبان عربی است .

معاون ریاست کتابخانه تخصصی فلسفه و کلام افزود: این کتابخانه محل مراجعه طلاب و دانشجویان، همچنین محققین کلام و فلسفه است به طوری که در اغلب مواقع، با کمبود فضا مواجه هستیم. عضویت در این کتابخانه شرایط خاصی ندارد ولی با توجه به تخصصی بودن ، اغلب مراجعین محققین، دانشجویان رشته فلسفه و کلام یا طلاب علاقمند به این مباحث هستند.

وی افزود: این مرکز از ساعت 8 تا 13 روزهای شنبه تا چهارشنبه برای خواهران و از ساعت 15 تا 21 ویژه آقایان است و تمامی ساعات روز پنج شنبه نیز به آقایان اختصاص یافته است.

"جهانی فرد" گفت: کمبود بودجه و امکانات از مهمترین مشکلات این کتابخانه است اما در نظر داریم که در سال جاری این کتابخانه را به مکان بزرگتری انتقال دهیم. مکانیزه کردن سیستم کتابخانه و تهیه رایانه برای مراجعین در کنار ارائه نرم افزارهای مرتبط با کلام و فلسفه از برنامه های سال 85 این مرکز خواهد بود.

وی اظهار امیدواری کرد با تامین بودجه مورد نیاز امکانات مورد نیاز برای مراجعین این کتابخانه فراهم شود.

*** کتابخانه تخصصی ادبیات

مدیر کتابخانه تخصصی ادبیات در حوزه علمیه قم گفت: یکی از بزرگترین کتابخانه های ادبی با بیش از 23 هزار عنوان کتاب به زبان فارسی و عربی در حوزه علمیه قم ایجاد شده و روزانه پذیرای طلاب، اساتید و محققین ادبی است.

حجت الاسلام "مهدوی راد" در گفتگو با خبرنگار حوزوی مهر گفت : دفترآیت الله سیستانی در قم ، از چند سال قبل، به ایجاد کتابخانه های تخصصی برای بهره برداری محققین اقدام کرده است که کتابخانه تخصصی ادبیات، درکنار کتابخانه های تاریخ، علوم قرآن ، حدیث و علوم وابسته، کلام، فلسفه و منطق فعالیت خود را برای ارائه خدمات به محققین ادبیات عربی و فارسی آغاز کرده است.

وی افزود: این کتابخانه ها با هدف ایجاد مرکزی تخصصی برای بهره برداری علاقمندان به علوم مختلف ایجاد شده است تا آنان بتوانند به راحتی به کتابهای مورد نیاز خود دسترسی داشته باشند، به همین دلیل نیز این کتابخانه به صورت " قفسه باز" بوده و محدودیتی برای بهره برداری از کتابها وجود ندارد.

"مهدوی راد" گفت: متاسفانه حتی کتابخانه های مهمی چون کتابخانه آیت الله مرعشی نیز رویکردی ادبی نداشته اند و این موضوع در حالی بوده است که دروس اصلی طلاب در طول سالهای اولیه تحصیل، به ادبیات وابستگی کامل دارد. در ضمن وجود دانشگاه در قم، این نیاز را افزایش داده است .

وی افزود: خوشبختانه این کتابخانه با استقبال فراوان محققین دانشگاهی و حوزوی مواجه شده است به طوری که این کتابخانه به صورت پاتوق اصلی ادب دوستان حوزه و دانشگاه در قم تبدیل شده است و حتی از برخی از شهرهای دیگر نیز برای استفاده از این کتابخانه به این شهر مسافرت می کنند.

مدیر کتابخانه تخصصی ادبیات گفت: روزانه نزدیک به 70 نفر از ادیبان و علاقمندان به این مرکز تخصصی مراجعه می کنند، و در دو نوبت صبح و بعدازظهر از این مجموعه استفاده می کنند. نوبت صبح برای خواهران از ساعت 8 تا 13 و بعدازظهر از ساعت 14 تا 21 برای برادران فعال است. عضویت در این کتابخانه مخصوص محققین بوده و با ارائه معرفی نامه از مراکز حوزوی یا ارائه کارت دانشجویی مقدور است.

به گزارش خبرنگار حوزوی "مهر"، این کتابخانه تخصصی دارای 18هزار عنوان کتاب فارسی و 8 هزار عنوان کتاب عربی است که در رده های فنون ادبی، نثر، نظم ، زبان شناسی، ادبیات کودک و نوجوان ، هنر ، فرهنگ عامه و کلیات تفکیک شده است. همچنین در این کتابخانه 32 عنوان نشریه ادبی در اختیار مراجعه کنندگان قرار می گیرد.

این مرکز که 7 سال از تاسیس آن می گذرد، تاکنون 15 عنوان نشریه ادبی به زبان فارسی و عربی نیز منتشر کرده است. همچنین احیای میراث ادبی شیعه را در دستور کار خود قرار داده است.

*** کتابخانه تخصصی فقه و اصول

کتابخانه تخصصی فقه و اصول در حدود 26 هزار جلد کتاب در 20 هزار عنوان ، 250 نشریه تخصصی در زمینه فقه و اصول و حقوق ، 35 پایان نامه فوق لیسانس و دکتری و کتاب های نفیس خطی را داراست. همچنین 92 لوح فشرده در موضوعات فقهی و حقوقی از کشورهای مختلف جهان در این کتابخانه در اختیار محققین قرار می گیرد.

حجت الاسلام "مهریزی" در گفتگو با خبرنگار حوزوی "مهر" گفت: با توجه به گسترش علوم و تخصصی شدن دانش ها و انتشار عناوین فراوان کتاب های موضوعی، ایجاد کتابخانه های تخصصی یک ضرورت در عصر حاضر است. کتابخانه تخصصی فقه و اصول نیز به همت دفتر آیت الله سیستانی در قم از سال 78 با هدف ارائه کتاب های تخصصی در زمینه فقه، اصول و حقوق به محققین این رشته ها تاسیس شد.

وی افزود: در کتابخانه های قم، کتاب های موضوعی در میان سایر کتاب ها قرار می گیرد و امکان بهره برداری متخصصین را به راحتی فراهم نمی کند. از طرف دیگر وجود 8 مذهب اسلامی در جهان معاصر نیاز به کتابخانه ای که در حد امکان بتواند مجموع کتاب های مرتبط را در یک زمان به محققین فقه و اصول ارائه دهند احساس می شد. این دلایل، ایجاد کتابخانه تخصصی را ضروری می ساخت.

مدیر کتابخانه تخصصی فقه و اصول گفت: کتاب های این کتابخانه در چهار موضوع اصلی فقه، اصول، رجال و حقوق در رده بندی کنگره ترتیب یافته است. این کتابخانه بسیاری از کتاب های حقوقی را داراست به طوری که تقریبا نیمی از کتاب های آن در همین زمینه است.

وی گفت : استقبال از این کتابخانه به حدی است که برخی از مراجعین ما در زمین می نشینند، و تقریبا هر روز در حدود 150 نفر از کتاب ها و منابع این کتابخانه استفاده می کنند. همچنین با توجه به وجود منابع غیر شیعی و غیر اسلامی مراجعینی از برخی از کشورهای دیگر نیز داریم. به گواهی برخی از مراجعین، محققین در این کتابخانه دیدگاه جدیدی نسبت به فقه پیدا می کند.

مدیر کتابخانه تخصصی فقه و اصول افزود: شرط عضویت در این کتابخانه معمم بودن یا ارائه معرفی نامه از دانشگاه یا حوزه های علمیه است و هم اکنون یکصد هزار نفر عضو این کتابخانه هستند که اغلب آنان از محققین حقوق ، فقه و اصول به شمار می آیند. ساعت کار نیز از ساعت 30/7 صبح تا 22 به صورت یکسره است، روزهای تعطیل این کتابخانه نیز بسیار محدود و در طول سال فقط 8 روز است. در تعطیلات رسمی نیز این مرکز تا ساعت 14 فعالیت دارد.

مهریزی با اشاره به برنامه های سال 85 این کتابخانه گفت :انتشار نشریه میراث فقه و اصول که به صورت 6 ماه یکبار انتشار می یابد، تدوین فهرست نسخه های خطی اصول فقه در کتابخانه های جهان، فعال کردن سایت کتابخانه که هم اکنون در مرحله تست نهایی قرار دارد و در آن کلیه کتاب های این مرکز در دسترس قرار می گیرند از فعالیت های این مرکز درسال جاری خواهد بود.