تبیان، دستیار زندگی
انتتخابات 96 برگزار شد و باز هم همگان شاهد تاثیر خاص این فضا و محتوای آن بر انتخابات بودند.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

فضای مجازی و انتخابات 96

انتخابات 96 برگزار شد و باز هم همگان شاهد تاثیر خاص این فضا و محتوای آن بر انتخابات بودند.

فرآوری: آزاده مرنی -بخش ارتباطات تبیان

فضای مجازی و انتخابات 96

قریب به یک دهه می شود که وسایل ارتباط جمعی به ویژه شبکه های اجتماعی نقش بسزایی در نتیجه انتخابات در کشور ما دارند. همانطور که مشاهده شد انتخابات 7 اسفند 94 به علت تاثیر چشمگیر از این فضا ، به انتخابات تلگرامی معروف شد. در این راستا باید بگوییم که زمانی خبر تنها در انحصار رسانه ‌ها بود اما حالا با رشد فزآینده ی  شبکه ‌های مجازی و پدیده شهروند خبرنگار، دیگر این چنین نیست.

به همین دلیل پیش بینی می شد انتخابات ریاست جمهوری نیز فضایی متاثر از شبکه های مجازی داشته باشد که چنین هم شد. پیش از انتخابات و در دوران تبلیغات و مناظره ها بیشترین پوشش و واکنش ها در فضای مجازی مشاهده شد و روز انتخابات نیز شاهد سیلی از پست های انتخاباتی و تصاویر افراد در زمان رای دهی بودیم. به هر حال دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری و پنجمین دوره انتخابات شهر و روستا در فضایی آرام و در حالی که اینترنت و شبکه های اجتماعی بدون اخلال در دسترس بودند برگزار شد.

شایعه زا و شایعه زدا

همانطور که این شبکه‌های مجازی در برخی از حوزه‌های دیگر آفت‌هایی مثل اخبار نادرست، شایعه ‌پراکنی و ادبیات نامناسب دارند پیش بینی می شد که در انتخابات نیز این روال با ابعادی متفاوت خودنمایی کند متاسفانه شاهد آن بودیم. وقتی فضای مجازی به عنوان ابزار تولید و پخش محتوا در اختیار همگان قرار می گیرد و خارج از کنترل کانال های رسمی محتوا تولید و توزیع می شود، این نگرانی به وجود می آید که وزن شایعات و دروغ ها بیشتر خواهد شد. اما این در صورتی است که بپذیریم که اکثریت جامعه به دنبال دروغ و شایعه برای رسیدن به اهداف خود هستند و نه راستی و درستی.

در واقع رفتار مردم در هنگام انتخابات نشان داد که فضای مجازی همان قدر که می تواند زمینه انتشار شایعات را فراهم آورد، راه مناسبی برای مقابله با دروغ ها و تخریب هاست، چه آن که بسیاری از مردم و کانال ها زمانی که از اشتباه بودن خبری مطلع می شدند، به اصلاح یکدیگر دست زده و خود بلافاصله تکذیبیه آن خبر را منتشر می کردند.

در حوزه مجازی نگرانی یا آسیب جدی درباره انتخابات وجود نداشته است و هیچ رسانه ای در داخل تعطیل نشده است، البته تذکراتی به آنها داده ایم.

نکته جالب این که کاندیداها هم بیش از آنکه به تخریب ها و شایعات در فضای مجازی معترض باشند، از اتفاقات خارج از این فضا گلایه مند بودند. مثلا عده ای مدعی بودند شایعه قطع یارانه توسط یک کاندیدا را با بلندگوی وانت در روستاها فریاد می زنند و یا مطالب خلافی درباره سند 2030 به صورت شب نامه در بین مردم پخش می کنند که قرار است قرآن از دروس مدارس کشور حذف شود. اتفاقا در این موارد این فضای مجازی بود که بیش از پیش به مدد جست وجوگران حقیقت آمد.

شبکه های اجتماعی با عکس انگشت های جوهری پر شد

شبکه های اجتماعی و پیام رسان ها هم روز گذشته و تا لحظه تنظیم این خبر (و بعید است حتی بعد از آن) اختلالی نداشتند. به همین دلیل هم سرتاسر اینستاگرام پر از کسانی بود که یا از برگ رای خود یا انگشت مهر شده شان عکس گرفته و دوستان شان را با این کار به رای دادند تشویق می کردند.

تلگرام نیز نقش جالبی در توزیع شلوغی صندوق ها داشت. با توجه به استقبال گسترده مردم از انتخابات، هر کس مکان نسبتا خلوتی برای رای دادن پیدا می کرد، در تلگرام ان را به اشتراک می گذاشت  تا دوستانش نیز کمتر در صف بمانند.

البته برخی گروه ها که خود قبلا موافق فیلترینگ بودند، در آستانه انتخابات دولت را متهم به فیلتر صفحات شان در اینستاگرام کردند که این موضوع با واکنش وزارت ارتباطات روبرو شد. در اطلاعیه این وزارت خانه چنین آمده بود: "اخیرا، توسط رسانه های مخالف دولت خبرهای مختلفی در خصوص محدودیت دسترسی به اینترنت و صفحات اینستاگرام تولید و پخش شده است. از صفحه یک خواننده تا صفحه یک خبرگزاری.  وزارت ارتباطات هر گونه فیلتر این صفحات را تکذیب می کند. از نظر فنی حذف اکانت قطعا از طریق فیلترینگ امکان پذیر نیست. با توجه به اظهارنظرهای غیر فنی و به دور از واقعیت برخی مسوولان، امیدواریم این موضوع یک سناریوی سیاسی برای تخریب فعالیت های دولت نباشد. در پایان مجددا هرگونه دخالت وزارت ارتباطات در ایجاد محدودیت در دسترسی به این صفحات  شدیدا تکذیب و تاکید می شود؛ وزارت ارتباطات امین همه مردم عزیز ایران است. طبیعتا پیگیری حقوقی این تهمت ها پس از برگزاری شکوهمند انتخابات انجام و گزارش آن به استحضار مردم شریف کشور می رسد."

انتشار اخبار با سرعت فوق العاده

درست است که انتشار اخبار در فضای مجازی با سرعت است اما مستند بودن این خبرها بسیار مهم‌ تر از سرعت انتشار آنهاست. این مستند بودن در انتخابات که گذشت از اهمیت ویژه ای برخوردار بود چرا که مخاطبان شبکه‌ های مجازی هنوز درباره صحت اخبار منتشر شده در این شبکه ‌ها آگاهی لازم را نداشتند که به خاطر دست اول بودن، اقدام به انتشار آن می کردند و این مهم مشکلات فراوانی را از جمله بررسی اخبار مذکور و صدور تکذیبیه های مکرر را به همراه داشت.

به هر حال فضای مجازی به خودی خود محیط بدی نیست و تنها باید فرهنگ استفاده از آن اشاعه یابد.در آخر هم باید اشاره ای داشته باشیم به این موضوع که رسانه‌ها در شور، نشاط و سلامت انتخابات نقش موثری دارند ولی باید به این نکته توجه کنند که اخلاق‌محوری همیشه و به‌ویژه در رویداد مهمی مثل انتخابات بسیار حائز اهمیت است.


منابع: روزنامه فناوری اطلاعات /  خبرگزاری ایسنا