سفیران مستند

مرور‌كارنامه مستندسازانی كه بعد از ساخت چند اثر، پشت دوربین فیلم سینمایی قرار گرفته اند. این گزارش به بهانه موفقیت محمد حسین مهدویان تهیه شده است.

مهدویان برای ساخت «ایستاده در غبار» سیمرغ بلورین بهترین فیلم جشنواره فیلم فجر ۱۳۹۴ را دریافت کرد و این جایزه یك سال بعد برای «ماجرای نیمروز »تكرار شد. مهدویان پیش از ساخت فیلم سینمایی اش این مستندها را كارگردانی كرده بود: استخوان لای زخم،دیکتاتور بزرگ، سه سوی میدان جنگ،ثنا،پدر، ملک الموت،مجموعه بیم وامید و مجموعه آخرین روزهای زمستان .

عباس كیارستمی

موقعیت در مستندسازی: زنده یاد عباس كیارستمی پیش از آن كه به سینمای داستانی رو بیاورد،‌فیلم كوتاه می ساخت و مستند «همشهری» از جمله نخستین مستندهای اوست كه درباره ترافیك تهران است. جالب آن كه شش سال پیش فیلم در جشنواره فیلم تصویر اكران شد و با استقبال بالا مواجه شد و بر ماندگاری این مستند صحه گذاشت. «اولی‌ها» درباره لحظات به یادمانی کلاس اولی‌ها كه بچه ها برای نخستین بار از خانواده‌هایشان جدا می شوند دیگر مستند ماندگار كیارستمی است. «قضیه شکل اول، شکل دوم» كه بعد از انقلاب ساخته شده دیگر فیلم تحسین شده اوست .

موقعیت در فیلم داستانی: عباس كیارستمی در سینمای داستانی هم نگاه مستندگونه اش را رها نكرد و به سبكی منحصر بفرد در این زمینه رسید. كیارستمی، كیارستمی است.

محمد رضا اصلانی

موقعیت در مستندسازی: محمد رضا اصلانی خیلی زود وارد عرصه مستندسازی شد. سال 46 فیلم مستند «جام حسنلو» را ساخت و خودش را به عنوان یك استعداد معرفی كرد «بدبده»، «با اجازه»، «چنین کنند حکایت»، «تاری‌خانه»،«فهرج»،«مش‌اسماعیل»،«ابوریحان‌بیرونی»،«میراث شیشه»،«چیغ»،«خاطرات یک هفتادوپنج‌ساله» و «دل جهان» از آثار مستند اصلانی است. در این میان مستند تكان دهنده «کودک و استثمار» درباره مشكلات كودكان كار توقیف شده است.

موقعیت در فیلم داستانی: اصلانی سال 55 اولین فیلم بلند سینمایی اش را با عنوان «شطرنج باد» ساخت كه تجربه‌ای نو در سینمای ایران بحساب می آمد و توجه برخی منتقدان را جلب كرد. او بعد از این فیلم بار دیگر سراغ مستندسازی رفت تا این كه سال 86 «آتش سبز» را ساخت اما این بار توفیقی كسب نكرد.

كامران شیردل

موقعیت در مستندسازی: از مطرح ترین مستندسازان كشورمان است كه خیلی زود مورد توجه قرار گرفت و نگاه تیز و برنده آثارش از او مستندسازی جسور و صاحب سبك ساخت. او در سال 44 « بوم سیمین »ندامتگاه» را ساخت و یك سال بعد سراغ «تهران پایتخت ایران» و‌ «قلعه» رفت كه هر دو توقیف شدند. شیردل سال 47 مستند تحسین شده و ماندگار« اون شب که بارون اومد را» را ساخت كه البته در دوره ای متوقف شد.«گاز، آتش، باد» یكی دیگر از آثار شیردل است. او كلی مستند ناتمام دارد.

موقعیت در فیلم داستانی: « صبح روز چهارم» تنها فیلم بلند شیردل است كه هنوز هم دیدنی است. دومین تجربه سینمایی او با نام «دوربین » در میانه تولید به محاق رفت.

ابراهیم مختاری

موقعیت در مستندسازی: ابراهیم مختاری در زمینه ساخت فیلم های مستند صاحب سبك و شهرت است و اصلا به عنوان یك مستندساز حرفه ای شناخته می شود كه برای بچه های این حوزه مورد وثوق است. «لاستیک‌سازی در ایران»،«چابک سوار»، «خاویار»، «نان بلوچی»، «اجاره نشینی»، «یک سفر صیادی»، « ملا خدیجه و بچه‌ها»، «زینت؛ یک روز به‌خصوص» و «زعفران» از جمله مستندهای مختاری هستند.

موقعیت در فیلم داستانی: ابراهیم مختاری سال 72 اولین فیلم بلند داستانی اش با نام«زینت» را كارگردانی كرد كه برغم موفقیت های بین المللی ، در ایران اقبال عمومی بدست نیارود. او سال پیش «برگ جان؛ یک تعبیر عاشقانه» را ساخت كه در نوبت اكران عمومی قرار دارد و طبعا نمی توان قضاوتی درباره اش داشت.

خسرو سینایی

موقعیت در مستندسازی: سال ها به عنوان مستندساز فعالیت می كرده و آن طور كه خودش می گوید می خواسته تجربه و دغدغه كافی برای ساخت فیلم داستانی پیدا كند و بعد وارد این عرصه شود. خسرو سینایی در مستندسازی مسائل اجتماعی را برجسته می كند و این مشخصه آثار اوست.«تهران امروز» یكی از مهم ترین آثار سیایی است كه روایتی است از زندگی در تهرانِ سال 56. او بعد از ورود به سینمای داستانی ، مستند را فراموش نكرد كه «مرثیه گمشده» درباره مهاجرت هزاران لهستانی به ایران مهم ترین آن ها است.

موقعیت در فیلم داستانی: شهرت خسرو سینایی به «عروس آتش» برمی گردد كه توجه خاص و عام را جلب كرد. دیگر فیلم های او به دلیل نوع روایت «خاص پسند» هستند.

پوران درخشنده

موقعیت در مستندسازی:  فعالیت هنری اش را از سال۱۳۵۴ شروع كرد و بعد از تهیه چند اثر ،پشت دوربین فیلم های كوتاه و مستند ایستاد.

«چشمه‌های آب معدنی راه هراز»،«موج، سجاده،جانماز»،«نازک کاری»،«گلیم»، «چرخها می‌چرخند»،«شوکران»(درباره پدیده اعتیاد در زنان، مردان و کودکان)،«ببر دره عشق»،«چشمه‌های‌دره سنگستان»،«رسول هرکول کوچک»،«گردنبندی از قاصدک برای خواهر»،« شش عروس برای آمنه» و ... از جمله آثار مستندهای درخشنده است كه به دلیل رویكرد اجتماعی نام او را سر زبان ها انداخت.

موقعیت در فیلم داستانی:10 سال از ورود درخشنده به عرصه هنر می گذشت كه اولین فیلم بلند سینمایی اش یعنی «رابطه»‌را ساخت. درخشنده 12 فیلم سینمایی كارگردانی كرده است كه همگی به مسائل و آسیب های اجتماعی می پردازند. برخی بیشتر مورد توجه بوده اند و برخی كمتر .

نرگس آبیار

موقعیت در مستندسازی: خانم آبیار پیش از آن كه فیلمسازی مطرح لقب بگیرد، همزمان كتاب می نوشت و فیلم كوتاه و مستند می ساخت. نامش برای اهالی مستند و كوتاه آشنا بود و جوایزی هم از جشنواره های مختلف دریافت كرد اما شهرتش از این دایره فراتر نرفت.«یک روز پس از دهمین روز»،«روز پایان» و «شیرپوشان»از جمله فیلم های مستند نرگس آبیار است.

موقعیت در فیلم داستانی: اولین فیلم آبیار یعنی «اشیاء از آن چه در آیینه می بینید به شما نزدیك تراند» توفیق چندانی برایش نداشت اما«شیار 143» نامش را سر زبان ها انداخت و او را فیلمسازی مستعد نشان داد. «نفس» آبیار سال پیش اكران عمومی شد اما به اندازه فیلم دوم مورد توجه قرار نگرفت.

مسعود ده نمكی

موقعیت در مستندسازی: مسعود ده نمكی مستندسازی حرفه ای نیست و دو فیلمی كه ساخته حاصل دغدغه شخصی او بوده. ده نمكی در این دو فیلم همان نگاه را داشته كه در مقام سردبیر هفته‌نامه «شلمچه» و «جبهه» و ماهنامه «صبح دوکوهه» بارها به آن ها پرداخته بود.«فقر و فحشا را سال 82 ساخت و یك سال بعد سراغ «کدام استقلال؟ کدام پیروزی؟» رفت كه اتفاقا مورد توجه عموم قرار گرفتند.

موقعیت در فیلم داستانی: موفقیت این دو فیلم و نیز تجربه اندوزی مسعود ده نمكی باعث شد، سال 85 اولین فیلم بلندش را كلید بزند. «اخراجی ها» و دو دنباله آن به فروش بالایی دست یافتند و شهرت ده نمكی را افزون كردند.«رسوایی» یك و دو دیگر فیلم های اوست كه گیشه موفقی داشته اند.

نادر طالب زاده

موقعیت در مستندسازی: فعالیت هنری اش را با ساخت مستند در تلویزیون شروع كرد اما به عنوان مستندساز شاخص و صاحب سبك لقب نگرفت. مهم ترین ویژگی مستند های نادر طالب زاده نگاه سیاسی – تاریخی موجود در آن هاست. در كارنامه او این مستندها به چشم می خورد:«والعصر»، «خنجر و شقایق»،«شمارش معکوس»، «آمریکا، آخرین اشتباه»، « ما آنجا بودیم » و «مهمان کلمبیا».

موقعیت در فیلم داستانی:‌ نادر طالب زاده یك سریال ساخت و سال 83 دو ورژن سینمایی با نام های «مسیح» و «بشارت منجی» از آن استخراج كرد. «بشارت منجی» سال 86 اكران عمومی شد اما توفیقی بدست نیاورد و باعث شد طالب زاده  در سینمای داستانی ادامه فعالیت ندهد.

فرهاد مهران فر

موقعیت در مستندسازی: فرهاد مهران فر چندین مستند و فیلم كوتاه ساخت تا به اولین فیلم بلندش رسید. بعد از آن هم در عرصه مستند ماند و در كنار فیلم بلند، مستند را فراموش نكرده است. «دختر کوه های شقایق» و «دیلمان بهشت نیاکان» از جمله آثار مهران فر هستند. او در میان مستندسازان متوسط رده قرار دارد.

موقعیت در فیلم داستانی: «موشک کاغذی» اولین فیلم بلند داستانی مهران فر است كه جوایز بین المللی زیادی گرفت اما در داخل كشور چندان موفق نبود. «درخت جان»،«چریکه هورام»،« قطعه زمستانی»،« شعله در باد» و «سرزمین رها» دیگر فیلم های ورهرام است كه توفیق چندانی میان مخاطبان نداشته اند.