ادیبی که «حافظ پژوهی» را هم طعمی از «دین پژوهی» بخشید
فروردین ماه هر سال، فرصتی مغتنم برای تقدیر از فعالیت‌های ادیب و فرهنگ پژوه معاصر زمان ماست؛ فرزانه‌ای که حافظ پژوهی را با دین پژوهی درآمیخت و زنده کرد.
او یکی از چهره‌های ماندگار فرهنگ و ادب ایران زمین است که امروز و امشب، هفتاد و دو ساله می‌شود. در همان سال‌های ابتدایی زندگی، چیزها از پدر آموخت و البته همه عشقش به ادبیات فارسی و علوم اسلامی‌بود.
او، خود در این باره می‌گوید: «پدرم اولین معلم علم و ادب و شیوه زندگانی ام بود و اگر عربیّتی آموخته باشم که در نهایت به ترجمه قرآن منتهی شد، اولین معلم قرآنی و عربی من او بود. گاهی در ایام تحصیل در دانشگاه، بین من و پدرم، نامه‌های عربی ردّ و بدل می‌شد که ایشان از این کار بسیار به وجد می‌آمدند... فی‌الجمله، اولین عشق من قرآن و به روایتی دومین آن، دیوان حافظ است. من در نُه سالگی با دیوان حافظ و شعر فارسی، توأمان آشنا شدم و تکان شدیدی در درونم احساس کردم و اصلا فکر نمی‌کردم که موسیقی بتواند در کلام هم موج بزند و تا این اندازه بتوان در عرصه کلام، زیبایی آفرینی کرد. »
این چهره ماندگار زبان و ادب فارسی، پس از تحصیلات اولیه، ابتدا وارد رشته پزشکی شد؛ اما خیلی زود انصراف داد و به ادبیات فارسی روی آورد و از محضر استادانی مانند آیت‌الله میرزا ابوالحسن شعرانی، دکتر سیدجعفر شهیدی، دکتر ذبیح الله صفا، دکتر مهدی محقق و دکتر پرویز ناتل خانلری، بهره‌ها بُرد.
او آنگاه به عشق تنفس در فضای کاغذ و کتاب و فرهنگ، به کتابداری روی آورد و ده سال کتابدار بود و پس از آن به انجمن فلسفه رفت و البته در آن جا هم متوقف نشد و تا امروز، عرصه‌های گوناگون علم و ادب را تجربه کرده که حاصل آن، بیش از یکصد کتاب و بیش از یک هزار و پانصد مقاله است؛ و این تنها گوشه ای از زندگی سراسر فرهنگ و ادب این نویسنده، پژوهشگر، مترجم، شاعر و ادیب معاصر به شمار می‌رود.
بدون تردید می‌توان زندگی سراسر علم و تحقیق او را در سه کلیدواژه خلاصه کرد که این سه عبارتست از:
یک. حافظ پژوهی
دو. فرهنگ پژوهی
سه. دین و قرآن پژوهی.
این استاد بزرگ، در حافظ پژوهی، بیش از چهارده کتاب و یکصد مقاله دارد و از بزرگ ترین حافظ پژوهان تاریخ به شمار می‌رود و باید گفت که این حوزه، حوزه تخصصی او در پژوهش و تحقیق است. کتاب «حافظ نامه»اش که بیش از ۴۰ بار تجدید چاپ شده است، شرح الفاظ، اعلام، مفاهیم کلیدی و ابیات دشوار حافظ در دو جلد است که به همت انتشارات علمی‌و فرهنگی به زیور طبع آراسته شده و جانِ مشتاقانِ حضرت لسان الغیب را می‌نوازد و همچنان مورد استقبال حافظ دوستان و خوانندگان اهل نظر قرار دارد.
در حقیقت، او در این اثر می‌کوشد تا کلیدواژه‌ها و اصطلاحات تکرارشونده در بیان حافظ را، به دوستداران حافظ بشناساند تا آنان بتوانند از کلیّت شعر عرفانی حافظ استفاده کنند و حظّ ببرند.
همچنین تصحیح‌های ارزشمندی از او منتشر شده که تصحیح "کلیات سعدی"، تصحیح "دیوان حافظ" و تصحیح "رباعیات خیام" از جمله آن‌هاست.
و اما یکی از ماندگارترین آثار استاد، ترجمه قرآن حکیم وی است که به عنوان ترجمه‌ای روان، امروزی و البته ادبی مشهور شناخته می‌شود و بیش از سی بار منتشر شده و به زعم کارشناسان، در زمره برترین ترجمه‌های فارسی از قرآن کریم قرار می‌گیرد؛ البته کتاب «فرهنگ موضوعی قرآن مجید» وی هم در همین راستا خودنمایی می‌کند و مورد ستایش کارشناسان است.
همچنین با توجه به تسلط ایشان بر دو حوزه دین پژوهی و البته ادبیات و شعر، کتاب‌هایی مانند "حافظ و قرآن" یا "قرآن و مثنوی" نیز از ایشان متولد گردیده است.
او یک ادیب و البته شاعر معاصر است که برخی از اشعارش در کتاب "کتیبه ای در باد" قابل دسترسی است و البته کتب شعری دیگری هم از او منتشر شده است که از آن جمله می‌توان به کتاب «زنده میری» اشاره کرد و برخی از اشعار اندیشه محور و تأمل برانگیز او را مرور کرد و در برابر دیدگان مخاطب نشاند:
مُردن از لحظه زادن آغاز می‌شود
چنانکه حکیمان گفته‌اند
تا مرگ زندگی می‌کنیم، یا با مرگ؟
...
هرچه گیلاس زندگی خوردم
هسته مرگ زیر دندان بود
هرچه با فکر مرگ پیچیدم
قصه مُشت بود و سندان بود
...
آن نازنین چه نیکو گفت:
«زمین را نگه دارید، من می‌خواهم پیاده شوم.»
افسوس که این قطار درازآهنگ
فقط یک ایستگاه دارد
و آنجاست که از خود، پیاده ات می‌کنند
سخن از استاد دکتر بهاءالدین خرمشاهی است؛ شخصیتی که بسیاری از ادیبان و شاعران و فرهنگ پژوهان معاصر و از جمله دکتر سید علی موسوی گرمارودی زبان به تقدیر و تحسین از وی گشوده اند.
و این روزها به عنوان سالروز میلاد بهاءالدین خرمشاهی، فرصت مغتنمی‌برای پاسداشت و یادکرد خدمات وی به ویژه در عرصه قرآن پژوهی و حافظ پژوهی است؛ خدماتی که هنوز هم ادامه دارد و ان شاء الله ادامه خواهد داشت.
منبع: خبرگزاری مهر
