تبیان، دستیار زندگی

تمام آنچه لازم است برای یک پژوهش زیست شناسی خوب بدانیم...، جلسه سوم

در دفتر پژوهش مطالب مختلفی نظیر انگیزه¬ها، سوالات، طراحی آزمایش، محاسبات، مراحل اجرای آزمایش، جزئیات مهم در زمان انجام آزمایش، نتایج و در نهایت تحلیل و پردازش نتایج ثبت می شود...
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

تمام آنچه لازم است برای یک پژوهش زیست شناسی خوب بدانیم...، جلسه سوم

تمام آنچه لازم است برای یک پژوهش زیست شناسی خوب بدانیم...، جلسه سوم

 

هدف: در این پروژه با راهکارها و ترفندهای مفید برای انجام هر چه بهتر پروژه علمی آشنا می شوید.

حداقل زمان مورد نیاز برای انجام پروژه: متغیر (بسته به نوع پروژه )

هزینه برآوردی: متغیر

سطح دشواری: متغیر

 

مدریت تحقیق با کمک "دفتر پژوهش من"

دفتر پژوهش من

اهمیت وجود دفتر پژوهش: 

در دفتر پژوهش مطالب مختلفی نظیر انگیزه ها، سوالات، طراحی آزمایش، محاسبات، مراحل اجرای آزمایش، جزئیات مهم در زمان انجام آزمایش، نتایج و در نهایت تحلیل و پردازش نتایج ثبت می ‌شود. در واقع دفتر پژوهش علاوه بر اینکه فضای مناسبی برای فکر کردن، ایده ‌پردازی، محاسبه و برنامه‌ ریزی است، راه حل مناسبی برای حفاظت از اطلاعات بسیار مهمی است که خیلی زود به آن ها نیاز پیدا می ‌کنید. مطمئن باشید که در صورت ثبت نشدن، این اطلاعات خیلی زودتر از دسترس حافظه شما خارج خواهند شد. از همه مهم ‌تر این که در پایان هر تحقیق، زمانی که می‌ خواهید مراحل کار را همانند قطعات یک پازل کنار هم بچینید و خود را برای یک ارائه کار خود آماده کنید، دفتر پژوهش همانند یک گنج و یا دستورالعمل سرّی ساخت قطعه مهمی از موشک بالستیک ظاهر می ‌شود. احتمالاً در سنی که شما دوستان عزیز قرار دارید، این اولین تجربه جدی برای مدیریت مطالب یک دفترچه است که حتی می ‌تواند به مرور مهارت ‌هایی نظیر برنامه ‌ریزی، دقت و نظم را در شما تقویت کند. بعد از پی بردن به اهمیت این دفتر باید توجه کنید این دفتر با تمام دفترهایی که داشته ‌اید مثلاً دفتر تکالیف، دفتر نقاشی، دفتر خاطرات و حتی دفتر برنامه‌ ریزی از نظر کاربرد و مدیریت محتوا متفاوت است و لازم است قبل از هر چیز چند اصل ساده ولی بسیار مهم را در مورد آن یاد بگیرید و در عمل انجام دهید.

 

تمام آنچه لازم است برای یک پژوهش زیست شناسی خوب بدانیم...، جلسه سوم

 

دفتر پژوهش من چه شکلی باشد؟

اول از همه باید بگوییم بدترین انتخاب برای دفتر پژوهش چیست؟ سر رسیدها و باقی‌ مانده دفترهای سال قبل بدترین انتخاب برای این منظور است. بهتر است کمی سلیقه به خرج داده و زمانی برای پیدا کردن دفترچه مناسب اختصاص دهید.

 

ویژگی‌ های زیر می ‌تواند به شما در انتخاب درست کمک کند:

- بهتر است دفتر پژوهش بسیار محکم، سیمی و یا دوخته باشد و به هیچ عنوان از دفترهایی که کاغذهای آن به هم چسب شده است استفاده نکنید.

- جلد دفتر آب را جذب نکند. می‌توانید آن را با چسب نواری ضخیم و یا نایلون محکم جلد کنید.

- کاغذهای دفتر باید سفید، خط دار، محکم و ترجیحاً شطرنجی باشند. 

- از نظر حجم و تعداد برگ‌ها نیز به طول مدت تحقیق خودتان توجه کنید.

 

تمام آنچه لازم است برای یک پژوهش زیست شناسی خوب بدانیم...، جلسه سوم

 

بعد از تهیه دفتر تمام صفحات آن را شماره‌ گذاری کنید. برای نوشتن فقط از خودکار و ترجیحاً رنگ ‌های پر‌رنگ استفاده کنید. در زمان آزمایش ممکن است مایعات مختلف روی دفتر شما بریزد به همین دلیل از خودکاری استفاده کنید که رنگ آن به راحتی با آب پخش نمی ‌شود. 

البته اگر رابطه خوبی با کامپیوتر وتایپ دارید می‌ توانید با نصب برنامه‌ های مختلف با عنوان «دفترچه‌ های گزارش الکترونیکی و یا Electronic Lab Notebook » علاوه بر یک دفتر پژوهش معمولی از امکانات متنوع آن ها نیز بهره‌ مند شوید. ضمن آنکه تصاویری که در زمان آزمایش تهیه می ‌کنید به راحتی قابل استفاده خواهد بود و می ‌توانید نسخه‌ های الکترونیکی منابع مورد استفاده را نیز پیوست کنید و در نهایت با عدم مصرف یک دفتر به حفظ محیط زیست کمک کرده‌ اید.

 

تمام آنچه لازم است برای یک پژوهش زیست شناسی خوب بدانیم...، جلسه سوم

 

دفتر پژوهش من چه بخش ‌هایی خواهد داشت؟

به طول معمول دفتر شما می ‌تواند چهار بخش اصلی شامل صفحه عنوان، فهرست مطالب، برگه ‌های گزارش و ملحقات داشته باشد.

در صفحه عنوان، نام تحقیق، نام و آدرس مدرسه، نام خودتان، آدرس ایمیل و شماره تلفن و نام معلم راهنما را بنوسید. بهتر است اگر در آزمایشگاه مشغول کار هستید، دفتر پژوهش خود را از آزمایشگاه خارج نکنید تا همیشه در زمان آزمایش همراه تان باشد و البته احتمال گُم شدن آن هم کاهش یابد. ضمن آنکه خارج کردن دفتر پژوهش می ‌‎تواند همراه با انتشار آلودگی و مواد شیمیایی خطرناک به بیرون باشد. در هر صورت شماره تلفن درج شده در صفحه عنوان برای مواقع گُم شدن دفتر و غیره به کار می آید. 

فهرست مطالب: چند صفحه اول دفتر را برای پر کردن فهرست مطالب خالی بگذارید. هر چقدر در نوشتن فهرست مطالب به جزئیات توجه کنید در زمان پیدا کردن آن ها راحت ‌تر خواهید بود. 

برگه ‌های اصلی دفتر: به صورت ثابت در بالای هر صفحه عنوان آزمایش ذکر شود. اگر صفحه ادامه آزمایش قبلی شما است حتماً در ابتدای آن شماره صفحه مورد نظر درج شود. در انتهای صفحه نیز تاریخ زده و امضا کنید. بهتر است معلم راهنما و با مسئول آزمایشگاه مطالب نوشته شده را مطالعه و نظر خود را بنویسند. 

 

تمام آنچه لازم است برای یک پژوهش زیست شناسی خوب بدانیم...، جلسه سوم

 

ملحقات: حداقل یک پنجم انتهای دفتر را به این منظور اختصاص دهید. در این قسمت مطالب متعددی با توجه به نوع کار شما می‌ تواند به مرور نوشته شود. مثلاً یک صفحه را به موادی اختصاص دهید که در طول تحقیق از آنها استفاده می‌ کنید و اطلاعات کاربردی آنها نظیر جرم مولکولی، شرکت سازنده، تاریخ تهیه و تاریخ مصرف و ... در یک صفحه می ‌توانید شماره و آدرس ایمیل افراد و شرکت ‌های مهم و مرتبط با تحقیق ‌تان را در آن بنویسید. 

 

مراحل ثبت هر آزمایش در دفتر چگونه است؟

1- نوشتن عنوان آزمایش و هدف از انجام آزمایش

2- نوشتن تمام مواد و وسایلی که برای انجام آزمایش احتیاج است. دقت کنید در این قسمت ثبت جزئیات اهمیت ویژه ای دارد. مثلا مقدار دقیق ماده مورد نیاز و یا شرکت تولید کننده محصول، حتی نحوه تهیه ماده یا وسیله. اینکه از کجا خریداری شده است. بهتر است محاسباتی که برای بدست آوردن حجم و جرم مواد انجام می دهید در همین قسمت انجام شود. 

3- نوشتن مراحل انجام آزمایش و یا طراحی آزمایش. نتیجه یک فعالیت تحقیقاتی از مجموع آزمایش های مختلف و جداگانه ایجاد می شود. ممکن است شما اطلاعات مناسبی در مورد موضوع پژوهش خود داشته باشید. اما برای آنکه بتوانید از کار خود نتیجه خوب و قابل ارائه ای بگیرید لازم است موضوع خود را به بخش های مختلف تقسیم کرده و برای اجرای هر بخش طراحی دقیقی ترتیب دهید. در این قسمت باید بنویسید که مثلا امروز قرار است چه کارهایی و به چه ترتیبی انجام شود. زمان لازم برای هر فعالیت را نیز تخمین بزنید که علاوه بر برنامه ریزی زمانی، در هنگام انجام آزمایش حواستان پرت نشود. یادتان نرود که منبعی که آزمایش را بر اساس آن انجام می دهید را در همین جا یادداشت کنید. 

 

تمام آنچه لازم است برای یک پژوهش زیست شناسی خوب بدانیم...، جلسه سوم

 

4- انجام مراحل آزمایش از روی دستورکار و طراحی خودتان. سعی کنید خیلی دقیق عمل کنید. هر چیزی که برایتان جالب است را ثبت کنید.

5- نوشتن و ثبت داده ها . برای ثبت داده شما از ابزارهای مختلف استفاده میکنید. مثلا اندازه گیری جرم محصول تولیدی و یا سرعت انجام یک واکنش. ممکن است برای بررسی دقیقتر یک پدیده مثلا تغییر رنگ، عکس و یا فیلم تهیه کنید. پس سعی کنید از تمام امکانات خود استفاده کنید و در نهایت داده های خود را برای تحلیل های آماری در جدول یادداشت کنید. دقت کنید از نظر علم آمار داده¬ها به دو دسته کمی و کیفی تقسیم بندی می شوند که هر یک زیرمجموعه های بیشتری دارد. به همین دلیل تبدیل داده های اولیه به شکل استاندارد بسیار مهم است. هم چنین ثبت چند عکس و فیلم از خود و اعضای گروه، زمانی که گرم انجام آزمایش هستید خالی از لطف نیست و برای ارائه به کارتان خواهد آمد. 

 

تمام آنچه لازم است برای یک پژوهش زیست شناسی خوب بدانیم...، جلسه سوم

 

6- تحلیل آماری ، بعد از انجام یک پروژه و رسیدن به نتایج نیاز دارید که انها را به خوبی تحلیل کنید. بدون تحلیل دقیق نتایج دستاوردهای شما از یک کارعلمی توسط محققین دیگر جدی گرفته نمی شود. 

 

فرض های غلط در مورد تحلیل نتایج

تحلیل نتایج را تا زمانی که تمام نتایج بدست نیامده است باید عقب افتاده شود. 

بخش تحلیل نتایج خیلی سریع انجام می شود و زمان بر نیست. 

خود نتایج به تنهایی و بدون اضافه کردن متن واضح هستند 

در واقع فرایند تحلیل نتایج همواره باید به موازات آزمایشهای شما انجام پذیرد. اگر شما این مرحله را انجام ندهید نمی توانید بحث و نتیجه گیری کاملی از کارتان داشته باشید. 

زمانی که آزمایش خود را طراحی کردید: حتی در زمان آزمایش هم نیاز به تحلیل نتایج دارید. مثلا ممکن از در بخشی از فعالیت تحقیقاتی با اندازه گیری بازده یک ماده استخراجی از روش خود مطمئن شوید و مثلا اگر بازده بدست آمده از مقدار مورد نظر کمتر باشد تصمیم بگیرید که روش خود را بهبود دهید. این قبیل بررسیها به شما کمک میکند که زمان خود را بهتر مدیریت کنید. 

ممکن است تصور کنید با تبدیل نتایج به یک نمودار ساده بخش تحلیل نتایج تمام شده است و خوشحال باشید که کار شما تمام شده است. اما اگر سعی کنید از جنبه های مختلفی به کار خود نگاه کنید و از علم آمار برای تحلیل دقیق.یادتان باشد برای تحلیل آماری از افراد خبره و با تجربه کمک بگیرید. همانطور که قبلا ذکر شد این قسمت ارزش کار شما را نشان خواهد داد. 

تمام آنچه لازم است برای یک پژوهش زیست شناسی خوب بدانیم...، جلسه سوم
7- نوشتن خلاصه ای از نتایج و نوشتن چند جمله توصیفی که روند اجرا را توضیح دهد. مثلا اگر با مشکلی مواجه شده اید و یا نکته ای را در برنامه ریزی به حساب نیاورده اید همین جا یادداشت کنید. این چند خط نتیجه گیری پایان یک آزمایش برای برنامه ریزی و طراحی آزمایش بعدی مهم و حیاتی است. 

8- در آخر برگه را امضا کنید و به معلم راهنما نشان دهید.

 

مطالب مرتبط:

تمام آنچه لازم است برای یک پژوهش زیست شناسی خوب بدانیم...، جلسه اول

تمام آنچه لازم است برای یک پژوهش زیست شناسی خوب بدانیم...، جلسه دوم

تمام آنچه لازم است برای یک پژوهش زیست شناسی خوب بدانیم...، جلسه سوم

تمام آنچه لازم است برای یک پژوهش زیست شناسی خوب بدانیم...، جلسه چهارم

تمام آنچه لازم است برای یک پژوهش زیست شناسی خوب بدانیم...، جلسه پنجم

تمام آنچه لازم است برای یک پژوهش زیست شناسی خوب بدانیم...، جلسه ششم

تمام آنچه لازم است برای یک پژوهش زیست شناسی خوب بدانیم...، جلسه هفتم

تمام آنچه لازم است برای یک پژوهش زیست شناسی خوب بدانیم...، جلسه هشتم

 

بخش پژوهش های دانش آموزی تبیان

 تهیه: پریسا صحرانورد فرد، مهبان رحیمی فرد، سارا قربانی، مرضیه عقدایی

تنظیم: زینب شاه مرادی