تبیان، دستیار زندگی
پدیده مجرمانه یکی از نتایج یکجا نشینی بوده است چرا که در همه جوامع هستند افراد سودجو و اشخاصی که با هنجارها مشکل داشته و به نوعی به دنبال ناهنجاری می باشند که از آن به عنوان پدیده مجرمانه یاد می شود.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

پدیده مجرمانه و عناصر تشکیل دهنده آن

پدیده مجرمانه یکی از نتایج یکجا نشینی بوده است چرا که در همه جوامع هستند افراد سود جو و یا اشخاصی که با هنجارها مشکل داشته و به نوعی به دنبال ناهنجاری می باشند که از آن به عنوان پدیده مجرمانه یاد می شود.

فرآوری: فاطمه نوری_ بخش حقوق تبیان

پدیده مجرمانه

پدیده مجرمانه، هر نوع فعل یا ترک فعلی است که مخالف نظم عمومی است و قانون برای آن ضمانت اجرا تعیین کرده است.

عناصر تشکیل دهنده پدیده مجرمانه عبارت است از:

1- عنصر قانونی پدیده مجرمانه

2- عنصر مادی پدیده مجرمانه

3- عنصر روانی یا معنوی پدیده مجرمانه

عنصر قانونی

عنصر قانونی به این معناست که تنها فعل یا ترک فعلی جرم محسوب می شود که در قانون برای آن مجازاتی در نظر گرفته شده باشد، یا به عبارتی قانون آن را جرم محسوب نموده و برای آن مجازاتی  معین کرده باشد.این اصل «اصل قانونی بودن جرایم و مجازات‌ها» نامیده می‌شود.

به این ترتیب این اصل تعیین مجازات از سوی اشخاص و سازمان‌ها و نهادهای دولتی و انتظامی را بی اعتبار می‌داند. در ایران اما اصل ۱۶۷ قانون اساسی و عرف موجود باعث شده‌است که در مورد  رعایت این اصل تردید باشد.

عنصر قانونی پدیده مجرمانه: جرم می بایست هر نوع فعل یا ترک فعلی باشد که قانون مشخص نموده است و عنصر قانونی مهمترین عنصر تشکیل دهنده جرم است.

عنصر مادی

عنصر مادی:  (به معنای ظهور پدیده مجرمانه در عالم واقع است. جنایاتی که افراد در ذهن خود مرتکب می‌شوند هیچگاه جرم تلقی نمی‌شود. به همین جهت مجرد ِ قصد و تصمیم برای وقوع یک جرم کافی نیست.

عنصر معنوی

عنصر مجرمانه یا نیت مجرمانه (: قصد سوء فاعل جرم، اراده آزاد او در هنگام انجام عمل و قوه تمیز خوب و بد در شخصی است که عمل مجرمانه‌ای را مرتکب می‌شود. باید توجه داست که نیت با انگیزه تفاوت دارد. برای مثال این که رابین هود پول لرد ناتینگهام را می‌دزدید تا آن را به فقرا ببخشد، به معنای این نیست که او دزدی نکرده‌است. او هر چند نیت خوبی داشت اما در هر حال فعل ربودن را مرتکب می‌شد.

عنصر قانونی پدیده مجرمانه: جرم می بایست هر نوع فعل یا ترک فعلی باشد که قانون مشخص نموده است و عنصر قانونی مهمترین عنصر تشکیل دهنده جرم است.

عنصر مادی پدیده مجرمانه: این عنصر را می توان تحقق خارجی جرم که ملموس و محسوس بدین معنی که قابل حس و قابل لمس یعنی عینی باشد، چه نسبت به فعل و چه نسبت به ترک فعل. البته از اجزای عنصر مادی می بایست بین فعل و ترک فعل رابطه علمی و معلولی با نتیجه حاصله وجود داشته باشد.

عنصر مادی را می توان بر اساس رفتار مجرمانه تقسیم نمود بدین شرح: 1- رفتار مثبت یا همان فعل همچون سرقت و قتل و...، 2- رفتار منفی یا همان ترک فعل همچون غریق نجاتی که نجات شناگران بر عهده او گذاشته شده است و در هنگام نیاز و غرق شدن یک فرد در دعوا و یا استخر از نجات او استنکاف نماید. 3- فعل ناشی از ترک فعل همچون رها کردن کودک در بیابان و....

نکته- فعل ناشی از ترک فعل اصولاً و تا زمانی که در قانون مجازات به عنوان رفتار مجرمانه جرم انگاری نشده باشد قابل مجازات نیست در این خصوص می توان در قالب یک مثال توضیح داد، تصور کنید شخصی روشن دل  «نابینا» در حال حرکت می باشد و در پیش روی وی یک چاه عمیق وجود دارد و شما نیز ناظر بر حرکت او سمت چاه و سقوط ایشان به چاه می باشید و سکوت اختیار می نمایید و شخص افتاده در چاه می میرد، این نوعی فعل ناشی از ترک فعل است و البته غیر قابل مجازات است. 4- حالت همچون ولگردی، همراه داشتن مواد الکلی، اعتیاد و...

عنصر مادی را می توان بر اساس رفتار مجرمانه تقسیم نمود بدین شرح: 1- رفتار مثبت یا همان فعل همچون سرقت و قتل و...، 2- رفتار منفی یا همان ترک فعل همچون غریق نجاتی که نجات شناگران بر عهده او گذاشته شده است و در هنگام نیاز و غرق شدن یک فرد در دعوا و یا استخر از نجات او استنکاف نماید. 3- فعل ناشی از ترک فعل همچون رها کردن کودک در بیابان و....

عنصر روانی یا معنوی پدیده مجرمانه: این عنصر به دو دسته تقسیم می شود. با وجود 2 عنصر از پیش تعیین شده و حتی انجام عملی مادی که قانون گذار آن را جرم انگاری نموده باشد برای مجرمیت شرط لازم و کافی نیست.

شخص متهم می بایست در این خصوص دارای قصد مجرمانه برای ارتکاب عمل خود داشته باشد بدین معنی که از لحاظ روانی برای ارتکاب جرم آماده باشد و نه اینکه به صورت خطا مرتکب جرم شده باشد.

عنصر معنوی را می توان در دوسته از جرائم تقسیم بندی نمود بدین شرح: 1- عنصر روانی جرائم عمدی، 2- عنصر روانی جرائم غیر عمدی

1- عنصر روانی جرائم عمدی: قصد مجرمانه در جرائم عمدی، خواستن قطعی منجز فعل یا ترک فعل مجرمانه است و یا اراده آگاهانه بر رفتار مجرمانه با یقیین بر حصول نتیجه که:

سوء نیت عام پدیده مجرمانه:

اراده آگاهانه در رفتار فیزیکی و مجرمانه

سوء نیت خاص پدیده مجرمانه:

اراده آگاهانه به تحصیل نتیجه مجرمانه

2- عنصر معنوی جرائم غیر عمدی: اراده آگاهانه در رفتار مجرمانه و در مقابل خطا و یا تقصیر جزایی وجود دارد.

تقصیر در جرائم غیر عمدی که تقصیر خود تقسیم می شود به:

1- بی احتیاطی: فعل

2- بی مبالاتی: ترک فعل،مساحمه، غفلت، عدم مهارت، عدم رعایت نظامات دولتی و همانند آن از مصادیق بی احتیاطی یا بی مبالاتی است.

خطای کیفری

رفتاری مبتنی بر بی احتیاطی، بی مبالاتی، عدم رعایت نظامات دولتی و یا فقدان مهارت که از لحاظ قانون قابل مجازات است می باشد که بدین شرح است:

1- بی احتیاطی: فعل یا اقدام به عملی است که نباید به آن مبادرت گردد.

2- بی مبالاتی: ترک فعل است و یا خودداری از امری می باشد که شخص می بایست به آن مبادرت نماید.

3- عدم مهارت:عدم مهارت به دو دسته تقسیم می شود:

الف: عدم مهارت بدنی یا فیزیکی

ب: عدم مهارت روانی یا فقدان اطلاعات

4- عدم رعایت نظامات دولتی: می تواند به صورت فعل یا ترک فعل باشد.

در آخر انگیزه و قصد مجرمانه 2 موضوع جدا از یکدیگر می باشند و فقط در بعضی از موارد موجبات تخفیف را ایجاد می نماید مانند وجود انگیزه شرافتمندانه در ارتکاب جرم و...

منابع: گروه وکلای رسمی
ویکی پدیا