اختلال کمبود توجه بیش فعالی

اختلال کمبود توجه- بیش فعالی (ADHD)، اختلالی است که کودک در آن مبتلا به پر تحرکی، بی‌توجهی و رفتارهای ناگهانی می باشد حدود 8 تا 10 درصد کودکان به این اختلال مبتلا هستند که هر روز این آمار، رو به افزایش است و در پسران شایع تر از دختران است. ممکن است در بعضی علائم پر تحرکی و رفتارهای ناگهانی، بیشتر دیده شود و یا در گروهی علائم بی توجهی بیشتر یافت شود. کودکانی که دچار بیش فعالی هستند ممکن است دچار ناراحتی هایی از جمله عزت نفس پایین، مشکل در ارتباط بر قرار کردن و عملکرد ضعیف در مدرسه بشوند.

توصیه های رفتاری برای والدین

بزرگ کردن هر کودکی به آموزش والدین نیاز دارد اما کودک بیش فعال نیروی ویژه ای را می طلبد در اینجا چند روش مناسب برای این رفتار با این کودکان را بیان می کنیم.

1- نگرش و افکار خود را تغییر بدهید

به عنوان والد باید بدانید: رفتار کودک مربوط به یک اختلال است و از روی قصد و عمد نیست، هر چقدر می توانید در مورد این بیماری بیاموزید؛ هر چقدر بیشتر بدانید می توانید به کودکتان بهتر کمک کنید.

2- گوش دادن و صحبت کردن درست را بیاموزید

باز نگه داشتن پل ارتباطی میان والدین و کودک فوق العاده مهم است - رفتار خود را با سن کودک متناسب کنید. - در هنگام صحبت با کودک ارتباط چشمی با او داشته باشید. - با جملات ساده صحبت کنید. - خود را به جای کودک بگذارید. - سعی کنید هدف او را از بروز چنین رفتارهایی کشف کنید و برای گوش دادن به صحبت های کودک خود وقت بگذارید. - آرام ولی محکم صحبت کنید. اگر معمولا هنگامی که کاری از کودک‌تان می خواهید صدای‌تان را بلند می کنید، کودک می آموزد هنگامی که صدای‌تان را به حداکثر نرسانده اید، به شما بی توجهی کند. - احساس‌تان را به کودک بگویید. بدون اینکه مستقیم از کودک انتقاد کنید، به او بگویید در مورد اعمال و رفتارش چه احساسی دارید. برای مثال: «به خاطر اینکه موهایت را شانه نمی کنی واقعا ناراحتم» یا «وقتی به موقع نمی خوابی، واقعا نگران می شوم.»

3- توجه مثبت به کودک نشان دهید

مؤثرترین راه برای آموزش رفتار خوب، شکل دادن رفتار یا تحسین است. اگر هنگام تحسین کودک خود، راهنمایی های زیر را به کار ببندید، متوجه خواهند شد این کار به عنوان یک روش تربیتی و انضباطی بسیار مؤثر است. - به کودک خود بگویید که صفات او را می پسندید. دست کم چند بار در روز کودک خود را تحسین کنید. - نوع تحسین را با سن و اخلاق کودک متناسب کنید. برای نمونه در آغوش گرفتن، بوسیدن، نوازش کردن و دیگر نشانه های عملی محبت همراه با کلمات مهرآمیز برای کودکان مناسب‌تر هستند. - کودک را با افراد دیگر مقایسه نکنید. - روزانه پانزده تا بیست دقیقه از وقت خود را به کودک اختصاص دهید تا روابط والد – فرزند نزدیک‌تری ایجاد شود و زمینه برای تخلیه هیجانات نیز صورت گیرد.

4- دستورات مؤثر و مناسب بدهید

کودکان دچار اختلال بیش فعالی در کنترل حواس خود ناتوان هستند. بدین ترتیب وقتی می خواهید کودک رفتار خاصی داشته باشد یا کار خاصی انجام دهد، باید حواس خود را متمرکز کند. - محیط خانه را بازسازی کنید. فعالیت ها و شلوغی ها و تماس های تلفنی غیرضروری را کاهش دهید و تلویزیون را خاموش کنید. - برای تقویت توجه کودک ابتدا از بازی «نگاهت رو برنگردون» استفاده کنید. بدین ترتیب که شما و کودک‌تان به چشمان یکدیگر خیره شوید، هر کس زودتر خسته شود و نگاهش را برگرداند، بازنده است. هنگام غذا خوردن به طور عمد ترتیبی دهید تا افراد مختلف صحبت کنند و ببینند آیا کودک این بازی را درست انجام می دهد یا نه. - مطمئن شوید کودک‌تان وظایفش را متوجه شده است و از او بخواهید دستور را با صدای بلند تکرار کند. - برای انجام کارها از کودک خواهش نکنید. اگر شما در مورد مسئله ای از کودک خود خواهش کنید، باید انتظار جواب «نه» را داشته باشید.

5- آموزش نحوه انجام درست فعالیت ها

والدین همیشه مشتاق هستند کودک بتواند از خودش مراقبت کند، رفتارش را کنترل کند و رفتاری مسئولانه داشته باشد. برای اینکه به طور مؤثر والدین این کودکان باشید، باید یک مدیر مؤثر باشید؛ زیرا شما در حال اداره فردی هستید که سطح خود کنترلی اش پایین است. تعامل شما با کودک باید ثابت و قابل پیش بینی باشد. برای آموزش این مرحله از مداخله، موارد زیر پیشنهاد می شود:

- فعالیت هایی را انتخاب کنید که کودک قادر به انجام آنها باشد. - قوانین باید به صورت شفاف و خلاصه شده باشد. کودک باید به طور دقیق بداند شما چه انتظاری از او دارید. - وظایف را به مراحل کوچکتر تقسیم کنید. - به کودک خود بگویید چه کاری را باید انجام بدهد، نه اینکه چه کاری را نباید انجام بدهد. - به کودک علامتی نشان دهید که به او بفهماند زمان شروع کارش است. - یک ساختار زمانی ثابت را برای غذا خوردن، انجام تکالیف، تلویزیون نگاه کردن، بیدار شدن و به رختخواب رفتن تنظیم کنید. - برای انجام کارهایی که به توجه و یادگیری نیاز دارد، وقت استراحتی تعیین کنید. - به کودک اجازه دهید انرژی های اضافی خود را با انجام بعضی از ورزش های فیزیکی تخلیه کند. - تکالیف مدرسه را به طور روزمره مرور کنید برای انجام تکالیف روزانه جدولی تهیه کنید به عنوان مثال، شنبه ها: ریاضی و فارسی. - یک مکان آرام تعیین کنید که کودک تکالیف مدرسه را در آنجا انجام و کتاب ها و دفترهای مدرسه اش را هر شب پیش از خواب در آنجا قرار دهد و صبح، هنگام رفتن به مدرسه آنها را فراموش نکند - با ایفای نقش، کودکتان را آموزش دهید. این موقعیت ها می تواند شامل دعوت یک دوست به بازی، صحبت با تلفن، خوش آمد گویی به میهمان، گفتگو با کودکان و ... باشد. - کودک را مکلف کنید کارهای خانه را انجام دهد؛ مانند چیدن سفره، مرتب کردن اتاق، کمک در آشپزی و ...

6- در زمان مناسب تشویق و تنبیه کنید

پاداش و تشویق برای رفتار مطلوب، یک تقویت کننده محسوب می شود. کودک نسبت به کاری که انجام داده است، احساس خوبی پیدا می کند و در نتیجه آن کار را تکرار خواهد کرد. برای این مورد نیز بهتر است موارد زیر رعایت شود.

- به پاداش ها تنوع ببخشید. - پاداش ها و امتیازها را فقط در جریان یا بلافاصله پس از بروز رفتار مطلوب ارائه کنید. - گاهی اوقات جلوتر به کودک بگویید برای گرفتن پاداش و امتیاز از او چه رفتار مطلوبی را انتظار دارید. - برچسب های ستاره دار یا اشیاء رنگی را انتخاب کنید و در مقابل انجام کار درست یک ژتون به کودک بدهید و در مقابل انجام کاردرست یک ژتون یک هدیه به او بدهید و در مقابل انجام کار اشتباه، یک ژنون از او بگیرید، مثلاً در ازای جمع آوری پنج ژنون یک هدیه به او بدهید. - از تصحیح بیش از حد استفاده کنید. بر اساس این روش، از کودک می خواهید رفتار ناشایست خود را اصلاح کند. مثلا کودک شما روی دیوار نقاشی می کشد. به او بگویید «دیوار کثیف شده است و باید آن را تمیز کنی تا دوباره قشنگ شود.» - رویدادها یا عوامل استرس زایی را که در افزایش بیش فعالی، رفتارهای تکانشی و حواس پرتی کودک نقش دارند، مشخص کنید.

7- به رژیم غذایی و مصرف داروها توجه کنید.

اختلال بیش فعالی با رژیم غذایی در ارتباط است. تغذیه نامناسب و حساسیت های غذایی ممکن است این اختلال را افزایش دهد. در این مورد به یاد داشته باشید:

- در وعده های غذایی نظم زمانی ایجاد کنید؛ اندازه گیری دقیق وزن و قد کودک را دنبال کنید. - از مواد غذایی پروتئینی از قبیل میوه های خشک شده، تخمه گل آفتاب گردان، میوه های مغز دار مثل پسته، گردو، فندق، وغذاهای بدون نمک، میوه و سبزیجات تازه استفاده کنید؛ از قرار دادن چیپس و نوشابه های گازدار در دسترس کودک خودداری و خوردن پیتزا را برای خانواده محدود کنید. - برای بسیاری از کودکان مبتلا، دارو درمانی جزء جدایی ناپذیر برنامه درمانی است. دارو درمانی برای این استفاده می شود تا علائم این اختلال را بهبود بخشد و کودک بتواند به طور مؤثری به فعالیت ادامه دهد، بنابراین مصرف دارو را پیگیری کنید.

کلام آخر

به یک گروه حمایتی بپیوندید.

برخورد و اتخاذ شیوه های تربیتی با کودکان بیش فعال بسیار توانفرساست. در این گروه های حمایتی شما با سایر مادران دارای فرزند بیش فعال آشنا خواهید شد که ضمن احساس همدردی کردن با آنان، می توانید از تجارب موفق آنان نیز استفاده کنید.

منبع: کودک ، شماره 125 ،علی ملاجانی/ کارشناس ارشد روانشناسی